سیگنال مثبت به تهران
مجید اعزازی
دبیر گروه مسکن و شهرسازی
تغییر لحن دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا نسبت به ایران خیلی زودتر از آن چه که انتظار می‌رفت، صورت گرفت. اما ظاهرا او بیش از آنچه انتظار می‌رود، مشتاق دیدار با مقام‌های ارشد ایران است، به گونه‌ای که در فرصت بسیار کوتاه چند روزه گذشته، مجوز فروش و تحویل
5 فروند هواپیمای ATR از سوی دولت او صادر شده است.
دو هفته پیش، نگارنده در همین ستون، با توجه به اشتیاق ترامپ برای دیدار با حسن روحانی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در سال گذشته و همچنین با اشاره به دیدار او با کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی و ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه پیش بینی کرد که رییس‌جمهور امریکا بار دیگر در مجمع عمومی سازمان ملل امسال، درخواست سال گذشته خود را تکرار خواهد کرد. بر همین اساس هم نگارنده پیشنهاد کرد که ایران این دیدار را به بازگشت امریکا به توافقنامه چند جانبه هسته‌ای موسوم به «برجام» مشروط کند. اما ظاهرا ترامپ همانطور که در کتاب‌های انگیزشی‌اش تاکید می‌کند، تمایل دارد کارها را با «ریتم تند» انجام دهد و پیش ببرد و به همین دلیل هم نتوانسته است تا روزهای آخر شهریورماه صبر کند. او سه شنبه و پنج‌شنبه گذشته، و تنها به فاصله 10 روز از واکنش تند نسبت به اظهارات حسن روحانی درباره توانمندی‌های دفاعی ایران بر «مذاکره بدون پیش‌شرط» با مقام‌های ایرانی تاکید کرده است. در همین حال، به نظر می‌رسد، تغییر رویکرد ترامپ، از سخن فراتر رفته و با اعطای مجوز اوفک برای فروش هواپیما به ایران به تغییر عملی نیز نزدیک شده است. در چنین شرایطی است که ارسال هواپیماهای فرانسوی- ایتالیایی ATR به تهران را می‌توان سیگنالی مثبت و تغییر رفتار ترامپ در قبال ایران (و تا حدی در قبال اروپا و سایر اعضای 1+4) و همچنین اجرای بخشی از تعهدات بین‌المللی امریکا تعبیر و تفسیر کرد. هواپیماهایی که به دلیل استفاده از برخی قطعات شرکت‌های هواپیماساز امریکایی نیازمند مجوز اوفک هستند و طی سه ماهه گذشته و بطور مشخص تا سه روز پیش، فروش و تحویل آنها به ایران از نگاه مقام‌های فرانسوی در هاله‌ای از ابهام قرار داشت، به گونه‌ای که وزیر اقتصاد فرانسه گفته بود، این کشور به دنبال چراغ سبز واشنگتن برای تحویل 8 فروند ATR به ایران است.
محمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشور، در واکنش به تمایل ترامپ برای مذاکره در صفحه توییتر خود نوشته بود: «ایران و امریکا دو سال گفت‌وگو کردند. ما با اتحادیه اروپا، تروئیکای اروپایی، روسیه و چین موفق به ایجاد یک توافق چندجانبه بی‌نظیر -موسوم به برجام- شدیم. این توافق، کارساز بوده است. امریکا تنها می‌تواند خودش را بابت خروج از این توافق و ترک میز مذاکره مقصر بداند. تهدید، تحریم و شیرین‌کاری‌های تبلیغاتی کارگر نخواهند افتاد. احترام به ایران و به تعهدات بین‌المللی را بیازمایید. »
اینک در شرایطی که به نظر می‌رسد، ترامپ تلاش می‌کند با اجرای بخشی از «تعهدات بین‌المللی امریکا» در قبال ایران، موفق به دیدار و مذاکره با رییس‌جمهور ایران شود، دیدگاه‌های متفاوت و متنوعی از سوی مقام‌های سیاسی و نظامی ایرانی برای مذاکره دوباره با امریکا مطرح شده و می‌شود. این همه در حالی است که اقتصاد ایران حال و روز خوشی ندارد و با اعمال دوباره تحریم‌ها نیز شرایط سخت‌تری را نیز تجربه خواهد کرد. بی‌گمان، وضعیت نگران‌کننده اقتصاد کشور، همانطور که بسیاری از اقتصاددانان مستقل اعلام کرده و می‌کنند، در اجرای سیاست‌های غلط پولی و مالی طی 40 سال گذشته و به ویژه تکرار آن سیاست‌ها طی 4 ماهه گذشته ریشه دارد. با این حال، اعمال دوباره تحریم‌های یک جانبه امریکا علیه ایران، وضعیت بغرنج کنونی را پیچیده‌تر می‌کند و تضعیف اقتصاد ملی با سرعتی بیشتر را به دنبال خواهد داشت. از همین رو است که صدای رسایی از میان گروهی از نیروهای سیاسی اصلاح‌طلب و اصولگرا برای بررسی پیشنهاد ترامپ به گوش می‌رسد.
در این میان، توجه به این نکته ضروری است که ترامپ با اعلام خروج امریکا از برجام، افزون بر تحت فشار قرار دادن ایران، اهداف دیگری از جمله تخریب تمام دستاوردهای دولت باراک اوباما و همچنین تحقیر و نادیده انگاشتن تلاش‌های کشورهای اروپایی برای حفظ برجام را نیز دنبال کرده و می‌کند. اتحادیه اروپا اما همزمان با مبارزه در جنگ تحمیلی تجاری ترامپ، طی سه ماهه گذشته بر حفظ توافقنامه بین‌المللی هسته‌ای و تامین حقوق ایران و گشایش در مراودات اقتصادی با آن تاکید کرده و گام‌هایی را نیز برداشته است. در چنین شرایطی، که ظن تضعیف روابط ایران و اروپا می‌رود، حفظ تعاملات نزدیک و همچنین مشورت و هماهنگی با اتحادیه اروپا در رابطه با نوع مواجهه با پیشنهاد رییس‌جمهور امریکا ضروری به نظر می‌رسد. به ویژه آنکه از سه شنبه گذشته تاکنون، واکنش اروپا به پیشنهاد مذاکره ترامپ به ایران، سکوت بوده است.
