اشتغال، چالش جدی 10 میلیون دختر ایرانی
براساس داده‌های مرکز ملی آمار ایران حدود ۱۰ میلیون دختر در کشور زندگی می‌کنند، دخترانی که به نسبت پسران، با وجود سبقت گرفتن در عرصه آموزش عالی، با چالش‌های جدی در حوزه اشتغال روبه‌‌رو هستند. هلا کاظمی‌پور استاد دانشگاه و جمعیت‌شناس، درباره این موضوع گفت: جمعیت دختران نسبت به پسران تفاوت چندانی ندارد و تنها ۲۰۰ هزار نفر کمتر از پسران است. تعداد دختران ۲۵ تا ۲۹ سال را 4میلیون نفر، ۲۰ تا ۲۴ ساله را سه میلیون و ۱۵۵ هزار نفر و ۱۵ تا ۱۹ ساله را نیز ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر اعلام کرد که سیر کاهنده‌یی را نشان می‌دهد. جمعیت دختران متولد 5 ساله دوم دهه ۶۰، 4 میلیون نفر است، تعداد دختران متولد در 5 ساله نخست دهه ۷۰، حدود 3 میلیون نفر و متولد 5 ساله دوم این دهه به 2 میلیون و ۷۰۰ هزار نفر می‌رسد. این استاد دانشگاه با بیان اینکه از بین این سه گروه سنی (۱۵ تا ۱۹ - ۲۰ تا ۲۴ - ۲۵ تا ۲۹) نزدیک به ۹۷درصد باسواد هستند، تصریح کرد: نرخ بی‌سوادی در بین جوانان ایرانی به حداقل رسیده و این مساله در مورد دختران و پسران نسبتا یکسان است. این رقم نشان‌دهنده توسعه در ایران است و نشان می‌دهد که باسوادی در بین جوانان اشاعه پیدا کرده و در صورتی که آنها به سن پیری برسند حداکثر تا سه درصد بی‌سواد خواهند بود. کاظمی‌پور با اشاره به میزان تحصیلات آموزش عالی برای دختران گفت: در دو رده سنی ۲۰ تا ۲۴ سال و ۲۵ تا ۲۹ سال بیش از ۴۰درصد دختران دارای تحصیلات عالی هستند؛ این در حالی است که این رقم برای پسرها در رده سنی ۲۰ تا ۲۴ سال نزدیک به ۳۹درصد و در سنین ۲۵ تا ۲۹ سال نزدیک به ۳۵درصد است. این به آن معناست که تحصیلات عالی در بین دختران اشاعه بیشتری دارد و می‌توان این مساله را در سهم بیشتر دختران در قبولی کنکور مشاهده کرد. بیش از ۵٠درصد زنان دارای تحصیلات عالی در جست‌وجوی کار هستند و بیش از یک میلیون نفر از دختران بالای ٣۵ سال به تجرد قطعی رسیده‌اند.
ازدواج پیش‌رس ۲۰درصد دختران ۱۵ تا ۱۹ ساله
این جمعیت‌شناس با اشاره به میزان تجرد دختران براساس آمارگیری سال ۹۵ نیز تصریح کرد: در رده سنی ۱۵ تا ۱۹ سال ۸۰درصد دختران مجرد هستند. این میزان در رده سنی ۲۰ تا ۲۴ سال به ۴۳درصد می‌رسد. میزان دختران ازدواج کرده این رده سنی نزدیک به ۵۷درصد است. همچنین در گروه سنی ۲۵ تا ۲۹ سال ۲۳درصد از دختران مجرد و ۷۷درصد از آنها متاهل هستند.
کاظمی‌پور با بیان اینکه به ازدواج کودکان ۱۵ تا ۱۹ سال ازدواج «پیش‌رس» گفته می‌شود، افزود: در مجموع در هر سه گروه سنی ۴۴درصد از دختران مجرد و ۵۶درصد متاهل هستند. میزان تجرد دختران به‌طور کلی در سنین بالای ۲۰ سال نیز حدود ۳۰درصد است. با این حال سنین ۲۰ تا ۲۴ سال سنین شاخص ازدواج بالا هستند.
شانس حداقلی دهه شصتی‌ها برای ازدواج
این جمعیت شناس با اشاره به اینکه در رده سنی ۳۰ تا ۳۴ سال که مربوط به دختران متولد نیمه اول دهه ۶۰ هستند، هنوز ۶۴۵ هزار دختر مجرد وجود دارد که در میان آنها شانس ازدواج به حداقل رسیده است. در مجموع دختران ازدواج نکرده زیر ۵۰ سال به بیش از یک میلیون نفر می‌رسد. این ارقام نشان می‌دهد دخترانی که به سن تجرد قطعی رسیده‌اند شانس و فرصت ازدواج آنها به حداقل می‌رسد و بیش از یک میلیون نفر از دختران بالای ۳۵ سال به سن تجرد قطعی رسیده‌اند و فرصت ازدواج برای آنها به حداقل رسیده است. وی با اشاره به اینکه نزدیک به 2 درصد از دختران ۱۵ تا ۳۴ سال بر اثر فوت یا طلاق بدون همسر هستند، اظهار کرد: در این سنین تنها ۳۷صدم درصد از دختران بر اثر طلاق و ۱.۹درصد از آنها بر اثر فوت، بدون همسر هستند.
ازدواج دختران در کدام گروه سنی بیشتر است؟
طبق آمار سازمان ثبت احوال در سال ۱۳۹۵، حدود ۷۰۰ هزار ازدواج به ثبت رسیده که ۱۲ درصد ازجمعیت دختران را شامل می‌شود. یعنی سالانه حدود ۱۲درصد از جمعیت 7.5میلیون نفری دختران ازدواج می‌کنند؛ این نسبت در میان دختران زیر ۱۵ و بالای ۴۰ سال به ترتیب برابر 1.3 و 2.8درصد بوده و در عوض در گروه‌های سنی ۲۴-۲۰ و ۲۹-۲۵ سال در سطح بالا و در هر یک برابر 14.7درصد بوده است. بیشترین سهم ازدواج دختران در ایران به سه گروه سنی ۱۹-۱۵، ۲۴-۲۰ و ۲۹-۲۵ سال تعلق دارد به‌طوری‌که حدود ۸۰درصد از ازدواج دختران در این سنین انجام می‌شود.
۵۰ درصد زنان با تحصیلات عالی بیکارند
کاظمی‌پور با اشاره به اینکه میزان تحصیلات دختران نشان می‌دهد مشکل تحصیل برای آنها وجود ندارد، ادامه داد: مشکل اصلی زنان و دختران در ایران مربوط به اشتغال است چراکه دختران معمولا فرصت‌های شغلی یکسانی ندارند یا دچار «روز مضاعف» هستند. این به آن معنا است که زنان و دختران مسوولیت سرپرستی خانه و نگهداری از کودکان را درحالی برعهده دارند که در بیرون از خانه نیز مجبور به کار هستند و هیچ‌کدام از این دو بخش قابل صرفه‌نظر کردن نیست.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه اشتغال برای زنان صرفا تامین هزینه‌های زندگی نیست و برای آنها خودشکوفایی ایجاد می‌کند افزود: درمورد اشتغال بین زنان و مردان تفاوتی وجود ندارد و زنانی که تحصیل می‌کنند دل‌شان می‌خواهد در عرصه‌های اجتماعی حضور داشته باشند و این حقی است که نمی‌شود از زنان دریغ کرد.
وی در ادامه اظهار کرد: مشکل دیگر این است که به خاطر نیاز زنان و به ویژه نیاز مالی، شاهد ایجاد بخش غیررسمی در بازار اشتغال هستیم و دختران جوانی که در بخش غیررسمی مشغول فعالیت هستند اشتغال و درآمدزایی دارند اما در آمارهای رسمی محاسبه نمی‌شوند. آنها همچنین بیمه و امنیت شغلی ندارند و در صورتی که در شرکت یا سازمانی کار کنند، به دلیل بیمه نشدن تحت استثمار کارفرما قرار می‌گیرند.
کاظمی‌پور با اشاره به اینکه این دختران شاغل و بدون بیمه، حداقل درآمد را دارند، تصریح کرد: آنها همچنین هیچ نوع امکانات شغلی ندارند و با کوچک‌ترین بحران اقتصادی برای کشور یا آن شرکت، کنار گذاشته می‌شوند. به گفته این جمعیت شناس براساس آمارهای رسمی در مجموع بین ۱۷ تا ۱۸درصد زنان فعال اقتصادی هستند. این جمعیت فعال حدود سه میلیون نفر از ۲۴ میلیون زن هستند و به عبارت دیگر ۲۵درصد از آنها بیکار و در جست‌وجوی شغل هستند.
وی با بیان اینکه زنان شاغل نیز عمدتا در بخش غیررسمی نظیر کشاورزی یا مشاغل خانگی فعالیت می‌کنند، گفت: این زنان در سرشماری‌ها معمولا شغل خود را اعلام نمی‌کنند و در عین حال بیمه ندارند. کاظمی‌پور با تاکید بر اینکه تنها بین ۵۰ تا ۶۰درصد از زنان شاغل بیمه هستند، ادامه داد: در صورتی که این آمارها را با افزودن زنان خانه‌دار محاسبه کنیم بین ۹۰ تا ۹۵درصد زنان بیمه ندارند و احتمالا بیمه تبعی همسرشان هستند. البته این مشکل برای مردان نیز وجود دارد و مشکل را مضاعف می‌کند چراکه وقتی مردی بیمه نیست، خانواده‌اش نیز بیمه ندارد.
