تربیت دیپلمات اقتصادی

وزیر امور خارجه: ایران پل شکاف بین اروپا و امریکا نباشد

تعادل|

دیپلماسی اقتصادی در دستور کار دولت و بخش خصوصی قرار گرفت. در همین راستا، وزیر امورخارجه در پارلمان بخش خصوصی حضور یافت تا نقش تسهیل‌گر دولت در تقویت مبادلات تجاری بخش خصوصی با کشورهای هدف را به اجرا برساند. روز گذشته نخستین همایش مشترک سفرا و روسای نمایندگی‌های ایران با فعالان بخش خصوصی استارت خورد، که در این همایش سفرا و فعالان بخش خصوصی در قالب 51 کارگروه به بررسی مسائل مرتبط با تجارت با 51 کشور هدف پرداختند. از این رو، رییس پارلمان بخش خصوصی در حضور وزیر امورخارجه سه پیشنهاد مهم را مطرح کرد. نخستین پیشنهاد، این بود که کمیته‌یی مشترک بین تجار و کارشناسان اتاق ایران و نمایندگان وزارت امور خارجه برای تربیت دیپلمات‌های اقتصادی و نیروهای زبده برای پیشبرد مذاکرات بین‌المللی شکل گیرد. دو پیشنهاد دیگر بخش خصوصی، «زمینه‌سازی برقراری موافقت‌نامه‌های تجارت ترجیحی و تجارت آزاد بین ایران و کشورهای هدف و تمرکز دیپلماسی اقتصادی بر دو موضوع تجارت و سرمایه‌گذاری» بود. اما آنچه از سوی وزیر امور خارجه در این نشست مورد تاکید قرار گرفت؛ بهره‌گیری مبتکرانه از ظرفیت‌های بخش خصوصی و همکاری با شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی بود. بنابه اظهارات محمد جواد ظریف، با بهره‌برداری از این روش‌ها است که می‌توان فشار اقتصادی حاصل از بازگشت تحریم‌ها را به افزایش تولید ملی و افزایش صادرات غیرنفتی تبدیل کرد. از آنسو، به امریکایی‌ها نیز نشان داد که باید اعتیادشان به تحریم را ترک کنند چون دنیا هم به این نتیجه رسیده‌ است. اما وزیر امورخارجه اگرچه معتقد بود که شکاف شکل گرفته میان امریکا و اروپا فرصت جدیدی پیش روی ایران قرار داده است، اما برخلاف سال‌های گذشته، درایت حکم می‌کند که ایران پل شکاف نباشد.

 درخواست رییس اتاق از ظریف

«تقویت دیپلماسی اقتصادی» یکی از ماموریت‌های مهمی است که در سال 97 در دستور کار دولتی‌ها و نمایندگان بخش خصوصی قرار گرفته است. حتی به باور رییس اتاق ایران، یکی از موفقیت‌های مهم دولت دوازدهم، توجه به دیپلماسی اقتصادی است. چراکه به گفته او، این موضوع در دهه 90 از سوی کشورهای نوظهور مورد توجه قرار گرفت و به ابزاری کارآمد برای حضور آنها در بازارهای جهانی تبدیل شد.

در همین راستا، پارلمان بخش خصوصی روز گذشته، میزبان نخستین همایش مشترک سفرا و روسای نمایندگی‌های ایران با فعالان این بخش بود. این همایش که باحضور محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه برگزار شد، سفرا و فعالان بخش خصوصی در قالب 51 کارگروه به بررسی مسائل مرتبط با تجارت با 51 کشور هدف پرداختند. بررسی «مشکلات بانکی و راهکارهای نقل و انتقال پول، مشکلات بیمه‌ای، مسائل گمرکی و حمل و نقل، فعالیت شرکت‌های کوچک و متوسط، شرکت در نمایشگاه‌ها و همایش‌های تجاری، حل و فصل اختلافات تجاری میان تجار، و پتانسیل‌های موجود برای انعقاد موافقت‌نامه‌های تجارت ترجیحی و تجارت آزاد» جزو مهم‌ترین محورهایی بود که در دستور کار نشست این کارگروه‌ها قرار گرفت. اما آنچه در این همایش مشترک از سوی رییس پارلمان بخش خصوصی مورد اشاره قرار گرفت، تاکید بر توسعه همکاری و زمینه‌سازی برای حضور پرقدرت بخش خصوصی در بازارهای جهانی بود. به گفته غلامحسین شافعی، ترکیب بازار و دولت، برگرفته از مفهوم دیپلماسی اقتصادی و به این معناست که دولت باید با استفاده از توانمندی‌ها و ظرفیت‌هایی که در اختیار دارد زمینه را برای حضور پررنگ بخش خصوصی در اقتصاد مهیا کند تا آنها بتوانند از امکانات جهانی بهره‌مند شوند. او همچنین همکاری نزدیک بین اتاق ایران و وزارت امور خارجه را در دولت حسن روحانی مورد توجه قرار داد و از آن به عنوان یک اقدام موثر که تاکنون مغفول مانده بود، یاد کرد. برهمین اساس، پیشنهاد کرد که کمیته مشترکی بین وزارت امور خارجه و اتاق ایران برای تربیت دیپلمات‌های اقتصادی، تشکیل شود. شافعی این نکته را هم گفت که همچنان این همکاری‌ها در سطح و اندازه‌یی که باید باشد، نیست.

سه پیشنهاد مهم رییس اتاق ایران در این همایش مشترک را می‌توان «ایجاد کمیته‌یی مشترک بین کارشناسان اتاق ایران و نمایندگان وزارت امور خارجه برای تربیت نیروهای زبده برای پیشبرد مذاکرات بین‌المللی؛ زمینه‌سازی برقراری موافقت‌نامه‌های تجارت ترجیحی و تجارت آزاد بین ایران و کشورهای هدف و تمرکز دیپلماسی اقتصادی بر دو موضوع تجارت و سرمایه‌گذاری» عنوان کرد.

شافعی در بخش بعدی صحبت‌های خود، هداف برگزاری این همایش در شرایط کنونی را تشریح کرد. به گفته او، این همایش فرصتی است تا سفرای ایران در کشورهای دیگر از نزدیک با دغدغه‌ها و خواسته‌های فعالان اقتصادی آشنا شوند و بهترین راهکارها را برای همکاری با بخش خصوصی بیابند. بنابه اظهارات شافعی، برگزاری این همایش را می‌توان یک فرصت طلایی برای مدیران بخش خصوصی نیز عنوان کرد؛ زیرا که در این دیدار، چگونگی ارتقای فعالیت‌های تجاری مورد بحث قرار می‌گیرد و فعالان اقتصادی می‌توانند از تجربیات سفرا برای تحقق این هدف استفاده کنند.

محور دیگر سخنان رییس پارلمان بخش خصوصی، حول محور خروج امریکا از برجام و شرایطی که بر اقتصاد کشور حاکم شده، بود. به گفته شافعی، در این زمان نقش‌آفرینی اروپا بسیار اثرگذار است و تاکنون چین، روسیه و 3کشور اروپایی پایبندی خود را به برجام اعلام کردند و در مقابل ایران برای ماندن در برجام خواستار تداوم فعالیت‌های اقتصادی خود در سطح بین‌المللی است. او با بیان این مطلب که گره‌های بانکی و مالی ایران به این سادگی‌ها گشوده نمی‌شود، تصریح کرد: باید به فکر بی‌اثر کردن تحریم‌ها باشیم. پیمان‌های پولی دوجانبه و استفاده از فضاهای مالی کشورهای دوست که قابل‌اعتماد هستند، می‌تواند به‌عنوان راه‌حل مورد توجه قرار گیرد.

شافعی در ادامه موضوع تحریم محصولاتی چون فولاد، پتروشیمی‌ها و محصولات پالایشی را نیز مورد اشاره قرار داد و تاکید کرد: تحریم صادرات فولاد و محصولات پتروشیمی به دلیل پراکندگی بازار این محصولات و حضور بخش خصوصی در صادرات آنها، به‌راحتی اتفاق نمی‌افتد. به نظر می‌رسد تبعات این تحریم‌ها بیشتر منجر به افزایش هزینه‌های فروش بینجامد. او این را هم گفت که صادرکنندگان ایرانی حتی در دوران پسابرجام هم از روابط بانکی محروم بودند. شافعی همچنین به اقدامات بین‌المللی اتاق ایران در یکسال اخیر اشاره کرد و از تاسیس اتاق‌های مشترک جدید؛ همکاری در سامانه جذب فعالان اقتصادی خارج از کشور؛ تهیه بانک اطلاعاتی از ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری در ایران و بهره‌گیری از ظرفیت اتاق‌های استانی به عنوان اتاق‌های معین، سخن گفت. شافعی به سخنان وزیر امور خارجه در نشست قبلی هیات نمایندگان اتاق ایران اشاره کرد وگفت: از دیدگاه‌های ایشان اینگونه برمی‌آید که اتاق ایران از یک‌سو و دستگاه دیپلماسی کشور از سوی دیگر برای پیشبرد اهداف نظام، لازم و ملزوم یکدیگر هستند.

 فرصت جدید برای ایران

از آنسو، وزیر امور خارجه ایران برای سومین‌بار در هفته‌های اخیر در جمع فعالان بخش خصوصی حاضر شد تا نقش تسهیل‌کننده دولت در تقویت مبادلات تجاری بخش خصوصی را به اجرا برساند. او معتقد است، در صورت استفاده مبتکرانه از ظرفیت‌های بخش خصوصی، می‌توانیم فشار اقتصادی حاصل از بازگشت تحریم‌ها را به افزایش تولید ملی و افزایش صادرات غیرنفتی تبدیل کنیم.

محمد جوادظریف، برگزاری چنین جلساتی را ابتکاری مهم برای همکاری بخش خصوصی با سفیران ایران در کشور‌های مختلف خواند، و خطاب به فعالان بخش خصوصی افزود: باید توجه داشت که مسیر ارتباط میان بخش خصوصی و نمایندگان ایران در کشورهای مختلف یک‌طرفه نیست؛ از یک‌سو ما به اطلاعات شما نیاز داریم تا بفهمیم در چه حوزه‌هایی امکان رقابت و فعالیت اقتصادی وجود دارد. از سوی دیگر، این بخش خصوصی است که به اطلاعات نمایندگی‎های ایران در کشورهای مختلف و پیگیری‌هایی که این نمایندگی‌‌ها می‌توانند انجام دهند، نیاز دارند.

او با اشاره به برنامه دولت در تقویت مبادلات تجاری بخش خصوصی با کشورهای جهان گفت: باید در این جمع تاکید کنم که وظیفه دولت تصدی‌گری در اقتصاد نیست، بلکه تسهیل‌کننده در این حوزه است.

به گفته وزیر امور خارجه، همکاری با شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی، رشد بخش خصوصی را به دنبال خواهد داشت. او در بخش دیگری از صحبت‌های خود اشاره کرد: ما می‌توانیم فشارهای اقتصادی را به افزایش تولیدملی و افزایش صادرات غیرنفتی تبدیل کنیم و به امریکایی‌ها نشان دهیم که باید اعتیادشان را ترک کنند؛ چون دنیا هم به این نتیجه رسیده‌ است. ظریف با اشاره به اینکه تاریخ روابط خارجی امریکا نشان می‌دهد که این کشور به‌طور معمول بیشترین تحریم‌ها را علیه کشورهای جهان اعمال کرده، گفت: به عبارتی می‌توان گفت که امریکا معتاد به تحریم‌ است.

وزیر امور خارجه همچنین با اشاره به تحریم‌های اعمال شده از سوی امریکا گفت: اگرچه مسیر دشوار است، اما معتقدیم که مسیر برای ارتقای فعالیت‌های بخش خصوصی هموار است. با وجود توان اقتصادی امریکا، امروز این کشور خود را در انزوا احساس می‌کند و تصور می‌کند برای نمایش توان اقتصادی خود باید به تحریم‌ها متوسل شود.

ظریف بیان کرد: همراهی شورای امنیت سازمان ملل در تحریم‌های امریکا علیه ایران، چتری بود تا این تحریم‌ها مقبول جلوه کند. اما امروز شرایط به گونه‌یی دیگر است؛ امروز برای دنیا دشوار است که کشوری مانند امریکا بخواهد مدعی نمایندگی نظام جهانی شود. او مشکل امروز اروپا و امریکا را نیز اینگونه ترسیم کرد که امریکا اکنون در برابر نظم لیبرال اقتصادی جهانی ایستاده؛ نظمی که ۷۰سال برای ایجاد آن تلاش کرده است. از این رو، ظریف عنوان کرد که اروپا و فعالان اقتصادی اروپا باید امروز تصمیم بگیرند که آیا می‌خواهند دنباله‌رو منافع امریکا و به عبارتی شخص «دونالد ترامپ» باشند یا می‌خواهند منافع اروپا را دنبال کنند.

او همچنین با تاکید بر این نکته که نباید دنیا را مجبور کنیم که بین ما و فشارهای اقتصادی امریکا یکی را انتخاب کند، گفت: معتقدم شکافی که امروز میان امریکا و اروپا شکل گرفته، فرصت جدیدی برای ماست. اما برخلاف سال‌های گذشته، درایت حکم می‌کند تا ما پل شکاف و پل حل اختلافات نباشیم. ظریف روندی که دولت امریکا در پیش گرفته را خطرناک توصیف کرد، که به گفته او، میزان مقاومت ما نیز بستگی به راه‌هایی دارد که می‌خواهیم استفاده کنیم. عضو کابینه روحانی، یکی از این راه‌ها را بهره‌مندی از فعالیت با شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی دانست که فرصتی فراهم خواهد کرد تا بخش خصوصی کشور رشد کند. او با بیان اینکه ما کشوری هستیم که با وجود فشارهای امریکا از امنیت برخورداریم، افزود: متاسفانه امنیت و مشروعیت کشورهای همسایه ما به بیرون وابسته است، چنان که ما از این موضوع ناراحت هستیم که یک رییس‌جمهور تازه به دوران رسیده خطاب به کشورهای همسایه ما می‌گوید که اگر ما دو هفته از شما حمایت نکنیم شما باقی نمی‌مانید. ظریف ادامه داد: سربلندی امروز به راحتی به دست نیامده که بخواهیم به راحتی از دستش بدهیم.