برخی گروه ها برای حذف بازارهای شفاف به هر ریسمانی چنگ می زنند
عضو شورای عالی بورس با اشاره به اینکه برخی گروه ها برای حذف بازارهای شفاف به هر ریسمانی چنگ می‌زنند گفت: بازار سرمایه هم اکنون به یک واقعیت اقتصادی تبدیل شده که می‌تواند نقش مؤثری در تأمین مالی صنایع مختلف بویژه تعدد بازارهای کالایی کشور داشته باشد.
رکود موجود که دامنگیر فعالان اقتصادی شده، تحت تأثیر مشکلات و عوامل متعددی است که شاید مهمترین آنها نوسانات نرخ ارز و بی ثباتی در تصمیم گیری ها باشد. کارشناسان معتقدند ریشه این مشکلات چالش هایی است که واسطه گران با سودجویی های خود و تخریب بازارهای کالایی سعی بر آن داشته اند تا چهره بازارهای شفاف را مخدوش کنند؛ بنابراین نپذیرفتن شفافیت موضوعی است که باید به عنوان یک عامل اساسی از نگاه کارشناسان بررسی شود. از این رو خبرگزاری تسنیم سراغ «حسین عبده تبریزی» عضو شورای‌عالی بورس رفته است تا در این خصوص نظر او را جویا شود که متن کامل مصاحبه را در ادامه می خوانید.
چالش های اصلی بازار سرمایه و هجوم برخی افراد به سمت بازارهای شفاف را در حال حاضر چطور می بینید و برای مبارزه با سودجویان اقتصادی چه تدابیری باید اندیشید؟
اگرچه در گذشته بازار سرمایه دارای پایه های ضعیفی بود، اما هم اکنون به یک واقعیت اقتصادی تبدیل شده است که می تواند نقش مؤثری در تأمین مالی صنایع مختلف به ویژه تعدد بازارهای کالایی کشور داشته باشد. در این زمینه، اولین انگیزه از راه اندازی بورس کالای ایران مربوط به سلامت معاملات و کاهش سودجویی بود، البته بورس کالا امکانات گسترده دیگری همچون پوشش ریسک، نقدشوندگی، انجام معاملات آتی و ... را دارد و همه این ها می‌تواند انگیزه‌ای برای معاملات شفاف تولیدکنندگان باشد.
بورس، کارا است و تمامی کابینه دولت می دانند بورس کالا بازاری است که شفافیت آن باعث از بین بردن سودجویی شده است. اگر کالایی دولتی را زیر قیمت دنیا می فروشیم و در بورس با قیمت بالاتری به فروش رسیده است، مقصر بورس نیست، بلکه بورس تنها قیمت واقعی را تعیین کرده و هیچ‌کس نمی تواند استدلال علمی بیاورد که بورس در جهت گران شدن کالا مقصر است.
اگر به خاطر داشته باشید در دهه ۸۰ دو کارخانه فولادی مبارکه و ذوب آهن هر دو زیانده بودند و در همان زمان نیز بحث بورس فلزات در شورای عالی بورس مطرح شد؛ بنده نیز همزمان با مطرح شدن راه اندازی بورس فلزات (بورس کالای کنونی) وارد شورای عالی بورس شدم، در ابتدا هدف این بود بتوانیم بورس فلزاتی راه اندازی کنیم که از یک طرف مساله واگذاری های مربوط به فروش را از این طریق انجام دهیم و از طرف دیگر جلوی سودجویی های غیرمنطقی را بگیریم.
از آنجا که آن زمان و قبل از تاسیس بورس، سیستم غیرشفاف بود، هر کسی که شرایطش را داشت می توانست از فولاد سهمی بگیرد و چون در آن سال ها اقتصاد رونق داشت و ساخت و ساز نیز زیاد بود، امتیازی برای سودجویان محسوب می شد؛ بنابراین هرکسی به هر بهانه ای کارگاهی تشکیل می داد و دنبال سهمیه از دو شرکت معتبر فولاد بود و از آنجا که بازار فولادمان هم مشترک بود و رقابت چندانی وجود نداشت، در نتیجه بازار غیر رسمی داغی به وجود آمده بود که نیاز به کنترل داشت.
شورای عالی بورس از ابتدا تا کنون چه اقدامی برای رشد بازار سرمایه به ویژه بورس کالای ایران انجام داده است؟
شورای عالی بورس طی اوایل دهه ۸۰ تصمیم خوبی را که گرفته بود، عملی کرد؛ در آن زمان بنده نیز دبیر کل بورس اوراق بهادار بودم؛ بنابراین با همت فراوان، بورس فلزات راه‌اندازی شد و خوشبختانه بعدها که قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۴ نوشته شد و از مجلس بیرون آمد، دوستان جایگزین ما توانستند بورس کالای ایران را با مفهوم گسترده تر و درست گسترش دهند. بورس فلزات با بازده خوبی که ارائه کرده بود، بعدها توانست به بورس کالای ایران تبدیل شود تا سایر کالاها هم در انجام معامله از شفافیت برخوردار شود.
بورس کالای ایران چقدر به بورس های دنیا نزدیک است؟
بورس ها ویژگی های ملی و محلی خودشان را دارند؛ یعنی بورس کالای ما در برخی امور با دیگر بورس های کالایی دنیا متفاوت است؛ به عنوان مثال، در بورس انرژی ما فروش نفت خام مطرح می شود، با توجه به اینکه ایران یک کشور نفت خیز است، این ضرورت برای ما وجود دارد، اما در کشوری مثل ترکیه چنین ضرورتی وجود ندارد.
البته روند و ابزارهای معاملاتی بورس ها در تمام جهان نزدیک به هم است و بهتر است برای نزدیک شدن به استانداردهای جهانی تلاش کنیم، اما از طرفی نیز محدودیت های بین المللی دست و پایمان را بسته است.
آیا واقعا گرانی‌ها را می‌توانیم به گردن بورس بیندازیم؟
طرح این موضوع همیشه از سوی کسانی بوده که سودهای غیرمنطقی کلان به دست آورده اند و منفعت شان کم شده است. ما هرقدر برای این گروه استدلال می کنیم که بورس بازار رقابتی و شفاف ایجاد کرده است تا شما نیز وارد آن شوید، اما متأسفانه به سودهای منطقی بسنده نمی کنند و برای از میان برداشتن بازار شفاف به هر ریسمانی دست می اندازند. به خاطر دارم تنها ۶ ماه از راه اندازی بورس فلزات گذشته بود که عده ای از سودجویان سعی کردند این بورس را به خطر اندازند، در آن زمان قیمت های جهانی حرکتی مثبت داشت و چون شناخت از بورس فلزات کامل نبود، سعی بر این داشتند که این بازار مالی را جوری جلوه دهند که گرانی به خاطر بورس است، در حالی که گرانی هیچ ارتباطی به بورس نداشت و قیمت های جهانی حرکت کرده بود. پافشاری ما در راه اندازی بورس فلزات به این دلیل بود که معاملات را شفاف کنیم.
از نظر شما تالار کشاورزی بورس کالای ایران تا چه میزان جای پیشرفت دارد؟
روشن است که در توسعه تالار کشاورزی ما هنوز پتانسیل زیادی داریم. مدت زیادی طول کشید که بتوانیم دولت را قانع کنیم که می تواند معاملات خرید تضمینی را در بورس کالا انجام دهد و از هزینه های خود بکاهند. علاوه بر توسعه سیاست قیمت تضمینی، ما می توانیم عرضه محصولات در رینگ کشاورزی را گسترش داده و تنوع ایجاد کنیم.
چشم انداز شما با توجه به شرایط امروز در مورد بورس کالای کشور چگونه است؟
ما در شورای بورس مصوبه ای در رابطه با بورس ارز داریم؛ همچنین ما تولیدکننده فلزاتی چون مس، آلومینیوم، روی و فولاد در سطح جهانی هستیم؛ بنابراین می توانیم ظرفیت‌هایمان را گسترش دهیم و در سطح جهانی جایگاهی پیدا کنیم. علاوه بر این، ما به عنوان بزرگترین تولیدکننده گاز دنیا این پتانسیل را داریم که به بزرگترین بورس اوره دنیا نیز تبدیل شویم.
پیشنهاد شما برای ارتقای بورس کالای کشور چیست؟
بورس کالای ایران می تواند برای نهادهای عمومی کشور ظرفیت ایجاد کند. بنیادها، شهرداری ها و سازمان‌ها می‌توانند وارد بورس شوند و از ظرفیت های آن استفاده کنند. همچنین، دولت می تواند فروش املاکش را از طریق بازار شفاف بورس کالا انجام دهد.
بورس کالای ایران تا جهانی شدن چه میزان فاصله دارد؟
ما در حوزه بین المللی چندان موفق نبودیم؛ چرا که زیربنای آن مهیا نبوده است. بورس کالای ما ماهیت صادراتی دارد، اما الان فضای عمومی مساعد نیست. در شرایطی که ما برای انتقال پول در سطح بین المللی با مشکل مواجه ایم، طبیعی است که دست بورس کالا برای بین المللی شدن بسته باشد. در صورت مرتفع شدن این موانع، بدون شک بورس کالای ایران پتانسیل بالایی برای بین المللی شدن دارد.
