ارز و کالاهای واسطه‌ای
میزان تاثیر تغییرات نرخ ارز بر هر صنعتی متفاوت است. در بعضی از صنایع این اثرگذاری بسیار زیاد است و در بعضی صرفا اثرات جانبی آن دامنگیر صنعت می‌شود. با این وجود صرف مساله میزان اثرگذاری از اهمیت چندانی برخوردار نیست بلکه مشکل از جایی آغاز می‌شود که صنعت نتواند مشکل افزایش نرخ ارز را به حلقه بعدی اقتصاد منتقل کند. برای مثال در بعضی کالاها مانند دارو، واردکننده موظف است با هر قیمتی واردات انجام دهد و چنین نخواهد بود که افزایش قیمت ارز الزاما بر سود واردکنندگان دارو اثر جدی بگذارند. در این میان بعضی صنایع از کالاهای واسطه‌یی استفاده می‌کنند که ارزبری زیادی دارند و در عین حال محدودیت‌های جدی برای افزایش قیمت کالای اصلی این صنایع وجود دارد. محصولاتی همچون صنایع تبدیلی و همچنین شرکت‌های صنایع غذایی که به خاطر بسته‌بندی تحت تاثیر قیمت ارز قرار دارند بهترین نمونه‌ها هستند.
حیات صنایع تبدیلی در گرو ثبات نرخ ارز
در این رابطه احمد آزادمرد عدم امکان قیمت‌گذاری محصولات را به دلیل نوسانات ارزی عمده‌ترین چالش صنایع تبدیلی از جمله کنسرو‌سازی دانست و گفت: افزایش نرخ رشد ارز و نوسانات شدید ارزی اجازه نمی‌دهد صنایع تصمیماتی با ثبات در مورد قیمت محصولات خود اتخاذ کنند و معمولا با افزایش هزینه تولید و قیمت تمام شده مواجه می‌شوند که حضور در بازار رقابتی را مشکل می‌سازد.
وی افزود: از آنجاییکه بسیاری از بخش‌های صنعت کشور در فرآیند تولید محصول نیازمند واردات مواد اولیه، کالاهای واسطه‌یی و کالاهای سرمایه‌یی هستند، تغییرات نرخ ارز به سرعت بر هزینه تمام‌شده محصول این بخش‌ها تاثیر می‌گذارد؛ افزایش قیمت ورق فولادی هزینه بسته‌بندی را در صنعت کنسرو‌سازی افزایش داده است وگاهی هزینه بسته بندی، از خود ماده غذایی گران‌تر می‌شود که علاوه بر نرخ ارز، تحت تاثیر سخت شدن مقررات واردات و بالارفتن مواد اولیه بسته‌بندی نیز هست.
رییس سندیکای صنایع کنسرو ایران بیان داشت: با شرایط خاصی که در آن قرار داریم، ضرورت تامین سرمایه در گردش در صنایع بیش از گذشته احساس می‌شود؛ اگر صنایع در گذشته با یک میلیارد سرمایه در گردش، با تمام ظرفیت تولید می‌کردند امروز با پنج برابر این عدد، حتی به نصف ظرفیت تولید نمی‌رسند.
آزادمرد نقش بانک‌های توسعه‌یی همچون بانک توسعه صادرات در رفع معضل نقدینگی و سرمایه در گردش مهم و محوری ارزیابی کرد و گفت: این دست بانک‌ها می‌توانند با ارائه تسهیلات ارزان قیمت و تسهیل در مسیر تامین مالی کمک بزرگی به صنایع کنسرو‌سازی می‌کنند.
وی صنعت کنسرو‌سازی را از جمله صنایع دارای توان حضور در بازارهای بین‌المللی دانست و گفت: عمده بازارهای صادراتی ما کشورهای همسایه هستند؛ موضوع ذائقه و تولید مواد غذایی باب میل فرهنگ‌های دیگر از جمله توانایی‌هایی است که می‌تواند راه را برای حضور صنایع غذایی ایران در کشورهای جدید باز کند؛ بازار صادراتی هدف محصولات ما می‌تواند از بازار غذای حلال پا را فراتر گذاشته و در سطح بین‌المللی عرضه شود.
ادامه چالش تامین بطری
یکی دیگر از صنایعی که ارز بر مواد واسطه‌یی آنها اثر مستقیم دارد و در این چند ماه تحت تاثیر قرار گرفته صنایع تولید آب‌های معدنی و ماءالشعیر است. ماه‌های ابتدایی سال جاری قیمت آب معدنی و ماءالشعیر بطور چشمگیری افزایش یافت. برخی در راستای افزایش یک باره قیمت‌ها براین باور بودند که بحران آب بر قیمت آن تاثیر گذاشته درحالی که بررسی‌ها نشان می‌دهد نوسانات نرخ ارز و به دنبال آن کمبود مواد اولیه تولید بطری (PET) دلیل اصلی این گرانی است. از طرف دیگر در اردیبهشت امسال نیز گرانی در مولفه‌های تولید باعث شد تا جمعی از تشکل‌های صنایع غذایی و آشامیدنی در نامه‌یی به وزیر صنعت، معدن و تجارت اعلام کنند که «گرانی و کاهش عرضه مواد اولیه بطری وضعیت تولیدکنندگان صنایع غذایی و آشامیدنی را بحرانی کرده است. »
در این نامه سرگشاده که به امضای انجمن صنایع لبنی ایران، انجمن صنفی صنایع روغن نباتی ایران، انجمن آب‌های معدنی و آشامیدنی ایران، انجمن مالت و ماءالشعیر ایران، انجمن صنایع تولید و صادرکنندگان کنسانتره و آبمیوه ایران و انجمن صنفی نوشابه‌های گازدار رسیده آمده «متاسفانه طی ماه‌های اخیر همزمان با افزایش نرخ ارز در کشور شرایطی در تامین مواد اولیه تولید بطری PET در صنایع نوشیدنی و آشامیدنی حاکم است که موجب تعطیلی برخی از کارخانه‌ها شده و در صورت تداوم آن شاهد تعطیلی قریب‌الوقوع همه واحدهای تولیدی کوچک و بزرگ در صنایعی همچون لبنی، روغن، بسته‌بندی آب، ماءالشعیر، نوشابه و آب میوه، بهداشتی و… در کشور خواهیم بود. »
در همین حال دبیر انجمن آب‌های معدنی و آشامیدنی ایران درباره بحران کمبود مواد اولیه گفت: به دلیل نایاب شدن مواد اولیه در بسته‌بندی آب، ما شاهد تعطیلی بنگاه‌های صنعتی در این حوزه هستیم. کمبود مواد اولیه از جمله مواد پت (PET) باعث افزایش هزینه‌ها شده و از سوی دیگر بسیاری از بنگاه‌ها نیز به دلیل نایاب و گران شدن این مواد قیمت‌هایشان را در سطح بازار افزایش داده‌اند که همین روند صعودی قیمت‌ها نیز آسیب‌های دیگری از جمله کاهش ظرفیت تولید و تقاضا را به همراه داشته است. ابراهیم فروهر در پاسخ به این پرسش که آیا مواد اولیه صنعت آب معدنی نیز در لیست ممنوعیت ۱۴۰۰ قلم کالا قرار دارد؟ می‌افزاید: کمبود یا نبود مواد اولیه صنعت آب و آشامیدنی ارتباطی به ممنوعیت وارد ندارد، بلکه برخی افراد سودجو به دلیل نوسانات و بحران‌های ارزی قیمت‌های خود را به یک باره افزایش داده‌اند. البته برخی تولیدکنندگان آب و ماءالشعیر نیز مواد پت (PET) را از کشورهایی همچون کره‌جنوبی، عمان، هند و مالزی تهیه می‌کردند که امروز نیز این صادرکنندگان خارجی اعلام کردند که به دلیل تشدید تحریم‌های غرب دیگر کالایی به ایران صادر نخواهند کرد. او در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه آیا با توجه به ظرفیت‌های بالقوه در صنعت پتروشیمی متولیان این بخش نتوانسته‌اند نیاز بازار را تامین کنند؟ پاسخ می‌دهد: تنها یک پتروشیمی تولیدکننده این مواد است. متولیان این امر نیز قول داده‌اند که تمام توانشان را برای افزایش ظرفیت‌ها به کار بگیرند درحالی که مواد مورد نظر توسط شرکت‌های پتروشیمی داخلی تولید می‌شود اما معلوم نیست که در حوزه توزیع به دست چه کسی می‌رسد؟ به‌واقع شرکت‌های پتروشیمی در ایران تولیدکننده واقعی نیستند. فروهر با اشاره به تفاوت قیمت مواد اولیه از سال گذشته تاکنون می‌گوید: مقایسه قیمت‌های امسال نسبت به مشابه سال گذشته تفاوت چشمگیری دارد؛ چرا که مواد اولیه صنعت بسته‌بندی سال گذشته هر کیلو به قیمت چهار هزار و ۲۰۰ تومان به فروش می‌رسید اما امسال این کالا حدود ۱۵ هزار و ۵۰۰ تومان عرضه می‌شود.
مواد اولیه وجود دارد ولی نمی‌فروشند
از آن سو دبیر انجمن تولیدکنندگان ماءالشعیر و مالت از افزایش ۱۰ تا ۱۵ درصدی قیمت ماءالشعیر در سال جاری خبر می‌دهد و دلیل این افزایش قیمت را نیز کمبود مواد اولیه پت (PET) و نوسانات ارزی می‌داند. حمیدرضا کمال علوی با اشاره به بحران مواد اولیه پت (PET) می‌گوید: در این بازه زمانی کار از احصا بحران‌ها و چالش‌ها گذشته چرا که مواد پتروشیمی مورد نیاز بنگاه‌ها نیز حتی در بازار آزاد هم تامین نمی‌شود. در این شرایط تولیدکنندگانی پتروشیمی نیز در حال فعالیت هستند اما به دلیل نوسانات نرخ ارز کالای خود را به قیمت گزافی به فروش می‌رسانند. سال گذشته نیز ما چنین وضعیتی را تجربه کرده‌ایم و اصلی‌ترین بحران ما کمبود مواد اولیه بود اما امسال بحران نوسانات نرخ ارز اضافه شده که تعطیلی بسیاری از بنگاه‌ها را به دنبال داشته است. او با اشاره به آخرین وضعیت قیمت و تولید ماءالشعیر می‌افزاید: هرساله با توجه به افزایش قیمت حامل‌های انرژی و هزینه مربوط به مواد اولیه و نیز حقوق و دستمزد شاهد افزایش قیمت در این بخش هستیم و امسال نیز مجبور شدیم که با وجود میل باطنی در دو مرحله افزایش دهیم. بنابراین با وجود نوسان قیمت ارز و کمبود مواد اولیه و پتروشیمی قیمت ماءالشعیر نیز حدود ۱۵ درصد افزایش یافته است. کمال علوی در پاسخ به پرسشی که آیا وزارت صنعت، معدن و تجارت را در جریان این بحران گذاشته‌اید یا خیر؟ اظهار می‌کند: کارگروهی در وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره جلوگیری از این بحران تشکیل دادیم و حتی درباره وضعیت این صنایع نامه‌یی به وزیر صنعت، معدن و تجارت نوشتیم اما متاسفانه هیچ اقدامی جهت مقابله با این بحران از سوی وزارت خانه انجام نشده است.
