دشواری یک انتخاب برای مسکو
گروه انرژی نادی صبوری
با نزدیک شدن به تاریخ اعلام شده از سوی دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا در خصوص اجرایی شدن تحریم‌های نفتی علیه ایران، واکنش «روسیه» به این تصمیم بیش از پیش مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است. روسیه از سویی یکی از 3 کشور بزرگ تولیدکننده نفت خام در دنیا محسوب می‌شود و از سوی دیگر دارای موقعیتی ویژه در رابطه با ایران. وضعیتی که سبب می‌شود واکنش مسکو به وضع تحریم‌ها علیه ایران که اکنون نزدیک به روزانه 2 میلیون و 500 هزار بشکه نفت خام صادرات دارد، واکنشی بسیار حساب‌شده باشد. در همین راستا دیروز الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه نسبت به تاثیر شدید تحریم نفت خام ایران بر بازار هشدار داده است. اما این تمام ماجرا نیست، موقعیت فعلی روسیه در جهان از چند جنبه مختلف از جمله روابط مسکو-ریاض و مسکو-واشنگتن باعث می‌شوند که این ابرقدرت انتخابی سخت را در مواجهه با 4 نوامبر داشته باشد. در واقع روسیه باید مسیر را مانند یک بندباز ادامه دهد.
بازار نفت خام متاثر از تنش‌های ژئوپلیتیک و کاهش عرضه در نقاط مختلف همچنان «شکننده» باقی خواهد ماند. الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه دیروز با بیان این نکته البته عنوان کرد که روسیه در صورت نیاز امکان افزایش عرضه نفت خام را دارد.
رویترز نوشت که این نظرات نواک در حالی مطرح می‌شود که بهای نفت خام آتی برنت در میانه اختلالات عرضه و نزدیک شدن به تحریم نفتی ایران، از سطوح 60 دلار در هر بشکه به سطوح 80 دلار در هر بشکه رسیده است.
وضعیت امروز کاملا شکننده است و این مربوط به واقعیتی در بازار است که تمام کشورها نتوانسته‌اند سطح تولید نفت خام خود را به حالت قبل بازگردانند.
اوپک و چند کشورغیر اوپکی به رهبری روسیه22 ژوئن 2018 مصادف با 1 تیر ماه سال جاری تصمیم گرفتند که به نوعی طرح کاهش تولید نفت خام را که واکنشی به افت شدید قیمت‌ها در سال 2015 بود متوقف کنند.
نواک دیروز در حاشیه یک کنفرانس اقتصادی گفته است: «ما شاهد کاهش عرضه نفت خام در مکزیک و نصف شدن آن نسبت به پیش‌بینی‌های سال 2018 هستیم. در ونزوئلا تولید نفت خام در حال کاهش تا سطح قابل توجه 50 هزار بشکه در روز است. اینها بدین معناست که بازار هنوز در افق درازمدت متعادل نیست»
به دنبال مواجه شدن ونزوئلا با بحران اقتصادی و سیاسی، صادرات نفت خام این کشور امریکای جنوبی به کمی بیشتر از 1 میلیون بشکه در روز کاهش یافت. این رقم نصف صادرات نفت خام این کشور پیش از آغاز بحران به حساب می‌آید.
وزیر انرژی روسیه دیروز در بخشی از صحبت‌هایش به «شبح» تحریم نفت خام ایران از سوی امریکا و سایه آن روی بازار نفت خام پرداخته است. نواک گفته است: «این یک عدم اطمینان عظیم در بازار است. چگونه کشورهایی که روزانه بالغ بر 2 میلیون بشکه نفت خام را از ایران می‌خریدند رفتار خواهند کرد. آنها در اروپا، آسیای پاسفیک و... هستند. این مقدار زیادی نااطمینانی است. این وضعیت باید از نزدیک تحت نظر گرفته شود، تصمیم درست باید گرفته شود.»
رویترز در این بخش از گزارش خود ادعا کرده است که با وجود مخالفت رهبران اروپا و آسیای پاسفیک، برخی مشتریان نفت خام ایران همین حالا نیز شدت خرید نفت خام خود از ایران را در انتظار تحریم‌های امریکا کم کرده‌اند.
وزیر انرژی روسیه گفته است که برخی کشورها در صورت لزوم پتانسیل افزایش تولید نفت خام را دارند. روسیه این پتانسیل را دارد که به اضافه سطح تولید خود در اکتبر سال 2016 سطح تولید را تا 300 هزار بشکه در روز در میان مدت افزایش دهد.
در آن ماه تولید نفت خام اوپک به 11 میلیون و 247 هزار بشکه در روز رسید که از دوران شوروی رکورد محسوب می‌شود.
طبق گفته نواک در ماه سپتامبر نشستی در الجزیره برای بررسی وضعیت بازار با حضور اوپکی‌ها و برخی کشورهای غیر اوپک برگزار می‌شود.
او گفته است که در این نشست همکاری‌های بیشتر در بازار نفت خام با توجه به پیش‌بینی‌های عرضه و تقاضا برای سه‌ماهه سوم و چهارم سال 2018 و نیمه نخست سال 2019 به بحث گذاشته خواهد شد.
از سویی روز سه‌شنبه سرگئی ریابکوف معاون وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرد که این کشور باور دارد که مهم است شرایطی ایجاد شود تا صادرات نفت ایران به بازارهای جهانی ادامه یابد.
روسیه اخیرا در روابط پیچیده خود با عربستان سعودی نیز به توفیقاتی دست پیدا کرده است. مساله‌ای که سبب می‌شود واکنش مسکو به موضوع تحریم نفتی ایران از پیچیدگی دیگری نیز متاثر شود. در واقع با وجود اینکه عربستان‌سعودی و روسیه دو کشوری هستند که می‌توان گفت تقریبا در هر موضوعی با یک‌دیگر اختلاف نظر دارند، هنگامی که کار به افزایش قیمت نفت‌خام می‌رسد گویی این دو کشور هیچ اختلافی با یک‌دیگر نداشته و کاملا با این موضوع همراه هستند.
در واقع اظهارات وزیر انرژی روسیه نیز به خوبی بیانگر موقعیت دشوار مسکو در شرایط فعلی است. روسیه اکنون بیش از گذشته نقش «تعیین‌کننده» و «راهبر» بازار نفت را که به صورت سنتی در اختیار عربستان بود در دست گرفته است. انتخاب مسیری که هم‌زمان منافع تولیدکنندگان نفت خام به غیر از ایران را تامین کند و از سویی نیز نوعی خیانت به ایران محسوب نشود به خودی خود دشوار است. تحولات اخیر در مناسبات مسکو-ریاض نیز به این پیچیدگی دامن می‌زند. به همین دلیل وقتی نواک می‌گوید که باید با «دقت» تمام اتفاقات را «زیرنظر» داشت به معنای واقعی کلمه نشان می‌دهد امروز مسکو بیش از هر کشور دیگری اضطراب فرا رسیدن 4 نوامبر و اتفاق‌هایی که به دنبال آن خواهد افتاد را دارد.
