3 قوه، موافق عرضه نفت در بورس
گروه انرژی| فرداد احمدی|
دوازدهمین نمایشگاه بین‌المللی ایران پلاست صبح دیروز با شعار رونق کسب‌وکار جهانی صنعت پلاستیک افتتاح شد و بیژن زنگنه، وزیر نفت و رضا نوروززاده، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی و مرضیه شاهدایی، قائم مقام وزیر نفت برای آیین گشایش آن شرکت کردند. وزیر نفت در صحبت‌های کوتاه خود در حاشیه این مراسم از توافق سران 3 قوه برای عرضه نفت در بورس خبر داد. زنگنه همچنین تاکید کرد که قیمت خوراک پتروشیمی‌ها تغییر خواهد کرد و سقف رقابت در بورس کالا نیز کاملا برداشته خواهد شد. مشروح گزارش تعادل از این مراسم را در ادامه می‌خوانید.
نمایشگاه ایران پلاست دیروز و با حضور بیژن زنگنه آغاز به کار کرد. در حاشیه این مراسم، بیژن زنگنه، وزیر نفت در پاسخ به سوالات خبرنگاران درباره کمبود مواد اولیه پتروشیمی بیان کرد: «هیچ مشکلی در تهیه مواد اولیه پتروشیمی‌ها وجود ندارد. تنها برخی محصولات با کاهش تولید در داخل مواجه شده‌اند.»
زنگنه با بیان اینکه در یک تا دو ماه اخیر بورس تقریبأ عرصه فعالیت تعدادی دلال بوده و کالا و مواد اولیه به دست تولیدکننده واقعی نمی‌رسید، افزود: «پارسال ٢٥٠ هزار تن مواد اولیه در بورس عرضه کردیم و بازار هم تعادل داشت. امسال هم همان مقدار عرضه کردیم، اما بالای یک میلیون تن تقاضا برای آن وجود داشت که نشان‌دهنده تقاضای رانتی است که به‌منظور تولید نبوده و سامانه هم نمی‌تواند آن را شناسایی کند.»
موضوع وجود تقاضای کاذب و به نوعی دلالی در بازار پلیمر چندی پیش در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نیز مورد بحث قرار گرفته بود. در این گزارش آمده بود: «در حالی که تقاضای محصولات پلیمری در 5 ماه نخست سال 97 نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایشی 3 برابری را تجربه کرده است، آمارها نشان می‌دهد 60 درصد این محصولات احتکار شده یا به صورت غیر رسمی صادر شده است.»
وزیر نفت دیروز تاکید کرد: «قرار شده است که از نظر قیمتی دیگر سقفی برای رقابت در بورس نباشد تا فعالیت‌ها عادلانه‌تر انجام شود و در این صورت فکر می‌کنم قیمت نهایی برای مصرف‌کننده پایین بیاید.»
در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است که در حالی تقاضا برای محصولات پلیمری در نیمه نخست سال 3 برابر شده است که پروانه بهره‌برداری صادره صنایع پایین‌دست پتروشیمی منتخب در سه‌ماهه اول سال 1397 نسبت به سه‌ماهه اول سال 1396 رشد منفی داشته است. بنابراین افزایش تقاضای سه برابری در بورس کالا نمی‌تواند ناشی از ایجاد ظرفیت تولید در سال 1397 باشد. علاوه‌بر این بنا به اظهارات موجود نسبت بهره‌برداری واحدهای موجود صنایع پایین‌دستی پتروشیمی حدود 30 تا 40 درصد است. این بدان معناست که حدود 40درصد تقاضای موجود در بازار صرف تولید داخلی می‌شود.
البته برخی از تولیدکنندگان حاضر در نمایشگاه ایران پلاست که تمایل نداشتند نامشان فاش شود مقابله دولت با انبارهای احتکاری محصولات پلیمری را نوعی «مانع» بر سر راه آنها برای دریافت محصول توصیف کردند. این دسته بر نبود محصول اولیه در بورس کالا و نبود چاره‌ای جز تامین مواد اولیه از طریق واسطه‌ها تاکید کرده و معتقد بودند در نبود راهکار جایگزین، مقابله با این واسطه گرها به نفع تولیدکننده تکمیلی تمام نشده است.
نوید تغییر در قیمت‌ها
وزیر نفت همچنین دیروز بیان کرد که قرار است قیمت خوراک واحدهای پتروشیمی متناسب با تغییراتی که در نرخ ارز حاصل شده، مقداری تغییر کند.
وی با بیان اینکه شرکت‌های پتروشیمی برای عرضه محصولات خود در بورس ابلاغیه دریافت می‌کنند که قیمت آنها هم مشخص است، گفت: «به‌تازگی هم امکاناتی فراهم شده است که رقابت بهتری بین آنها باشد.»
زمانی که سیاست‌های جدید ارزی در اردیبهشت‌ماه توسط دولت معرفی شد، شرکت‌های پتروشیمی موظف شدند ارز صادراتی خود را در سامانه نیما عرضه کنند. این تصمیم موجب برانگیختن اعتراضات این شرکت‌ها شد زیرا عقیده داشتند باعث ایجاد رانت و فساد می‌شود. با رونمایی از بسته جدید ارزی ارز صادراتی پتروشیمی‌ها در بازار ثانویه معامله شد.
از آن زمان تاکنون موضوع نرخ خوراک پتروشیمی‌ها البته محل سوال بوده است. دولت پیش از این تصمیم خوراک را با دلار 3800 تومانی در اختیار این واحدها قرار می‌داد. پس از آن مقرر شد که نرخی جدید برای این خوراک در نظر گرفته شود.
در همین راستا، فریبرز کریمایی، قائم مقام انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی هفته گذشته اظهار کرد که بعد از تغییر سیاست‌های ارزی و تشکیل بازار ثانویه در نیمه مردادماه هنوز صورت حساب خوراک برای واحدهای پترشیمی صادر نشده است. کریمیایی در ادامه اضافه کرد: «آخرین صورت حسابی که برای خوراک گاز و همچنین خوراک اتان صادرشده مربوط به سه ماه قبل است و باید منتظر ماند و دید وزارت نفت در صورت حساب جدید خود چه نرخی را برای خوراک پتروشیمی‌ها منظور خواهد کرد.»
البته در حالی که تاکنون پتروشیمی‌ها صراحتا عنوان می‌کردند به دلیل معافیت از ارایه درآمد ارزی خود با نرخ 4200 تومانی، انتظار افزایش نرخ ارز در قیمت خوراک گازی تحویلی از وزارت نفت را دارند، کریمایی نکاتی تاکنون مسکوت را مطرح کرده و گفته است: «البته باید به این نکته توجه کرد که همچنان واحدهای پتروشیمی محصولات خود را در بازار داخلی با نرخ ارز 4200 تومانی عرضه می‌کنند واگر قرار باشد تغییری در نرخ خوراک منظور شود، باید خوراک تعهدات داخلی شرکت‌ها از قیمت‌گذاری‌های جدید مستثنا شوند.»
عرضه آزمایشی نفت خام در بورس
اما شاید مهم‌ترین قسمت از اظهارات کوتاه وزیر نفت در حاشیه نمایشگاه روز گذشته را باید به صحبت‌های تقریبا صریح او در خصوص عرضه نفت در بورس اختصاص داد. وزیر نفت در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران درباره عرضه نفت خام در بورس بیان کرد: «سران سه قوه با عرضه نفت خام در بورس موافق هستند، اما هیات دولت هنوز تصمیمی در این رابطه نگرفته است.»
وی ادامه داد: «به دلیل حساسیت‌های این موضوع اعلام شد که ٢٠ درصد ریالی و ٨٠ درصد ارزی بطور آزمایشی و محدود نفت در بورس عرضه شود.»
زنگنه در ادامه توضیح داد: «می‌توانیم حدود ۴۰ هزار بشکه در روز عرضه داشته باشیم. اما بطور کلی عرضه به صورت خرد و آزمایشی است.»
به گزارش «تعادل» ایده عرضه نفت در بورس از اوایل دهه 80 مطرح شد. در فاز نخست برای محقق شدن این ایده، مبادلات فرآورده‌های نفت و پتروشیمی در بازار سرمایه از اواخر بهمن 1386 آغاز شد. در اوایل سال 1390 تلاش‌هایی برای ورود نفت و سایر حامل‌های انرژی به بازار سرمایه انجام گرفت که در نهایت به شکل‌گیری بورس انرژی به منظور عرضه محصولات و مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ و سایر حامل‌های انرژی در خردادماه سال 1390 ختم شد. در روزهای پایانی سال 1392 خبرهایی از قطعی شدن عرضه نفت خام در اوایل سال جدید در بورس انرژی مطرح شد تا اینکه 17 فروردین ماه سال 1393 برای نخستین‌بار در تاریخ صنعت نفت، نفت خام در بورس انرژی عرضه شد. در واقع مساله عرضه نفت در بورس همیشه مطرح بوده است، اما به نظر می‌رسد اجماع میان سه قوه که بیژن زنگنه دیروز به آن اشاره کرد هیچگاه صورت نگرفته بود.
خواب امریکا تعبیر نخواهد شد
در حالی که تنها یک روز از نشست وزرا و نمایندگان گروه اوپک پلاس در الجزیره و حواشی پیش آمده در این نشست پیرامون جایگزینی نفت ایران با تولیدات نفت دیگر کشورهامی گذرد وزیر نفت در حاشیه نمایشگاه ایران پلاست در پاسخ به سوال دیگری درباره تصمیم امریکا برای به صفر رساندن صادرات ایران و اینکه آیا خلأ نفت ایران در بلندمدت جبران‌پذیر خواهد بود، اظهار کرد: «حذف نفت ایران در میان‌مدت و بلندمدت امکان‌پذیر نیست، اما در کوتاه‌مدت امریکایی‌ها مسائلی در ذهن‌شان هست تا اگر شده حتی برای یک ماه به صورت نمادین صادرات نفت ایران را به صفر برسانند، اما این خواب هیچگاه تعبیر نمی‌شود.»
وی در مورد نشست کمیته نظارتی روز یکشنبه اوپک، تصریح کرد: «بیانیه این نشست را دیدم که در آن بر رعایت پایبندی به سهمیه‌ها تاکید شده بود. نکته دیگری گفته نشده و این سازوکاری بود که ما به دنبال آن بودیم.» وزیر نفت در مورد پیام نتیجه نشست روز یکشنبه اعضای اوپک و غیراوپک، گفت: «قبل از این نشست هم صحبت کردیم و اعلام کردیم که اوپک یک سازمان مستقل است و یک شاخه‌ای از وزارت انرژی امریکا نیست. روز یکشنبه هم اعلام کردم که صحبت‌های آقای ترامپ مبنی بر اینکه گفته است امنیت کشورهای منطقه خلیج فارس را امریکا تامین می‌کند و بقاء آنها بستگی به حمایت و تلاش امریکا دارد بزرگ‌ترین توهین به کشورهای دوست امریکا در منطقه است و امیدوارم با اقداماتی که در اوپک انجام می‌شود نشان داده شود که اوپک چقدر مستقل است.»
زنگنه ادامه داد: «در نشست روز گذشته آنچه که حاصل شد این بود که هیچ کس به صحبت‌های آقای ترامپ پاسخ مثبت نداد و تقریبا اوپک و غیراوپک اعلام کردند در حال حاضر نیازی به افزایش تولید نیست و اگر نگوییم این شکست سختی برای امریکا بود، هیچ دستاوردی برای ترامپ نداشت.» وی در ادامه با بیان اینکه برخی از کشورها واردات نفت از ایران را کاهش داده‌اند، گفت: «به غیر از کره جنوبی که سه ماه کامل است واردات از ایران را متوقف کرده هیچ کشور دیگری واردات نفت را متوقف نکرده و برخی از آنها این میزان را کاهش داده‌اند.» وزیر نفت در پایان از احتمال احیای کارت سوخت به منظور جلوگیری از قاچاق خبر داد و همچنین درباره انتقادها به برگزاری نمایشگاه ایران پلاست اظهار کرد: «انتقادها ارتباطی به برگزاری نمایشگاه ندارد و اگر فردی هم گله داشته باشد بیشتر مربوط به فعالیت‌های بازرگانی پایین‌دستی پتروشیمی است که چندان ربطی به شرکت‌های پتروشیمی ندارد.»
