ضرورت استفاده از مطالعات دانش‌آموختگان علوم شهری
عباس ریاضت
رییس انجمن شهرسازی
همان‌طور که می‌دانیم در دهه اخیر رشته مهندسی شهرسازی از پایه ریاضی-فیزیک و به‌موازات آن، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری نیز از پایه علوم انسانی وارد دانشگاه‌های کشور شد و پس‌ازآن در مقطع کارشناسی ارشد، رشته‌های طراحی شهری، برنامه‌ریزی شهری، مدیریت شهری، برنامه‌ریزی منطقه‌ای و ترافیک و جامعه‌شناسی شهری ... نیز شکل گرفتند. با توجه به اینکه همه این رشته‌ها در حوزه شهری کاربرد دارند و برای وحدت بیشتر بین آنها، بنده نام «علوم شهری» را بر روی آنها قرار داده‌ام .
متأسفانه شهرداری و سازمان‌های زیرمجموعه ما نیز مانند بسیاری از سازمان‌هایی که بعد از انقلاب ایجاد شدند، بر اساس شایسته‌سالاری و گزینش علمی شکل نگرفتند و درنتیجه سطح علمی افراد کمترین ارزش را در بین سایر ارزش‌ها داشت و بدین ترتیب شهرداری به‌تدریج دارای کارمندان و مدیرانی شد که هم اکنون از آنها به عنوان «شهرداری چی» نام می‌برند . وقتی یک شهردار و یا معاون یا رییس قسمتی از شهرداری به عنوان یک فرد علمی و پژوهشگر وارد شهرداری نشده باشد، نباید توقع داشته باشیم که ارزش کار علمی و پژوهش را بداند و بتواند گروه مدیریتی خود را به‌گونه‌ای انتخاب کند که علم و تخصص کاربردی، اولویت گزینش افراد واقع شود.
به شکل کلی باید گفت که شهردارها نیز توسط شورای شهر انتخاب می‌شوند و متأسفانه در اکثر مواقع گزینش آنها نیز بر طبق علم و تخصص نیست و حتی اگر یک مرحله به عقب نیز برگردیم گزینش و انتخاب اعضای شورای شهر نیز به همین شکل است، زیرا مردم هنوز ارزش تخصص و علم را درک نکرده‌اند. نکته جالب اینجاست که وقتی از مردم راجع دلیل مشکلات امروز شهر و کشور می‌پرسیم، علت را ضعف در مدیریت اعلام می‌کنند درصورتی‌که علت خود مردم و انتخاب اشتباه آنها بوده است.
حال اگر بخواهیم تهران مرکز پژوهش شهری کشور شود، ابتدا باید رشته‌های علوم شهری را بشناسیم و اولویت‌بندی کنیم و سپس از طریق رسانه‌های گروهی مردم را با این رشته‌ها و متخصصان آشنا کنیم تا مردم به‌ضرورت وجود چنین رشته‌ها و متخصصانی در شهر خود پی ببرند و درنتیجه هنگام انتخابات بدانند هدف از این انتخابات چیست و نتیجه این انتخابات در کجا و چگونه به خود مردم برمی‌گردد. اگر قدم اول که آموزش و آشنایی مردم با علوم شهری است را با موفقیت‌برداریم بقیه موارد خیلی سریع و به‌صورت خودکار پیش می‌رود. در غیر این صورت، اگر صدها سامانه پژوهشی راه‌اندازی و دستور العمل و بخشنامه هم صادر شود، نمی‌توان مدیران شهری را مجبور به مطالعه و استفاده از پژوهش‌های شهری کرد و مثل همیشه پژوهش‌ها در گوشه کتابخانه‌ها خاک می‌خورند و بسیاری از افراد نیز به علت بحث کپی‌رایت، به آنها دسترسی ندارند .
پژوهش‌های دانشگاهی با پروژه‌های واقعی فاصله زیاد دارد و معمولاً در سطح علمی بسیار بالایی قرار دارند و از طرفی کارهای اجرایی شهرداری نیز طبق تجربه مدیران قبلی پیش رفته است و این دو مثل دو خط موازی هیچ‌وقت به هم نرسیده‌اند مگر در مواقعی که یک مدیر متخصص در علوم شهری برحسب اتفاق وارد شهرداری شده و سعی کرده است پروژه‌هایی را طبق علم روز ایجاد و به شرکت‌های مهندس مشاور و پژوهشگران واگذار کنند.
هم‌اکنون بسیاری از دانشجویان و حتی فارغ‌التحصیلان رشته شهرسازی و علوم شهری بیکار هستند و در مشاغل غیر مرتبط کار می‌کنند، درصورتی‌که حتی بدون چشم‌داشت مالی، علاقه و تمایل زیادی به مشارکت در پروژه‌ها و تحقیق و پژوهش شهری دارند ولی فرصت ورود به بازار کار حرفه‌ای حتی به‌صورت کارآموز را ندارند و تنها فعالیت حرفه‌ای آنها به کمک انجمن شهرسازی ایران، فقط به شرکت در جلسات بحث گروهی در شبکه‌های مجازی محدودشده است. یعنی مدیریت شهری علمی و واقعی ما هم‌اکنون فقط در جلسات همفکری شهرسازان در گروه‌های شبکه‌های مجازی تشکیل می‌شود و مسوولین تابه‌حال هیچ فرصتی را در اختیار علاقه‌مندان برای تشکیل جلسات علمی قرار نداده‌اند.
حال وقتی صحبت از شبکه پژوهش شهری به میان می‌آید ناخودآگاه فکر ما به سمت مدیرانی می‌رود که با رابطه و سفارش وارد شهرداری شده‌اند و با اعلام خبر راه‌اندازی و آغاز به کار مرکز پژوهش شهری، به نیت اخذ مدرک شهرسازی فقط برای ارتقای شغلی، ازاین‌پس به‌جای روزنامه، کتب کنکور شهرسازی می‌خرند و بدین ترتیب جای پژوهشگران واقعی را پر می‌کنند.
پیشنهاد می‌کنم مرکز مطالعات شهرسازی و برنامه‌ریزی شهری از طریق انجمن‌های رسمی مانند جامعه مهندسان شهرساز و انجمن شهری غیررسمی مانند انجمن Urbanity و رسانه‌های شهرسازی و دانشگاه‌ها، از متخصصان علوم شهری دعوت به همکاری کند از هر دانشگاه و انجمن یک نماینده را برای شرکت در جلسات و برنامه‌ریزی و تقسیم‌کار گروهی انتخاب کند و مکانی را برای پژوهش‌های کاربردی و تشکیل گروه‌های استارت‌آپ در اختیار آنها قرار دهد. همچنین جلساتی را به‌صورت هفتگی برگزار و این الگو را در سایر شهرهای ایران نیز پیاده کند. بدین ترتیب می‌توانیم هماهنگی لازم را بین رشته‌های مختلف برقرار کنیم و شاهد رشد و توسعه درست و همه‌جانبه شهر و کشور خود باشیم .
