ادامه فعالیت برخی موسسات بیمه اعتبار صادرات

گروه بانک وبیمه    احسان شمشیری  

خروج بیمه‌های اتکایی نیز در کنار سایر اخبار مربوط به تحریم‌ها و خروج امریکا از برجام، به یکی از مهم‌ترین اخبار بازار بیمه تبدیل شده که در کنار سایر اخبار ارزی، تحریم نفتی و بانکی و... مطرح است و فعالان بازار بیمه اتکایی داخلی و خارجی می‌گویند که اگرچه بخشی از شرکت‌های بیمه خارجی به دلیل تحریم‌ها و عدم همکاری بانک‌ها و شرکت‌ها با اقتصاد ایران، حاضر به فعالیت بیمه‌ای و پوشش بیمه تجاری نیستند، اما تعدادی از شرکت‌ها به خصوص در بخش بیمه صادرات، همچنان در بازار بیمه ایران فعالیت دارند و از جمله قراردادهایی که قبل از تحریم بسته شده باشد را تا پایان مدت قرارداد اجرا می‌کنند.

به گزارش تعادل، پس از اعلام خروج امریکا از برجام، در هشتم می‌2018 مصادف با 11 اردیبهشت ماه 97، دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا اعلام کرد که برخی تحریم‌های ثانویه را دوباره تحمیل می‌نماید و این تحریم‌های ثانویه روی فعالیت شرکت‌های بیمه‌ای و بیمه اتکایی اثر مستقیم خواهد گذاشت و میزان فعالیت یا تمایل آنها به فعالیت در بازار بیمه ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

برخی شرکت‌های بیمه اتکایی در زمینه صادرات و تجارت با کشورهای چین، هند، روسیه، ترکیه و اروپا همچنان به فعالیت خود ادامه خواهندداد از جمله فدراسیون سازمان صادرکنندگان هند، اعلام کرده که تنها با تحریم سازمان ملل، ایران را ترک خواهند کرد. شرکت‌هایی مانند بیمه مونیخ ری نیز فعلا تا زمان اجرای تحریم‌ها به فعالیت خود ادامه خواهند داد و احتمال دارد که اروپا ترتیبی اتخاذ ‌کند که شرکت‌های کوچک بیمه‌ای همچنان با ایران کار کنند.

تحلیل گران اقتصادی معتقدند بیمه گران اعتباری و تجاری بین‌المللی، کسب و کار محدود خود را در ایران کاهش می‌دهند و این اقدام در پی تحریم‌های تجاری است که از سال 2016 و پس از برجام، برداشته شده بود و از 6 آگوست 2018 یا 15مرداد بطور یکجانبه از طرف امریکا باز تحمیل شده است. این در حالی است که در این میان، موسسات بیمه اعتبار و ضمانت صادرات همچنان به کار خود ادامه می‌دهند.

در این رابطه کتایون ولی زاده، مشاور ارشد بیمه اعتبار و مدیریت ریسک در تهران در گفت‌وگو با مجله مالی گلوبال ترید ریویو عنوان کرد: پس از اعلام تحریم‌های امریکا، تمامی بیمه گران خصوصی اعتبار که در تجارت با امریکا منافعی داشتند، پوشش خود را از ایران برداشتند و هم‌اکنون، تاجاییکه مطلعم تنها موسسات بیمه اعتبار صادرات ECA به ارایه پوشش در ایران، ادامه می‌دهند

ولی‌زاده می‌افزاید: بر اساس دیدگاه فعالان داخلی، زمان طولانی نخواهد کشید که بیمه گران، تجارت خود را با ایران کاهش خواهند داد به ویژه اینکه بیشتر قراردادهای آنان کوتاه‌مدت بوده است.

همچنین آرش شهرایینی، عضو هیات‌مدیره و معاون در صندوق ضمانت صادرات ایران EGFI در گفت‌وگو با گلوبال تریت ریویو، با اشاره به سطح فعلی پوشش بیمه در ایران، اظهار داشت که بر اساس مشاهدات وی، بازگشت بیمه گران خصوصی اعتباری بزرگ طی دو سال گذشته و پس از اجرای برجام JCPOA در ژانویه 2016 با سرعتی که پیش بینی می‌شد، اتفاق نیفتاد.

وی معتقد است که علت کندی همکاری شرکت‌های بیمه‌ای این است که بانک‌های اروپایی نسبت به کار با ایران تردید داشتند، اگرچه به لحاظ نظری و بر اساس قرارداد هسته‌ای با ایران، این اجازه را داشتند. درنتیجه، برای بیمه گران اعتبار، تجارت ناچیزی برای پوشش وجود داشت.

  هزینه فسخ

به گفته وی، از زمان امضای برجام، اغلب توافقات مالی دوجانبه بین ایران و دیگر کشورها عملا به دلایل مالی قابل اجرا نبوده است. از لحاظ فنی، پوشش را نمی‌توان پیش از موعد لغو کرد. بنابراین، شرکت‌ها باید بتوانند از بیمه‌ای که قبلا در آن مشارکت داشتند، استفاده کنند، زیرا ممکن است درصورت اجرای مجدد تحریم‌ها، بهای فسخ را بپردازند.

راب نیجهوت، مدیرعامل انجمن بین‌المللی بیمه اعتبار و ضمانت ICISA در این رابطه معتقد است: تاجاییکه مطلع هستم، تحریم‌ها عطف بماسبق نمی‌شود . بنابراین، هر نوع ارایه محصول، پیش از تحریم‌های جدید، منوط به شرایط پیش از تحریم‌ها خواهد بود. درصورتیکه محصولات یا خدمات در راستای شرایط بیمه نامه ارایه می‌شد، یعنی زمانی که پوشش متوقف نشده بود، هر نوع عدم پرداخت ناشی از آن، باید توسط بیمه گر، پوشش یا پرداخت شود. اگر صادرات پس از توقف پوشش، انجام پذیرفته باشد، چه در دستان خریدار یا در یک کشور ثالث باشد، درصورتی که عدم پرداخت رخ دهد، بیمه نشده و نمی‌توان بر اساس آن خسارت دریافت نمود. بیمه‌گران اعتباری ایران و نیز صندوق ضمانت صادرات ایران همچنان برای تراکنش‌ها، پوشش صادر می‌کنند.

شهرایینی می‌افزاید: تاجران ایرانی روش‌های مناسبی برای استمرار کسب و کار خود با همتایان بین‌المللی خود یافته‌اند اما انتظار می‌رود، هزینه‌های تراکنش‌های تجاری خارجی بطور قابل توجهی افزایش یابد. عدم وصول به موقع مطالبات از خریداران خارجی در اغلب اوقات صادرکننده را با بحران نقدینگی مواجه ساخته و در تنگنای مالی قرار می‌دهد و در نتیجه باعث ناتوانی وی در ایفای تعهدات مالی به اعتبار‌دهندگان داخلی و گاهی اوقات منجر به ورشکستگی کامل وی می‌گردد.

از این رو موسسات بیمه اعتبار صادراتی ECAs، به عنوان یکی از اجزای مهم و حیاتی نظام مالی صادراتی و یکی از ارکان زیربنایی اقتصادی جهت کاهش ریسک صادرکنندگان اهمیت می‌یابند. بیمه اعتبار یا پوشش تضمین اعتبار در اواسط قرن 1۱ در اروپا به وجود آمد. نیاز به این نوع بیمه در تجارت با نقاط دوردستی مانند استرالیا، نیوزیلند و هند احساس می‌شد. بعد از جنگ جهانی اول، صادرات به کشورهایی که قبال دشمن محسوب می‌شدند تا حدودی دشوار بود در نتیجه، خدمات بیمه اعتبار توسط دولت‌ها به مثابه ابزاری جهت تشویق صادرات به کشورهای پرخطر بنیان نهاده شد. وظیفه اصلی موسسات بیمه اعتبار صادراتی، بیمه نمودن قراردادهای صادراتی در مقابل خطر عدم پرداخت است. این موسسات خطر کلاه‌برداری، تقلب و ورشکستگی را مدیریت نموده و از این طریق صادرکنندگان و بانک‌ها را در برابر خسارات احتمالی حمایت نموده و در عین حال اعتبار اعطایی بانک‌ها به صادرکنندگان را تحت پوشش قرار می‌دهند.

 بدین‌ترتیب موسسات اعتبار صادرات با بسط فرصت‌های بازار امکان و قدرت رقابت صادرکنندگان را در مقابل رقبایشان فراهم می‌آورند. بطور خلاصه موسسات اعتبار صادراتی از طریق سازوکار مدیریت ریسک پرداخت‌ها می‌توانند اعتماد صادرکنندگان را از طریق پوشش ریسک‌های سیاسی و تجاری افزایش دهند و ظرفیت رقابت با سایر رقبا در سایر کشورها را ایجاد نمایند اطلاعات مستند و قابل اتکا را جمع‌آوری و به روز نموده و در اختیار صادرکنندگان قرار دهند و مشاوره‌های کارشناسی فنی در رابطه با تجارت و تامین مالی خارجی ارایه دهند و در امر تامین مالی قبل و بعد از حمل از طریق بانک‌ها به صادرکنندگان کمک کنند و تجارت بین‌المللی را تسهیل کنند،  فرصت‌های بازار را بسط دهند و از طریق جایگزینی معاملات حساب باز به جای اعتبارات اسنادی، موجبات صرفه جویی در هزینه و زمان صادرکنندگان را فراهم نمایند و ارتباط صادرکنندگان با مشتریان خارجی را ارتقا دهند. صندوق ضمانت صادرات ایران نیز به عنوان موسسه بیمه اعتبار صادراتی ایران، یکی از سازمان‌های متولی حمایت از صادرات کشور بوده که تحت نظارت وزارت بازرگانی فعالیت مینماید. این موسسه در پی کاهش قیمت نفت در دهه هفتاد میلادی، با کمک UNCTAD تاسیس شد. این صندوق می‌تواند از طریق چهار دسته از خدمات قابل ارایه، اقدام به انجام رسالت خود کند .

  خدمات بیمه ای

مهم‌ترین فعالیت صندوق ضمانت صادرات ایران، بیمه مطالبات صادرکننده ایرانی از خریدار خارجی و صدور بیمه نامه‌هایی است که بر اساس آنها بازگشت وجه ناشی از صادرات، تضمین می‌گردد. بر مبنای این بیمه نامه‌ها صادرات کالاها و خدمات در برابر ریسک‌های تجاری و سیاسی تحت پوشش بیمه‌ای قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر صادرات یک صادرکننده در برابر خطراتی چون ریسک‌های تجاری استنکاف خریدار از قبول کالای صادر شده یا خدمات انجام شده، عدم پرداخت بهای کالا یا خدمات در سررسید مقرر، عدم توانایی مالی خریدار به دلیل ورشکستگی، اعسار یا توقف است .

  ریسک‌های سیاسی

تیره شدن روابط و قطع روابط سیاسی با کشور خریدار به نحوی که در نتیجه آن، صادرکننده موفق به دریافت مطالبات خود در سررسید آنها نشود،  اعمال سیاست‌های اقتصادی که موجب مسدود شدن مطالبات صادرکنندگان شود، اعمال سیاست‌های مربوط به محدودیت‌های وارداتی و ارزی در کشور خریدار بیمه می‌شود نیز از ریسک‌های سیاسی محسوب می‌شود.

  بیمه نامه‌های صندوق با تحلیل ریسک

براساس قرارداد و به‌صورت حساب باز پس از انجام اعتبارسنجی از خریدار براساس اعتبارات اسنادی و تضامین بانکی براساس تضمین بازپرداخت دولت کشور خریدار، براساس تضمین شخص یا شرکت ثالث ایرانی با ارایه وثیقه معتبر در داخل ایران صادر می‌شوند.

  کمک به تامین مالی صادرات کالاها و خدمات

صندوق ضمانت صادرات ایران علاوه بر فعالیت اصلی خویش که صدور بیمه نامه‌های پیش گفته است، برای کمک بیشتر به صادرکنندگان و یاری آنها در تهیه منابع لازم جهت تهیه کالای صادراتی، این خدمات را ارایه می‌نماید. تامین مالی پیش از صدور کالا گاهی یک صادرکننده برای شروع فرایند صادرات، تهیه مواد اولیه، تامین سرمایه در گردش یا خرید کالای موضوع قرارداد اعتبار اسنادی، نیاز به دریافت تسهیلات یا اعتبار دارد. در اینگونه موارد بانک‌ها و موسسات مالی اقدام به تامین مالی پیش از صدور می‌نمایند در اینصورت صندوق با ارایه پوشش‌های ذیل می‌تواند نقش مهمی را در این زمینه ایفا  کند.

  تامین مالی پس از صدور کالا

بطور کلی صادرکنندگان قبل از اقدام به مذاکرات تجاری و انعقاد قرارداد، با برآورد توانایی و امکانات خویش، منابع لازم را جهت شروع فرایند صادرات فراهم می‌آورند لیکن اگر خریدار توانایی پرداخت را به صورت نقد نداشته باشد یا قادر به باز پرداخت در مدت زمان کوتاه نباشد خصوصا در صدور خدمات فنی و مهندسی، با توجه به ماهیت انجام کار که مستلزم وجوه کلان و صرف زمان می‌باشد صادرات به صورت یوزانس مدت‌دار خواهد بود. در اینگونه موارد بانک‌ها به کمک صادرکنندگان شتافته و با ارایه تسهیلات مالی پس از حمل، ضمن کمک به خریدار در جمع‌آوری منابع الزم جهت ایفای تعهدات، صادرکنندگان را در انجام صادرات و نیز ایفای به موقع تعهدات مالی داخلی یاری می‌نمایند. صندوق ضمانت صادرات نیز با ارایه خدمات متنوع نقش خود را در این فرآیند ایفا می‌کند.

  پوشش طرح‌های سرمایه‌گذاری

بیمه نامه سرمایه‌گذاری اصل و سود سرمایه‌گذاری‌های میان و بلندمدت سرمایه‌گذاران ایرانی در کشورهای هدف را تحت پوشش قرار می‌دهد. بیمه نامه پوشش تسهیلات سرمایه‌گذاری اصل و سود تسهیلات سرمایه‌گذاری که توسط بانک‌ها یا موسسات مالی داخلی جهت تامین مالی سرمایه‌گذاری ایرانیان در خارج از کشور ارایه می‌شوند را در برابر ریسک‌های سیاسی، تحت پوشش قرار می‌دهد.

  ارایه خدمات مشاوره ای

صندوق ضمانت صادرات ایران به منظور کمک به صادرکنندگان جهت اخذ تصمیم صحیح و کنترل و کاهش ریسک معاملات آنان و همچنین ارایه سریع و صحیح پوشش‌های بیمه‌ای خود، بانک اطلاعاتی را فراهم آورده که با مراجعه به آن می‌توان تحلیلی جامع از وضعیت اعتباری بانک‌ها و کشورها را انجام داد. همچنین با استفاده از مدل بومی شده سامانه رتبه‌بندی سازمان توسعه همکاری‌های اقتصادیOECD کشورها در دسته‌های هفت گانه قرار داده شده که با مراجعه به آن، اطلاعاتی در مورد توان جذب و سقف پوشش هر کشور، بانک‌های قابل قبول در آن کشور و رتبه و سقف اعتبار هریک از آنها به دست خواهد آمد. از طرفی با عضویت در شبکه‌های بزرگ بین‌المللی که اطلاعات مالی شرکتها را گردآوری و ارایه می‌نمایند، قادر به اعتبارسنجی ده‌ها میلیون شرکت و فعال اقتصادی در سراسر جهان، است. به این ترتیب علاوه بر راهنمایی صادرکنندگان در برقراری ارتباط صحیح بازرگانی، اطلاعات اولیه برای صدور بیمه نامه‌های صندوق فراهم می‌شود.