ضرورت تعمیق رابطه با اروپا
گروه ایران|
اواخر تیرماه امسال، زمانی که هیات دولت به دیدار مقام معظم رهبری رفته بود، ایشان تاکید کردند دولت باید روابط با شرق و غرب غیر از امریکا را تقویت کند. حال امروز تعدادی از مقامات سیاسی تلاش می‌کنند، کار نیمه تمام روزهای اوج برجام - که تعمیق رابطه با اروپا یا به تعبیر رهبری غرب منهای امریکا بود- را تمام کنند. بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در تهران که دو سال پیش، زمانی که توافق هسته‌ای به تازگی امضا شده بود، بر سر زبان‌ها افتاد؛ اما سنگ اندازی‌ها مانع شد. به تازگی درخواست هیات پارلمانی اروپا از نمایندگان مجلس ایران برای بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در تهران، بار دیگر این موضوع را به میان آورده است. آنطور که فلاحت پیشه رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس گفته، در دیدار اعضای این کمیسیون با سفرای 26 کشور اروپایی، «سفیر اتریش که ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا را برعهده دارد و همچنین برخی از سفرای کشورهای اروپایی درخواست بازگشایی دفتر این اتحادیه در تهران را مطرح کرده‌اند.»
راه تنفس برجام
اگرچه این برای اولین‌بار نیست که اتحادیه اروپا چنین درخواستی را مطرح می‌کند؛ اما خروج امریکا از برجام و تلاش اتحادیه اروپا برای حفظ توافق، اهمیت بازگشایی دفتر اروپایی در تهران را دو چندان کرده است. چنانکه پیش‌تر، مجید تخت روانچی در سال 95 درباره ضرورت بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا، افزایش مراودات میان دو طرف پس از توافق هسته‌ای را مطرح کرده بود؛ در حالی که این مراوده در دوران تحریم به اندازه‌ای نبوده که نیازی به تاسیس دفتر اروپایی در تهران باشد. این در حالی است که فعل و انفعالات سیاسی در چندماه اخیر، ضرورتی که تخت روانچی از آن سخن می‌گفت را چند برابر کرده است.
سخن از راهکار‌های اروپا برای مقابله با تحریم‌های امریکا علیه ایران است. اگرچه گمان می‌رفت با خروج امریکا از توافق، اروپا موضعی منفعلانه گرفته و تسلیم تصمیم ایالات متحده شود، اما تلاش‌های چندماه مقامات اروپایی برای زنده نگه داشتن توافق هسته‌ای این گمانه را از میان برد. چنانکه بر اساس اخبار منتشر شده، با ابتکار فرانسه و آلمان، اتحادیه اروپا در پی ایجاد سازوکار مالی است که نه تنها تاثیر تحریم‌های مالی امریکا علیه ایران را خنثی سازد که فراتر از آن سیستم مالی مستقلی برای این اتحادیه به وجود آورد. اتحادیه اروپا که سال گذشته پس از چین، بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران بوده است، تلاش می‌کند با این مکانیزم جدید به شرکت‌های اروپایی این امکان را دهد که برای تبادل مالی با ایران نیازی به سیستم سوئیفت نداشته باشند.
اروپایی‌ها می‌گویند برای دستیابی به موفقیت در این خصوص نیاز به همکاری نزدیک‌تر با ایرانی‌ها دارند. پیش‌تر آنها برای اجرایی شدن توافقات اقتصادی میان شرکت‌های اروپایی و ایران از ضرورت تاسیس دفتر مستقل در تهران سخن گفته بودند، حال امروز برای نجات برجام این پیشنهاد را مطرح می‌کنند.
استقبال از تاسیس دفتر
پیشنهادی که تعدادی از نمایندگان مجلس، سیاسیون و دیپلمات‌ها از آن استقبال کرده‌اند. در همین ارتباط، مدیرکل شورای راهبردی روابط خارجی که ریاست آن را کمال خرازی، وزیر خارجه اسبق ایران و از چهره‌های اثرگذار در جمهوری اسلامی بر عهده دارد، از پیشنهاد اروپایی‌ها استقبال کرده و گفته که « باید راه‌های اتصال به اتحادیه اروپا را پیدا کنیم» به اعتقاد عبدالرضا فرجی راد با توجه به ساز و کار جدیدی که اروپا برای ادامه کار برجام وضع کرده و قول داده تا 13 آبان عملیاتی شود، باید با تاسیس دفتر اتحادیه اروپا موافقت کرد: «اگر این دفتر در تهران تاسیس شود، ما می‌توانیم بطور مستمر با اتحادیه اروپا ارتباط برقرار کنیم و از این طریق می‌توانیم روند کارها را تسریع و تسهیل بخشیم».
یک استاد دانشگاه هم از تاسیس دفتر اروپایی در تهران استقبال کرده و گفته است که « می‌توان با گسترش روابط خود با اتحادیه اروپا و کشورهای عضو این اتحادیه تلاش‌های امریکا و اسراییل را برای به انزوا کشیدن ایران مخدوش کرد.» با این حال، به باور ذاکریان «متاسفانه در کشور برخی تلاش دارند که با این موضوع به صورت جناحی برخورد کنند و در همین چارچوب با ایجاد دفتر اتحادیه اروپا در تهران مخالفت می‌کنند.»
اشاره این کارشناس مسائل بین‌الملل به مخالفانی است که دو سال پیش وقتی که سطح ارتباط دیپلماتیک میان ایران و بریتانیا به سابق بازگشت، ارتباطات ایران و دولت پیشین امریکا فزونی یافت و سخن از بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا شد؛ با آن مخالفت کرده و تاسیس این دفتر را سیاسی خواندند. فروردین ماه سال 95 پس از آنکه موگرینی در سفر به ایران خواهان بازگشایی دفتر اروپایی برای پیگیری توافقات دو طرفه شد، برخی افراد با این اقدام مخالفت کرده و مانع شدند. هرچند دولت در این خصوص کوتاه نیامد؛ اما بازگشایی دفتر را منوط به فراهم شدن شرایطی دانست. در مرداد ۱۳۹۵ مجید تخت روانچی معاون اروپا و امریکا در وزارت خارجه ایران اعلام کرد که «تأسیس چنین دفتری نیازمند طی شدن مراحل قانونی در کشور است». او گفته بود: «ما به‌طرف‌های مقابل‌مان در اتحادیه اروپا به‌صورت شفاف اعلام کرده‌ایم که این موضوعی زمان‌بر است و باید مسائل حقوقی مرتبط با تأسیس دفتر در تهران را در نظر بگیرند و کاری نیست که بتوان یک‌شبه آن را انجام داد.» سال گذشته هم که یل هوگان، کمیسیونر کشاورزی و توسعه روستایی اتحادیه اروپا با اسحاق جهانگیری معاون اول رییس‌جمهوری دیدار کرده بود، بار دیگر موضوع گشایش دفتر اتحادیه اروپا در تهران را مطرح کرد و جهانگیری گفت تأسیس دفتر اتحادیه اروپا در تهران در دستور کار وزارت خارجه ایران قرار گرفته است.
حال به نظر می‌رسد با خروج امریکا از برجام و تلاش اروپا برای زنده نگه داشتن توافق نیاز به بازگشایی دفتر اتحادیه اروپا در تهران بیش از پیش شده است. ضرورتی که ظاهرا مقامات ایرانی هم بر آن اذعان دارند.
