امضای قرارداد 1919

هجدهم مرداد 1298، قرارداد مشهور 1919 با همدستی وثوق الدوله نخست‌وزیر وقت با انگلیسی ها به امضا رسید. به موجب این قرارداد تمام تشکیلات نظامی و مالی ایران زیر نظر دولت بریتانیا قرار می گرفت و امتیاز راه‌آهن و راه های شوسه ایران نیز به آنها واگذار می شد.  با پایان جنگ جهانی اول در اول نوامبر ۱۹۱۸، ایران که در دوران جنگ با وجود اعلام بیطرفی همچنان مورد یورش و هجوم قوای روسیه و عثمانی، انگلیس و حتی آلمان۲ قرار گرفته بود و در دوران جنگ عرصه نبرد و حتی چپاول طرفین جنگ شده بود، طبیعی بود که باید پیگیر حقوق تضییع شده خود باشد. بنابراین هیاتی از سوی دولت ایران به ریاست علی قلی خان مشاورالملک انصاری و میرزا‌علی‌خان فروغی ذکاءالملک و عده‌ای دیگر روانه کنفرانس صلح پاریس کرد تا برای جلب کمک‌های بین‌المللی جهت اعاده خسارت‌های وارده بر ایران در زمان جنگ تلاش کنند.

هیات ایرانی در ۲۵ آذر ۱۲۹۷ از تهران عازم پاریس شدند؛ اما انگلیس تمام تلاش خود را به کار بست تا آن هیات را از شرکت در کنفرانس صلح محروم سازد، انگلیس حتی با اعمال فشار از مسافرت حسن پیرنیا از تهران به آمریکا و طرح دعاوی ایران در آنجا ممانعت به عمل آورد و بر اثر تلاش انگلیسی‌ها، اعضای کنفرانس صلح پاریس به این بهانه که ایران در ابتدای جنگ اعلام بی‌طرفی کرده است و رسما درگیر جنگ نشده است، از شرکت ایران در کنفرانس جلوگیری کردند. این در حالی بود که در تهران وثوق‌الدوله مشغول مذاکره پنهانی با سرپرسی کاکس وزیر مختار موقت انگلیس جهت عقد یک قرارداد جدید بود.

در این مذاکرات محرمانه دو تن از اعضای کابینه وثوق‌الدوله نصرت‌الدوله فیروز و صارم‌الدوله نیز شرکت داشتند بالاخره این قرارداد در ۹ اوت ۱۹۱۹/ ۱۷ اسد ۱۲۹۷ بین ایران و انگلیس بسته شد.۵ به موجب این قرارداد مستشاران انگلیسی برای اداراه امور مالی ایران و مستشاران نظامی برای سازماندهی و اداره یک نیروی یکپارچه و متحدالشکل دست به کار می‌شدند و البته در جهت اجرای قرارداد، مبلغ ۲ میلیون لیره به دولت ایران وام داده می‌شد، مدیر کل امور مالی یک نفر انگلیسی می‌شد، سازمان گمرک، راه‌آهن و سایر تاسیسات اقتصادی ایران تحت نظارت مستشاران انگلیسی قرار می‌گرفت و در نهایت ایران تحت‌الحمایه انگلیس می‌شد.