افول گردشگری سلامت
یک دهه از عمر گردشگری سلامت در ایران می‌گذرد اما سهم این حوزه از گردشگری به جای آنکه ارزآوری برای کشور، خروج از وضعیت اقتصاد تک محصولی و شناساندن ظرفیت علمی و پزشکی ایران به دنیا باشد، هر روز نا‌به سامانی و رشد و ریشه‌دار شدن مافیای سلامت بوده است. در حالی که بسیاری از کشورهای منطقه مانند ترکیه، ارمنستان و هند سالانه سود قابل توجهی از این طریق به دست می‌آورند، گردشگری سلامت ایران اسیر دست دلالانی شده که در خاک کشورهای دیگر به خصوص عراق فعالیت کرده و آسیب‌های جدی به این چرخه درمانی وارد می‌کنند، این وضعیت در حالی است که به گفته رییس انجمن گردشگری سلامت، ایران می‌تواند سالانه هفت میلیارد دلار در حوزه گردشگری سلامت درآمد داشته باشد، اما در حال حاضر یک هفتم این درآمد و حتی کمتر از آن را به دست می‌آورد. برخی کارشناسان معتقدند مدیریت چندپاره و نامنسجم یکی از دلایلی است که سبب شده ایران از قافله گردشگری سلامت در دنیا عقب بماند اما وزیر بهداشت ردپای دلالان را عامل اصلی در وضعیت نامطلوب گردشگری سلامت می‌داند. با این حال رییس انجمن گردشگری سلامت ایران بر این‌بارو است که در شرایط فعلی و باتوجه به تحریم‌ها، گردشگری سلامت می‌تواند گزینه مناسبی برای ارزآوری باشد.
حضور دلالان یا ضعف مدیران؟
حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معتقد است زیرساخت‌های گردشگری سلامت در ایران تا حدی ضعیف است که نمی‌توانم آمار بدهیم که چقدر از این محل درآمد داریم یا چه تعداد توریست در این حوزه وارد کشور شده است. او درباره این موضوع بیان کرد: «متاسفانه در بحث توریسم درمانی به خاطر اینکه ساختار مناسبی از نظر اینکه آژانس‌هایی که باید توریست را از مبدا آماده کرده و بحث نقل و انتقال او را انجام و برایش اسکان فراهم کنند نداریم، عملا این بازار در اختیار دلالان است. در حال حاضر رییس سازمان میراث فرهنگی کشور که به این حوزه علاقه دارد قرار است با رویکرد متفاوتی در زمینه توریسم درمانی برنامه‌ریزی کنند که بتوان از توان و مهارت جامعه پزشکی به خوبی استفاده کرد.
او افزود: در بحث خدمات پزشکی توریسم درمانی که به حوزه ما مربوط می‌شود، هم اکنون حدود 200 بیمارستان در کشور قابلیت ارایه خدمات توریسم درمانی را دارند. ایران در زمینه خدمات دندانپزشکی، جراحی زیبایی، انواع پیوند، اعمال جراحی چشم و لیزر درمانی دارای قابلیت‌های توریسم درمانی است.»
اما این اظهارات در حالی است که روز گذشته، رسول خضری، عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی، اعلام کرد، متولیان گردشگری سلامت که وزارت بهداشت را هم شامل می‌شود، تاکنون سیاست‌گذاری مناسبی در این زمینه نداشته‌اند حال آنکه این بخش می‌تواند بخش مهمی از نیاز ارزی کشور را فراهم کند. او گفت: « متاسفانه ساختارهای اصلی، ریل گذاری و سیاست‌گذاری لازم برای این بخش انجام نمی‌شود، یا وزارت بهداشت یا سازمان میراث فرهنگی و گردشگری باید تعیین سیاست‌های کاری مناسب درحوزه توریسم درمانی را انجام دهند؛ این درحالی است که درحال حاضر هیچ دستگاهی قصد برعهده گرفتن امورات را ندارد، با توجه به اینکه کشورما درخصوص توریسم درمانی حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد این مشکلات به هیچ عنوان به نفع این حوزه نیست. ما نتوانستیم از کشورهایی مانند عراق، پاکستان و افغانستان بازار هدف خود را تامین و تدبیر کنیم؛ لذا این مشکل ناشی از ضعف مدیریتی است، البته که توریسم درمانی می‌تواند بیشترین ارز آوری برای کشور داشته باشد، ضمن اینکه توریسم درمانی
3 برابر توریسم معمولی درآمدزایی دارد.»
او افزود: « بهترین فرصت درشرایط فعلی برای توجه به اقتصاد مقاومتی استفاده از ظرفیت توریسم درمانی است، به همان میزان که دراین حوزه اقدامات مناسب انجام شود، در اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی هم گام‌های اساسی برداشته می‌شود.»
نقل و انتقال پول معضل اصلی است
کسب درآمد از گردشگری سلامت در حالی است که رییس انجمن گردشگری سلامت معتقد است اگرچه در بسیاری از حوزه‌های این صنعت ظرفیت‌های خوبی در کشور وجود دارد اما نباید از ضعف‌هایی که در نقل و انتقال پول وجود دارد، غافل شد. محمد جهانگیری درباره این موضوع بیان کرد: « ما در حوزه گردشگری سلامت ظرفیت‌هایی داریم، اما در برخی قسمت‌ها دچار ضعف‌های جدی هستیم؛ با وجود این مراجعات خوبی در سال‌های اخیر داشته‌ایم. یکی از این ضعف‌ها نقل و انتقال پول است؛ با توجه به اینکه بیماران خارجی نمی‌توانند پول نقد زیادی با خود حمل کنند، باید فکر عاجلی برای حل این مساله شود. این بخش از خدمات شرایط سختی دارد، ولی برای آن تمهیداتی اندیشیده شده است. بسیاری از این افراد پول را به صورت نقد می‌آوردند، اما حمل و نقل پول برای اتباع خارجی سخت است.
بنابراین می‌توان کاری کرد که در کشورهای مقصد ارتباطات مالی ایجاد شود. افزون بر این موارد باید به فکر مباحثی مانند مراودات بیمه‌ای بین ایران و کشورهای دیگر باشیم که ما این موضوع را در دستور کار خود قرار داده‌ایم. به همین منظور کشورهای مقصد را شناسایی و کنفرانس‌هایی برگزار کرده‌ایم. تاکنون نیز چهار کنفرانس در کشورهای اسلامی برگزار شده است. »
او افزود: “حمل و نقل این بیماران هم یکی دیگر از مشکلات فعلی حوزه گردشگری سلامت است. برنامه خطوط هوایی به بسیاری از کشورها به صورت منظم نیست و برخی پروازها به کشورهای مقصد یک روز در هفته انجام می‌شود. حتی در تهران نیز ممکن است پرواز مستقیم به برخی کشورها وجود نداشته یا تعداد آن کم باشد؛ این در حالی است که باید پروازهای مستقیم برای کشور مقصد بیماران داشته باشیم که با کمترین هزینه و در اسرع وقت انجام شود. وضعیت هتل‌ها نیز به نسبت خوب است، اما در برخی فصول ظرفیت آنها کم است که این موضوع با تمهیداتی قابل اصلاح است.»
رییس انجمن گردشگری سلامت: « با استفاده از ظرفیت فعلی کشور می‌توانیم تا یک میلیون بیمار خارجی را برای دریافت خدمات بستری در سال تحت پوشش قرار دهیم. این رقم در حوزه خدمات سرپایی نیز امکان‌پذیر است. در حال حاضر نیز بطور متوسط سالیانه به ۳۰۰ هزار بیمارخارجی در سال خدمت ارایه می‌شود.ظرفیت درآمد سالیانه هفت میلیارد دلاری از این حوزه وجود دارد، اما در حال حاضر یک هفتم این درآمد و حتی کمتر در کشور ایجاد می‌شود.ترکیه در این موضوع به خوبی سرمایه‌گذاری کرده و موفقیت زیادی نیز کسب کرده است. خدمات حوزه سلامت ایران برابر و حتی بهتر از این کشور است، اما ترکیه توانسته با برنامه‌ریزی، از ما سبقت گیرد. کشور هندوستان از ترکیه نیز جلوتر است و توانسته به بیماران کشورهای عراق، افغانستان، عمان، اردن و ... خدمات دهد.»
جهانگیری بیان کرد: « اولویت ما در حوزه سلامت به ویژه در بخش دولتی، تامین سلامت مردم است و مازاد نیاز نیاز به گردشگری تعلق می‌گیرد. وزارت بهداشت و نظام پزشکی نیز تاکید کرده‌اند که مردم در اولویت هستند. البته گردشگری سلامت بیشتر در بخش خصوصی انجام می‌شود که ضریب اشغال تخت در آن حدود ۶۰ درصد است. فعلا نظر ما این است که اگر هماهنگ شویم و مازاد نیاز را به خوبی شناسایی و مدیریت کنیم، با نیاز فعلی در زمینه گردشگری سلامت تقریبا همخوانی دارد. اگر بخواهیم مثبت و بلندمدت فکر کنیم باید ظرفیت‌های این حوزه را افزایش دهیم. همچنین اگر به خوبی اطلاع‌رسانی و تبلیغ انجام شود، بیماران خارجی به جای اینکه با هزینه‌های زیاد به اروپا بروند، می‌توانند همین خدمات را در کشوری که با آنها مشابهت فرهنگی دارد، دریافت کنند.رایزنی‌های زیادی برای سرمایه‌گذاری خارجی در این حوزه انجام داده‌ایم. سرمایه‌گذاری در بخش خارجی، بانکی و صنعت باید جذب شود تا توسعه خوبی در این زمینه اتفاق افتد. توسعه زیرساخت‌ها نیز باید در اولویت قرار گیرد تا بتوانیم نیازها را اول برای مردم خودمان و بعد برای سایرین برطرف کنیم.»
