قبض آب پرمصرف‌ها در دست چپ
معاون وزیر نیرو: به نظر می‌رسد هیات دولت با پیشنهادهای کارگروه سازگاری با منابع آب در خصوص تعرفه پرمصرف‌ها موافق است
گروه انرژی| نادی صبوری |
عباس سروش، معاون آب و آبفای وزیر نیرو دیروز دوشنبه 15 مرداد، نخستین نشست خبری خود را چند ماه پس از انتصابش به این سمت برگزار کرد. معاون وزیر نیرو در این نشست خبری از «موافقت» دولت با پیشنهادی برای افزایش تعرفه آب مشترکان پرمصرف خبر داد. این پیشنهاد خواهان 1.4 برابری شدن تعرفه آب مشترکانی است که خارج از الگو آب مصرف می‌کنند. سروش در این نشست خبری مواضع شخصی خود به عنوان یک شخصیت علمی را در خصوص وضعیت فعلی آب ایران ابراز کرد. صحبت‌های دیگر او به
3 بخش «تغییرات در اقدام و سیاست‌گذاری نسبت به گذشته»، «منابع مختلف تامین آب و جایگاه آنها» و «نحوه تعامل برون‌سازمانی وزارت نیرو» با نهادهایی چون وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت از منابع محیط زیست تقسیم می‌شد.
***
عباس سروش معاون آب و آبفای وزیر نیرو دانشیار دانشکده مهندسی عمران دانشگاه تهران بوده و اساسا چهره‌ای علمی محسوب می‌شود که سوابق اجرایی چندانی نداشته است. انتخاب او به سمت معاونت آب از همان ابتدا نشان داد که وزارت نیرو خواهان ادامه روند سابق نیست. او را در واقع باید از نخستین انتخاب‌های رضا اردکانیان وزیر نیرو در قامت فصل جدید این وزارتخانه که «مدیریت مصرف» است دانست. اظهارات سروش در نشست خبری‌اش نیز از تفاوت او با عموم مدیران اجرایی حکایت داشت.
عباس سروش نشست خبری‌اش را با بیان اینکه «با منابع آبی مانند نیاکانمان تعامل داشته و خود را با آن سازگار کنیم» آغاز کرد. جملاتی که کاملا منطبق بر سیاست‌های جدید وزارت نیرو و تشکیل «کارگروه سازگاری با منابع آب» به حساب می‌آید. در حالی که عباراتی مانند «بحران آب»، «تنش آبی»، «خشکسالی» و کلماتی از این دست در چند سال گذشته مانند نقل و نبات از سوی مسوولان مختلف بیان می‌شدند، وزارت نیرو در ساختار جدید خود نشان داد قصد دارد در نخستین گام ادبیات حاکم بر این فضا را دچار تحول کند. معاون آب و آبفای وزارت نیرو در همین راستا در نشست خبری خود گفت: «نمی‌خواهیم با چیزی به نام خشکسالی که در واقع طبیعت است مقابله کنیم. مقابله جوابگو نیست و ما باید وارد سازش شویم»
اما تشکیل کارگروه سازگاری با منابع آب، از نخستین اقدام‌های عملی در راستای همین تفکرات بوده است. عباس سروش در تشریح تحولاتی که در راستای ایجاد این کارگروه‌ها رخ داده است عنوان کرد: «در استان‌های مختلف وضع متفاوت پیش می‌رود. در برخی استان‌ها مانند خوزستان و اصفهان تشکیل کارگروه خروجی‌های عینی داشته اما در برخی استان‌ها هنوز قوام کافی نیافته و برای مثال مسائل توسعه‌ای در آن مطرح می‌شود. این در حالی است که هدف کارگروه مدیریت مصرف است.»
او در ادامه به یکی از مهم‌ترین خروجی‌های این کارگروه پرداخته و عنوان کرد: « یکی از اقدامات کارگروه ملی سازگاری با کم آبی افزایش تعرفه آب برای مشترکان پرمصرفی است که مازاد بر الگو مصرف می‌کنند. بنابراین براساس آمار موجود برای هر استان الگوی مصرفی مشخص شده و بر مبنای آن نیز طرحی پیشنهاد شده که این برنامه در دستور کار هیئت دولت است و به احتمال بسیار زیادی عملی خواهد شد.»
موضوع افزایش تعرفه آب برای مشترکان پرمصرف برای سال‌ها توسط دولت‌های مختلف دنبال شده است اما عموما نمایندگان مجلس به دلیل واهمه از پایگاه اجتماعی خود در حوزه‌های انتخابیه در مقابل آن مانع‌تراشی می‌کردند. معاون آبی وزیر نیرو دیروز عنوان کرد که این کارگروه پیشنهاد کرده است که تعرفه آب مشترکان پرمصرف 1.4 برابر شود. وی افزود: « به نظر می‌رسد میزان پیشنهادی برای افزایش تعرفه پرمصرف‌ها مورد استقبال دولت قرار گیرد.»
نقش قیمت در مشارکت ذی‌نفعان
معاون آبی وزیر نیرو اعتقاد دارد افزایش تعرفه و در معنای اعم آن «ذی‌قیمت شدن آب» خواهد توانست مشارکت در حوزه آب را افزایش دهد. در حکمی که رضا اردکانیان وزیر نیرو در زمان انتصاب عباس سروش برای او صادر کرد به وضوح از او خواسته شده بود «مشارکت تمام ذی‌نفعان در حوزه آب و فاضلاب» را جلب کند. سروش در پاسخ به این پرسش «تعادل» که چه اقداماتی در این زمینه انجام داده و با توجه به وضعیت حاکم بر جامعه تا چه اندازه مشارکت و همکاری در حوزه آب را عملیاتی می‌داند عنوان کرد: «بخش غیردولتی در 2 زمینه امکان مشارکت و همکاری دارد. بخش نخست موضوع سرمایه‌گذاری است و بخش دیگر قسمت سیاست‌گذاری است. در هر 2 این بخش‌ها تلاش‌هایی آغاز شده است»
او با اشاره به برگزاری جلسه با اتاق آب و فدراسیون آب برای جلب سرمایه بخش خصوصی در راستای نوسازی شبکه‌ها به نفع مدیریت مصرف و اقداماتی در این راستا عنوان کرد: «چنین فضایی وجود دارد اما این ماجرا نیاز به فضا‌سازی دارد. قدر و قیمت آب باید واقعی شود تا در سرمایه‌گذاری به مشکلی برخورد نکنیم. ما کاری دراز مدت را در این زمینه شروع کردیم. به نظر من صدا و سیما در این زمینه کار خوبی را آغاز کرده است.»
او در تشریح شکل دیگر مشارکت ذی‌نفعان در حوزه آب عنوان کرد: «ما در شورای هماهنگی رودخانه‌ها مثلا زاینده رود نماینده کشاورزها را داخل کردیم، به نظر ما مشارکت ذی‌نفعان در اعمال سیاست‌های در محل نیز بسیار ثمر بخش است.»
سروش با ارایه مثالی در خصوص مشارکت ذی‌نفعان در اعمال سیاست‌ها در محل عنوان کرد: «من به عنوان معاون آبی وزیر نیرو اعتراف می‌کنم طرح احیا و تعادل بخشی آب‌های زیرزمینی از زمان اجرا تاکنون توفیق چندانی نداشته است. راهکارهایی چون استفاده از نیروی انتظامی در این زمینه‌ها جوابگو نیست باید در نحوه مدیریت تجدید نظر کنیم. این در برنامه‌ام است که از کشاورزان و نمایندگان آنها استفاده کنیم و تاکنون در همین راستا گام برداشتیم.»
به گزارش «تعادل»، «طرح احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی» مهم‌ترین طرح وزارت نیرو در سال‌های اخیر برای کاستن از تعداد چاه‌های غیرمجاز بوده است. در حالی که معاون وزیر نیرو اعتقاد دارد این طرح «توفیق» چندان نداشته است عبدالله فاضلی دبیر ستاد احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی به «تعادل» می‌گوید: «از سال 1394 تاکنون تعداد 41 هزار چاه غیرمجاز آب از طریق این دبیرخانه بسته شده است. بسته شدن این تعداد چاه به معنای جلوگیری از برداشت 1.8 میلیارد متر مکعب آب است».
در حالی که بخش مهمی از صحبت‌های سروش به اقدامات در راستای مدیریت مصرف بازمی‌گشت، قالب پرسش‌ها از او در راستای روش‌های مختلف تامین منابع آب بود. معاون آبی وزیر نیرو راهکارهایی همچون «آب‌شیرین کن»، «باروری ابرها» و حتی «انتقال آب حوضه به حوضه برای مسائل شرب» را در برنامه‌های این وزارتخانه عنوان کرد اما سهم هر کدام را متفاوت دانست. اما یکی از چالش‌برانگیزترین منابع آب در اختیار هر کشور بطور اعم و ایران بطور اخص، منابع آب مشترک با همسایگان است. آن‌طور که به نظر می‌رسد در سال جاری افغانستان بخش بسیار اندکی از حقابه هیرمند را روانه ایران کرده است. این موضوع یکی از مسائل مطرح شده از سوی عباس سروش معاون آبی وزیر نیرو بود. سروش در این زمینه عنوان کرد: «طبق قرارداد سال 1351 حقابه هیرمند در سال آبی نرمال معادل 830 میلیون متر مکعب است اما ما امسال تنها 30 میلیون متر مکعب دریافتی از افغانستان داشته‌ایم» او در تشریح دلیل این مساله گفت: «طرف افغانستانی مدعی است که این ماجرا متاثر از تغییر اقلیم است. ما خواهان برگزاری جلسه کمیساریا در این زمینه شده‌ایم تا مشخص شود آیا گزارش‌هایی که در خصوص نقش سازه‌های طرف افغانستانی در کاهش این حقابه به دست ما رسیده است صحت دارد یا نه»
او با اشاره به بازدید 2 هفته گذشته خود از هیرمند عنوان کرد که رودخانه کاملا خشک است و چاه‌نیمه‌ها خالی هستند. وزیر نیرو در این زمینه گفت: «طبق قرارداد سال 51 در زمان خشکی افغانستان باید حقابه را به تناسب کاهش دهد.»
سروش با توضیح مواضع وزارت نیروی ایران در تعاملات با همسایگان در زمینه آب‌های مشترک عنوان کرد: «ما بر این باور هستیم که باید کل منطقه را در یک بسته ببینیم. کم شدن منابع آب در کشور پایین دست به نفع ما نیست چرا که باعث ورود ریزگرد به کشور می‌شود.»
تعاملات با کشاورزی
تقریبا ممکن نیست که در یکی از نشست‌های خبری مدیران ارشد وزارت نیرو، پای تعامل با جهاد کشاورزی که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده منابع آب ایران است به میان نیاید. نشست خبری دیروز عباس سروش نیز از این قاعده مستثنی نبود. او البته تلاش داشت نشان دهد این تعاملات حداقل در چند ماه اخیر در جهت مثبت گام برداشته‌اند. او در این زمینه عنوان کرد: «وزارتخانه جهاد و کشاورزی قبول دارد که بدون تعامل مشترک بین نیرو و جهاد به هیچ‌وجه مدیریت منابع آب امکانپذیر نیست. تعاملات اکنون بهتر شده است.»
معاون آب و آبفای وزیر نیرو با اشاره به اینکه کشت برنج فقط در دو استان مازندران و گیلان مجاز است، گفت: با وجود اینکه کشت این محصول در سایر نقاط کشور ممنوع شده ولی همچنان در استان‌هایی همچون گلستان، خوزستان، اصفهان و فارس شاهد کشت برنج هستیم بطوری که حدود یک سوم از کل زمین‌های زیرکشت برنج در مناطق ممنوعه است.
سروش با تاکید بر اینکه برای اصلاح الگوی کشت در مناطق مختلف کشور وارد عمل شده ایم، گفت: ممنوعیت کشت چنین محصولاتی با اعمال فشار امکان پذیر نیست و باید کشت‌های جایگزین را به مردم معرفی و آنها را در این زمینه به خوبی توجیه کنیم. او در این زمینه گفت: «ما نماینده مردم هستیم، رییس آنها نیستیم.»
معاون آب وزیر نیرو که به نظر می‌رسد در مدت اخیر با گروهی از ذی‌نفعان حوزه آب به ویژه کشاورزان از نزدیک تعامل داشته است در این زمینه گفت: «در یکی از سفرهای اخیرم به شهری رفتیم که رودخانه‌شان برای نخستین‌بار کاملا خشک شده بود. اما در ادامه مباحث با آنها به جایی رسیدیم که تنها 10 درصد کاستن از سطح مصرفشان در کشاورزی خواهد توانست 3 برابر مقداری آبی که یک طرح انتقال آب برایشان خواهد داشت، به منابع خود بیفزایند.»
او در خصوص تعامل با دیگر نهادها نیز عنوان کرد: « 5 ماه است که کارگروه سازگاری با کم‌آبی متشکل از چند وزیر و رییس سازمان‌هایی مثل حفاظت محیط‌زیست و سازمان برنامه و بودجه تشکیل شده است، پس آینده روشنی برای مدیریت آب پیش‌بینی می‌شود.»
