تلاش ایران برای صدور حکم موقت

گروه ایران  |

4 جلسه از دادگاه دیوان بین‌المللی دادگستری برای بررسی شکایت ایران از امریکا در حالی برگزار شد که وکلای ایران دو هدف را نشانه رفته بودند؛ از یکسو تایید صلاحیت دادگاه برای بررسی پرونده و از سوی دیگر، حکم موقت دادگاه برای جلوگیری از اجرای تحریم‌های امریکا تا زمان اعلام نهایی حکم دادگاه. استناد اولی به عهدنامه مودت بود؛ دومی به آثار تحریم‌ها بر زندگی مردم ایران. به گفته وکلای ایران، با توجه به اقدامات جمهوری اسلامی، تحریم‌های هسته‌ای امریکا موضوعیت ندارد، چراکه برجام باعث مسدود شدن همه راه‌ها به روی امکان دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شده و اظهارات امریکایی‌ها در مورد ناکافی بودن تمهیدات پیش‌بینی شده در این زمینه پذیرفتنی نیست. این اظهارات وکلای ایران پس از آن مطرح شد که امریکا در واکنش به اتهام نقض عهدنامه مودت، اعمال تحریم علیه ایران را ضروری توصیف کرد؛ چراکه به ادعای دولت امریکا اقدامات ایران باعث تهدید امنیت ملی ایالات متحده شده و این فراتر از عهدنامه مودت است. در دومین جلسه دادگاه که روز سه شنبه هفته گذشته برگزار شد، جنیفر نیوستد از تیم مشاوران حقوقی ایالات متحده، استناد ایران به عهدنامه مودت ایران و امریکا را رد کرد و اعمال تحریم‌ها را حق حاکمیتی امریکا دانست. این وکیل امریکایی مدعی شد در حالی که از زمان انقلاب اسلامی، ایران آشکارا علیه مردم امریکا و منافع ملی امریکا با حمایت از گروه‌های تروریستی فعالیت می‌کند، نمی‌تواند با استناد به عهدنامه مودت اقامه دعوا کند. اما وکلای ایران با رد این اتهامات تاکید کردند دادگاه فعلی برای بررسی پرونده نقض عهدنامه مودت توسط امریکا برگزار شده؛ نه ایراد اتهام علیه ایران. به گفته آنان، امریکا با بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای از تعهدات بین‌المللی خود عدول کرده و همچنین باعث افزایش فشار و خسارت به اقتصاد ایران شده است. در این بین، وکلای امریکایی مدعی شدند، دو کشور پیش از طرح شکایت در دادگاه باید تمام راه‌های دیپلماتیک و گفت‌وگو را امتحان کنند؛ اما ایران چنین راهی را طی نکرده است. ادعایی که آلن پله از وکلای ایران آن را رد کرد و گفت که از آغاز اختلاف تا زمان ارایه دادخواست و درخواست قرار موقت به دیوان، جمهوری اسلامی ایران، از طریق سفارت سوییس در تهران (حافظ منافع ایالات متحده) دو یادداشت اعتراض دیپلماتیک به ایالات متحده امریکا ارسال کرده و هیچ پاسخی از سوی این دولت ارایه نشده است، بنابراین پیش‌شرط نخست مبنی‌بر تلاش برای حل‌وفصل اختلاف از طریق دیپلماسی طی شده و صلاحیت دیوان برای رسیدگی به دعوا محرز است.

   تلاش برای صدور حکم موقت

در این بین، بخش دیگری از تلاش وکلای ایران به اثبات نقش تحریم‌ها در زندگی مردم ایران اختصاص داشت. تلاشی که برای صدور حکم موقت جهت بازداشتن امریکا از اجرای تحریم‌ها بود، آنجا که آنان تلاش کردند نشان دهند این تحریم‌ها زندگی مردم عادی را تحت تاثیر قرار داده و جامعه ایران را با بحران روبرو می‌کند. پروفسور وردز ورث از وکلای ایران در این باره گفت: «این تحریم‌های ناعادلانه و زیان‌بار با هدف تخریب اقتصاد و ارزش پول رایج ایران بوده، علیه میلیون‌ها نفر از مردم عادی است و تامین کالاهای وارداتی را با مشکل مواجه می‌نماید. نظام موجود تردید و ابهامی ایجاد می‌کند که واردات اقلام بشردوستانه و همراه با فوریت را ناممکن می‌کند و این امر موجب می‌شود بسیاری از افراد در بیمارستان‌ها در نتیجه کمبود دارو جان خود را از دست بدهند.» پروفسور تونن دیگر وکیل ایران در این پرونده هم با اشاره به ماده ۴۱ قانون بین‌الملل که بر اساس آن صدور قرار موقت مستلزم وجود خطر قریب‌الوقوع و واقعی برای بروز زیان غیرقابل جبران است، تاکید کرد: «دیوان در گذشته تصریح کرده است، در جایی‌که احتمال ایراد آسیب جانی در شرایطی وجود دارد که انسان‌ها در محرومیت، سختی، اضطراب و تهدید جانی و سلامت قرار می‌گیرند، یا در جایی که تهدید به اموال و منابع موجود در سرزمین یک دولت محرز بوده و در جایی که اجرای عملیات صنعتی و تجاری یک شرکت (مانند شرکت ملی نفت ایران) با تهدید جدی مواجه می‌شود، زیان قریب‌الوقوع یک زیان غیرقابل جبران تلقی شده و دیوان قرار موقت صادر خواهد کرد.» بر این اساس ایران خواستار حکم موقت شد تا اولین گام در دادگاهی که احتمالا سال‌ها طول خواهد کشید، به نفع ایران برداشته شود. پاسخ به این پرسش هم تا چند هفته آینده و با رای قضات دادگاه لاهه مشخص خواهد شد.

   تردید مقامات ایرانی

با این حال، از سیاسیون گرفته تا حقوق دانان ایرانی از تمکین امریکا به رای دیوان لاهه علیه این کشور تردید دارند؛ یا حتی آن زمان که واقع گرایانه سخن می‌گویند این تردیدشان به قطعیت نزدیک می‌شود. چنانکه عزت‌الله ملایوسفیان از نمایندگان مجلس پیروزی در دادگاه لاهه را دور می‌بیند؛ با این حال به اعتقاد او از این نظر که دنیا متوجه شود یک ابرقدرتی به زیر قراردادی که خود امضا کرده زده، خوب است. عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت خارجه هم معتقد است« اگرچه رای دیوان به لحاظ حقوق بین الملل الزام آور است اما ظرفیت‌های نظام بین الملل برای وادار کردن امریکا به اجرای رای دیوان بسیار محدود است»، از این رو، شکایت ایران از امریکا در دادگاه لاهه را برای نمایاندن حقانیت جمهوری اسلامی به جامعه بین الملل می‌داند.نقوی حسینی از اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس هم استفاده جمهوری اسلامی از ظرفیت حقوقی و قانونی برای پیگیری حق و حقوقی خود را اقدام مثبتی دانسته که اگر هم به نتیجه نرسد، ایران مرتکب ضرری نخواهد شد.