نفس جنگل‌ها گرفت
در ۴۰ سال گذشته نزدیک به ۲۲ درصد مساحت جنگل‌های کشور از بین رفته است. اگر این روند ادامه داشته باشد، تا ۵۰ سال آینده تنها باید در عکس‌های قدیمی، خاطره‌ای از جنگل‌ها را مرور کرد. این وضعیت در حالی است که منشور حقوق شهروندی در مواد 112 تا 115، حق محیط زیست سالم و توسعه پایدار، حفاظت، بهسازی و زیباسازی محیط زیست و گسترش فرهنگ حمایت از محیط زیست و برخورداری از محیط زیستی سالم و مطلوب برای ادامه زندگی را حق شهروندان و مقابله با آلودگی و تخریب محیط زیست را از وظایف دولت دانسته است با وجود این فهرست عواملی که تیشه به ریشه جنگل‌ها می‌زند آنقدر بلند بالاست که نمی‌توان به یک مورد و دو مورد بسنده کرد اما این میان قاچاق چوب بعد از آتش‌سوزی در رده دومین عواملی است که جان جنگل‌ها را می‌گیرد، معضلی که سال‌هاست بر نابودی جنگل‌ها سایه انداخته و برای مقابله با آن طرح تنفس و توقف بهره‌برداری تجاری و صنعتی از جنگل‌ها از سوی دولت مطرح شد با وجود این برخی از مسوولان معتقدند این طرح نه‌تنها جان دوباره به جنگل‌ها نمی‌دهد، بلکه آنها را بیشتر از قبل در معرض خطر قاچاق قرار می‌دهد، چرا که نه دولت می‌تواند بودجه لازم برای اجرای آن را تامین کند و نه کارشناسان محیط زیست این طرح را تایید کرده‌اند.
قاچاق چوب بیشتر شده است
طرح تنفس جنگل‌ها قرار بود در قالب برنامه ششم توسعه اجرایی شود اما به ناگاه از سال چهارم، جلوی بهره‌برداری چوب از جنگل گرفته شد و زودتر از موعد به جنگل‌های هیرکانی تنفس داده شد. آنطور که در ماده 38 برنامه ششم توسعه در مورد تعیین تکلیف جنگل‌های شمال آمده است: « هرگونه بهره‌برداری چوبی از درختان جنگل‌های کشور از ابتدای سال چهارم اجرای قانون برنامه، ممنوع است. دولت در ارتباط با قراردادهای طرح‌های جنگلداری مذکور که مدت اجرای آن به اتمام می‌رسد، مجاز به تمدید قرارداد نیست.» به موجب این ماده بهره‌برداری از درختان سراسر کشور از سال چهارم این برنامه بطور کامل ممنوع و در سه سال اول یعنی سال 96، 97 و98 سازمان جنگل‌ها فقط اجازه برداشت از درختان شکسته، افتاده وآفت‌زده را دارد. طبق این طرح، بهره‌برداری تجاری از جنگل‌های شمال و هرگونه برداشت چوب توسط شرکت‌های چوب‌بری به مدت 10 سال ممنوع اعلام شد تا در این بازه زمانی امکان خود‌پالایی جنگل فراهم شود اما برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی، معتقدند این طرح به جای آنکه منجر به پالایش جنگل‌ها شود، قاچاق چوب را افزایش می‌دهد. عباس پاپی‌زاده پالنگان، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس معتقد است قانون تنفس جنگل‌ها به دلیل کمبود نیروی نظارتی و حفاظتی باعث تشدید قاچاق چوب شده است. او گفت: « منابع طبیعی کشور به‌شدت در حال تخریب است و بزرگ‌ترین عامل آن نیز نیروی انسانی و پروژهای عمرانی دولت است. متاسفانه آمار تخریب جنگل‌ها در کشور ما بسیار بالاست این در حالی است که نیروی انسانی مورد نیاز برای سازمان جنگل‌ها و سازمان حفاظت از محیط زیست به‌شدت کم و محدود بوده، ما برای حفاظت از پوشش گیاهی کشور به اندازه کافی جنگلبان و محیط بان در اختیار نداریم. از طرفی همین افراد نیز با خطرات جدی رو برو هستند، سطح تحت نظر این افراد بسیار بالاتر از استاندارد‌های جهانی است، که امکان نظارت دقیق و کامل را کاهش می‌دهد.»
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس بیان کرد: « مجلس شورای اسلامی برای حفظ و صیانت از جنگل‌ها قانونی را در برنامه ششم توسعه با عنوان تنفس 5 ساله جنگل‌ها تصویب کرد، تا در این مدت هر نوع بهره‌برداری از جنگل‌ها ممنوع است تا احیا شوند. اما اجرای این طرح در بسیاری از مناطق باعث تشدید قاچاق چوب شده است و این یعنی تخریب بیشتر جنگل‌ها، ما برای حفاظت و نظارت بر تخریب و تخلف خلأ قانونی نداریم، اما در اجرا، نظارت و بازرسی به دلیل کمبود نیرو‌های جنگلبان و محیطبان و عدم اعتبار در حوزه منابع طبیعی با مشکلاتی زیادی روبرو هستیم.»
اظهارات او در حالی است که شمس‌الله شریعت نژاد یکی دیگر از اعضای کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس هم معتقد است اجرای طرح تنفس جنگل‌ها تبعات بسیاری دارد. او درباره این موضوع بیان کرد: « این طرح مبتنی بر نظرات کارشناسی نبوده و دولت نیز قادر نیست بودجه و اعتباری را که برای آن پیش‌بینی شده است تامین کند و در نهایت نیز آثار منفی طرح بیش از آثار مثبت آن است. قاطعانه باید گفت پس از اجرای این طرح قاچاق چوب در جنگل‌های شمال کشور افزایش یافته است. پس از اجرای طرح تنفس جنگل‌ها حتی اگر از مردم محلی نیز در مورد وضعیت قاچاق چوب پرسیده شود متوجه خواهیم شد که اجرای طرح نه تنها قاچاق چوب را کاهش نداده بلکه می‌توان گفت باعث رونق گرفتن بازار قاچاقچیان نیز شده است. برای مثال باید گفت با اجرای طرح‌های جنگلداری، قاطرها که چوب‌های قاچاق راحمل می‌کردند دیگر در جنگل‌ها مشاهده نمی‌شدند و بطور کامل حذف شده بودند، درحالی که با اجرای طرح تنفس به دلیل خلوت شدن محل، مجددا پای قاطرها برای حمل چوب قاچاق به جنگل‌ها باز شده است .»
نماینده مردم تنکابن در مجلس شورای اسلامی افزود: «امکان نظارت و حفاظت از جنگل‌ها برای دولت وجود ندارد زیرا ابزار‌های لازم در اختیار سازمان حاکمیتی یعنی سازمان جنگل‌ها و مراتع نیست. مجریان طرح جنگلداری که خود اقدام به حفاظت و قرق‌بانی می‌کردند با حذف تدریجی، از خود سلب مسوولیت کرده و فضا را برای قاچاقچیان مهیا می‌کنند. نکته دیگر نیز معاش افرادی است که در جنگل‌ها زندگی می‌کنند. این افراد با توجه به اینکه اشتغال و تولید در شمال کشور ظرفیت‌سازی نشده است مجبور هستند، برای امرارمعاش به منابع اطراف خود دست‌درازی کنند. بنابراین لازم است در این زمینه با اقدامات منطقی و کارشناسی مشکل را برطرف کرد.»
طرحی که طرح نیست
اظهارات نمایندگان مجلس در حالی است که فعالان و کارشناسان محیط زیست هم معتقدند تنفس جنگل‌ها به حدی ناقص است که حتی نمی‌توان نام طرح بر آن گذاشت. مجید لطفعلیان عضو هیأت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری درباره این موضوع بیان کرد: « تنفس جنگل در واقع طرح نیست، چراکه طرح به مجموعه برنامه‌هایی گفته می‌شود که طی زمانی مشخص برای منطقه‌ای نوشته می‌شود و در یک مرجع به تصویب می‌رسد مانند طرح جنگل داری اما تنفس جنگل برنامه‌ریزی دقیقی که تمام زوایای آن روی کاغذ نوشته شده باشد؛ ندارد و به همین دلیل بهتر است که از آن به عنوان طرح ذکر نشود.»
او افزود: «اجرای تنفس جنگل قطعا تشدید کننده قاچاق چوب‌های جنگلی است چراکه تبعات توقف بهره‌برداری چوب در طرح‌های جنگل داری را نسنجیده و برای آن چاره‌جویی نکردند و فقط گفتند به عنوان راهکار جایگزین باید با واردات چوب نیاز داخلی را تامین کرد اما با توجه به مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد این راهکار برای مدت طولانی امکان پذیر نیست و در نتیجه کمبود چوب در بازار موجب تشدید قاچاق چوب می‌شود که طی یک سال اخیر شاهد انتشار اخبار متعدد از کشفیات قاچاق چوب در شمال کشور بودیم و قطعا وضعیت بدتری پیش‌رو است، چراکه تا کنون ذخیره چوب در انبار شرکت‌های مجری طرح بهره‌برداری وجود داشت اما این ذخیره رو به پایان است، به همین دلیل نیاز چوبی کشور بیشتر می‌شود و قاچاقچیان و فروشنده‌های چوب از این موضوع کاملا مطلع هستند و قطعا قاچاق چوب در 6 ماهه دوم سال جاری تشدید می‌شود.»
لطفعلیان با بیان اینکه اگر به شکل علمی جنگل داری صورت نگیرد جنگل‌ها از بین می‌روند و هر روز به عرصه‌های جنگلی و درختان تهاجم و دست درازی می‌شود، گفت: «برای جلوگیری از قاچاق چوب باید افزایش جمعیت متوقف شود و جمعیت کشور را کنترل کنند. در گذشته منابع طبیعی در منطقه مریوان و بانه توسط مردم فقیر تخریب می‌شد اما در سال‌های اخیر توسط مردم ثروتمند تخریب می‌شود چراکه آنها ویلا می‌خواهند. بطور کلی زمانی که جمعیت انسانی زیاد شود دست اندازی به منابع طبیعی زیاد می‌شود. فقیر و ثروتمند هر کدام به یک نحوی به منابع طبیعی دست‌اندازی و آن را تخریب می‌کنند.»
