نگاه بورس تهران به بورس کالای ایران

گروه بورس     مسعود کریمی

 طی 2 روز اخیر دستورالعمل‌های جدیدی در بورس کالای ایران مبنی بر معامله محصولات فرآورده‌های نفتی با سقف قیمت نوسان باز و محاسبه معاملات در رینگ صادراتی این بازار بر مبنای نرخ ارز خرید سامانه سنا منتشر شده است. بر این اساس، با توجه به اینکه هر گونه سیاست دستوری توام با کنترل بیشتر بطور قطع واسطه‌گری و رانت بیشتری را هم در پی خواهد داشت اما به هر روی ابلاغیه گشایشی در فضای کلان معاملاتی و روند داد و ستد‌ها اثرگذاری مثبتی را به همراه دارد. از طرفی، مشاهده می‌شود که معامله‌گران بورس تهران طی روز گذشته با توجه به تحولات اخیر مقرراتی در بورس کالای ایران، استراتژی خرید سهام خود را به گونه‌ای دستخوش تغییر کردند. در این بین اشاره به این موضوع که در حال حاضر فقط محصولات قیر و سنگ آهن مشمول دستورالعمل محاسبه بر مبنای سامانه بانک مرکزی خواهند شد نیز ضروری است چرا‌که سیاست‌گذار، صنایع پتروشیمی و فلزی را هنوز در دستور کار قرار نداده است و همچنان عده‌ای سودجو از خلأ قانونی در این حوزه سوءاستفاده می‌کنند. به هر حال، فارغ از این موضوع که بازار دلالان همچنان داغ دنبال می‌شود با نگاه کلی به روند معاملاتی بورس تهران مشاهده می‌شود که سهامداران تالار شیشه‌ای روز سه شنبه تحت تاثیر جو روانی بازار ارز و دستورالعمل‌‌های بورس کالا قرار گرفتند و اغلب نماد‌‌های مرتبط و غیر مرتبط با نگاه مثبت به آینده سبز پوش شدند چرا‌که همچنان فضای کلی بازار سهام در انتظار تعیین تکلیف وزارت صمت در حوزه پتروشیمی‌ها است. بر این اساس، در صورتی که هر چه زودتر این اتفاق به وقوع بپیوندد بطور قطع برای کلیت بازار اثرگذاری مثبتی به همراه خواهد داشت.

    استفاده از مکانیسم‌‌‌های جهانی

در همین رابطه، حامد ستاک مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه آذربایجان با اشاره به اطلاعیه‌های جدید بورس کالای ایران و تاثیر آن در روند معلاملاتی بازار سهام در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد: زمانی که افزایش نرخ ارز در بازار به وقوع می‌پیوندد برخی از نهاده‌های تولیدی که ارزش‌گذاری و قیمت‌گذاری آنها با نرخ ارز در بازار صورت می‌گیرد می‌بایست خود را با شرایط جدید تعدیل کنند. هر اندازه که در بورس کالا یا هر بازار دیگری قیمت‌ها به صورت دستوری و خارج از سازو کار عرضه و تقاضا تعیین شوند بطور قطع به دلیل اینکه قیمت‌ها حاصل از تعادل بین عرضه و تقاضا نیست در نتیجه به یک طرف از معادله فشار وارد خواهد شد. چنین اتفاقی باعث می‌شود که این دست از دستورالعمل‌‌‌ها در بازه زمانی بلندمدت پایدار باقی نمانند. این کارشناس بازار سرمایه خاطرنشان کرد: همزمان با استارت قیمت‌گذاری دستوری بسیاری از فعالان معتقدند که چنین اتفاقی در روند معاملات بازار یقینا به صورت کوتاه‌مدت خواهد بود چرا که هر رویداد یا دستورالعملی که خارج از مکانیسم بازار باشد پایدار نیست. وی معتقد است عدم پایداری معمولا به شکل احتکار یا تحریم نخریدن قابل مشاهده است. بر این اساس، در صورتی که فشار به طرف عرضه‌کننده باشد معمولا به شکل احتکار و در نقطه مقابل اگر فشار به سمت تقاضاکننده صورت گیرد، با عدم خرید طرف تقاضا در بازار مواجه خواهیم شد که در نهایت چیزی جز رکود را در پی ندارد.

به گفته مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه آذربایجان در شرایط فعلی فشار به سمت عرضه‌کننده وارد می‌شود و به دلیل اینکه عرضه‌کننده می‌بایست با قیمتی اقدام به عرضه کند که احتمالا پس از آن نتواند با چنین قیمتی به تولید محصول برسد در نتیجه این موضوع خود را به صورت احتکار در بازار نشان خواهد داد. حامد ستاک تاکید کرد: پس از مدتی که سیاست‌گذاران شاهد به بن‌بست رسیدن دستورالعمل‌‌های دستوری می‌شوند شروع به تعدیل اتفاقات خواهند کرد از همین رو، با یک شیب ملایم به سمت مکانیسم بازار حرکت می‌کنند که این مکانیسم بر اساس سازوکار عرضه و تقاضا در راستای رسیدن به قیمت تعادلی واقعی است. وی افزود: افزایش نرخ‌ها، بازکردن دامنه نوسان و هرگونه سیاست دیگری در واقع در راستای تعدیل ماجرا خواهد بود که به نقطه قیمت تعادلی بازار برسیم. این قیمت می‌تواند پایدار و به نوعی منصفانه در کلیت فضای معاملاتی برای عرضه‌کننده و تقاضاکننده محسوب شود. گفتنی است، چنین قیمت منصفانه‌ای انحصارا می‌تواند از طریق تعادل عرضه و تقاضا به دست ‌آید.

این تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به معاملات رینگ صادراتی بورس کالا بر مبنای نرخ ارز سامانه سنا نیز گفت: زمانی که محصول به خارج از کشور صادر می‌شود و هنگامی که با دلار ارزان قیمت محصولات را به طرف‌های خارجی ارایه دهیم به این معنی خواهد بود که از منابع داخل کشور به طرف مقابل یارانه پرداخت می‌شود این در حالی است که قرار نیست به طرف‌های خارجی یارانه‌ای را اختصاص دهیم. بر این اساس، معاملات باید با قیمت واقعی دلار مورد محاسبه قرار گیرند. مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه آذربایجان عنوان کرد: به صورت کلی هر زمانی که از تجربیات داخلی و جهانی استفاده نشود و به نوعی در راستای رقم زدن اتفاق جدید که از ابتدا، انتهای آن کاملا مشخص است، گام‌برداریم بطور قطع دچار آسیب‌ دیدگی، دستورالعمل پشت دستورالعمل، هزاران ناهماهنگی و رانت خواهیم شد که فعالان بازار را یقینا دچار زیان خواهد کرد. بر این اساس، در صورت پایبندی به تجربیات داخلی و استفاده از مکانیسم‌‌‌های پذیرفته شده جهانی دچار آسیب نخواهیم شد.

    حذف فضای سفته‌ بازی

از سویی دیگر، رضا مناجاتی مدیر کالایی کارگزاری بانک صنعت و معدن نیز در خصوص سازوکار دستورالعمل‌‌های جدید معاملاتی بورس کالای ایران در گفت‌وگو با «تعادل» بیان کرد: تا قبل از انتشار دستور‌العمل معامله فرآورده‌های نفتی با سقف نوسان باز، یک دامنه نوسان در بازار وجود داشت بطوری که اگر قیمت پایه را شرکت‌های پالایشگاهی یک هزار تومان اعلام می‌کردند در نهایت بین 5 تا 10 درصد رقابت صورت می‌گرفت. بنابراین با حذف سقف، هر فردی با هر قیمتی که در نظر دارد می‌تواند وارد رقابت در معاملات شود. این کارشناس کالایی با اشاره به معاملات رینگ صادراتی بورس کالا بر مبنای نرخ ارز سامانه سنا نیز اظهار داشت: محصولاتی که در رینگ صادراتی مورد عرضه و صادرات قرار می‌گیرند در گذشته با ارز 4200 تومانی معامله می‌شدند اما اکنون ارز آزاد جایگزین آن شده است. رضا مناجاتی تاکید کرد: قیر و سنگ آهن در رینگ صادراتی عمدتا مورد معامله قرار می‌گیرند و در حال حاضر این دستورالعمل محصولات پتروشیمی و فلزی را شامل نخواهد شد. مدیر کالایی کارگزاری بانک صنعت و معدن معتقد است که پیامد چنین اتفاقاتی بطور قطع مثبت ارزیابی می‌شود چرا که در نهایت فضای دلالی و سفته بازی در معاملات حذف خواهند شد.

    کاهش اختلاف قیمتی

 افزون بر این، محمد میقانی‌نژاد معامله‌گر کالایی کارگزاری بانک کشاورزی درباره تحولات مثبت اخیر حوزه کالایی در گفت‌وگو با «تعادل» اظهار داشت: دستورالعمل‌های جدید در گام نخست باعث می‌شود که از اختلاف قیمتی محصولات پتروشیمی در بورس کالا با بازار کاسته شود. همچنین، در این بین دلالان دیگر رغبتی برای حضور در بازار نخواهند داشت و تولیدکنندگان بهتر می‌توانند به مواد اولیه دسترسی پیدا کنند. وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر متاسفانه تولید‌کنندگان با 2 الی 3 برابر قیمت معامله‌ شده در بورس کالا مواد اولیه خود را در بازار آزاد تهیه می‌کنند. بر این اساس، زمانی که دامنه نوسانی وجود نداشته باشد تولیدکننده با قیمت‌هایی بالاتر و توجیه اقتصادی اقدام به فعالیت می‌کند. این کارشناس کالایی معتقد است که در شرایط فعلی فرآورده‌های نفتی در بورس کالا نسبت به بازار آزاد تفاوت قیمتی قابل توجهی را دارند. محمد میقانی‌نژاد تاکید کرد: در صورتی که اختلاف قیمتی حذف شود و دلار سامانه سنا مبنای محاسبه قرار گیرد بطور قطع شاهد کاهش اختلاف قیمتی در بازار خواهیم بود. اما در غیر این صورت سهامداران شرکت‌‌های پالایشگاهی ذی نفع نخواهند بود و فقط دلالان از چنین شرایطی منتفع می‌شوند.