آنکارا، واشنگتن و پایان تنش در فصل سرد روابط

تنش اخیر در روابط واشنگتن و آنکارا با آزادی «اندرو برانسون» کشیش امریکایی محبوس در ترکیه رو به کاهش نهاد؛ با این حال طی سال‌های اخیر مناسبات دو طرف یکی از سردترین دوره‌های خود را سپری کرده است.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، پرونده دو ساله کشیش امریکایی روز جمعه بیستم مهرماه برای بسته شد و خبرگزاری «آسوشیتدپرس» خبر آزادی وی در ترکیه را منتشر کرد. البته روز قبل از آن نیز روزنامه امریکایی «واشنگتن پست» به نقل از مقامات امریکایی از وقوع چنین رخدادی در آینده‌ای نزدیک خبر داده بود.

جریان از این قرار بود که برانسون 50 ساله از اهالی ایالت کارولینای شمالی که نزدیک به دو دهه در ازمیر ترکیه سکونت داشت در جریان کودتای نافرجام دو سال پیش (ژوئیه 2016) این کشور دستگیر و به سه سال حبس محکوم شد. اتهام وی این بود که در شکل‌گیری کودتا نقش داشته و به حامیان «فتح‌الله گولن» چهره مدنی متنفذ ترکیه ساکن امریکا و همچنین حزب کارگران کردستان (پ ‌ک ‌ک) یاری رسانده است.

از آن زمان به بعد بر تیرگی مناسبات آنکارا و واشنگتن افزوده و سبب تمرکز بیشتر ترک‌ها به سمت شرق شد. به عنوان نمونه با وجود هشدارهای امریکا، پاییز پارسال رهبران روسیه و ترکیه قرارداد خرید سامانه موشکی اس 400 را امضا کردند که تا میانه سال آینده میلادی (2019) به آنکارا تحویل داده خواهد شد.

مجموعه مسائلی از قبیل ماجرای کشیش برانسون، پرونده «رضا ضراب» بازرگان ایرانی- ترکیه‌‌ای بازداشت شده در امریکا، حمایت کاخ سفید از کردهای سوریه، عدم تحویل گولن از سوی امریکا به ترکیه و ... کلاف در هم تنیده اختلافات را پیچیده‌تر ساخت تا امید دو طرف برای حل مشکلات فی مابین رنگ ببازد.

اینک با نگاهی به مواضع مقامات دو طرف می‌توان نشانه‌هایی از ورود به دوره تنش زدایی و بهبود مناسبات را مشاهده کرد. «رجب طیب اردوغان» رییس‌جمهوری ترکیه پس از آزادی کشیش امریکایی اظهار کرد که «سیستم قضایی ترکیه به صورت مستقل تصمیم به آزادی این تبعه امریکا را گرفته است»؛ چنین اظهاراتی هر چند تکاپو برای رفع تنش همراه با حفظ اقتدار ارزیابی می‌شود اما نمی‌تواند بدون در نظر گرفتن ملاحظات سیاسی باشد.

در طرف دیگر «دونالد ترامپ» رییس‌جمهوری ستیزه جوی امریکا قرار دارد که حربه تحریم را برای باز کردن هر گره کوری مناسب و کارآمد می‌داند. وی با وجود اعمال تحریم و تنگناها علیه آنکارا، تمایل زیادی به بهبود روابط با ترکیه‌ای دارد که از دامان غرب دور افتاده و به شرق گرایش یافته است.  از این رو مشاهده می‌کنیم در دیدار ترامپ با برانسون که پس از آزادی او در کاخ سفید انجام گرفت، رییس‌جمهوری امریکا از ترکیه تشکر و قدردانی کرد اما همانند اردوغان تلاش نمود مراحل سپاسگزاری را با حفظ وجهه خود انجام دهد و با تاکید بر اینکه «ما باج پرداخت نمی‌کنیم»، گفت: اگر بخواهیم برای هر زندانی باج بدهیم اتفاق بد بیشتری می‌افتد.

ترامپ آزادی برانسون را یک گام بزرگ در راستای بهبود روابط با ترکیه قلمداد کرد. ضمن اینکه چند تن از نمایندگان سنا از دو طیف جمهوریخواه و دموکرات با انتشار بیانیه‌ای نسبت به بهبود مناسبات با آنکارا اظهار امیدواری کردند. بی تردید سران آنکارا نیز نگاه مشابهی نسبت به این موضوع دارند. به ویژه پس از مشکلات اقتصادی ترکیه که پس از تحریم‌های امریکا شدت گرفته، ضرورت برون رفت از این تنگنا ضروری به نظر می‌رسد.

با بروز بحران دیپلماتیک بین این دو کشور بر سر دستگیری برانسون و متعاقب آن اعمال تحریم و وضع تعرفه بر واردات بعضی انواع فلزات از ترکیه، به بازار و اقتصاد این کشور شوک وارد شد و ارزش لیر در مقابل ارزهای معتبر خارجی به‌شدت کاهش یافت.

آمارها حاکی از آن است که از روزهای آغازین سال جاری میلادی تا به امروز لیر ترکیه در برابر دلار کاهشی 40 درصدی داشته است. اینک ساعاتی پس از انتشار خبر آزادی برانسون نرخ ارزهای معتبر جهانی از قبیل دلار و یورو در بازار ترکیه پس از هفته‌ها صعود، کاهش یافت.

از دید برخی ناظران، ترکیه با اقدام برای آزادی کشیش امریکایی نه تنها به بهبود وضعیت اقتصادی خود نظر دارد بلکه آن را گامی در جهت تاثیرگذاری بر رفتار امریکا در قبال کردها و گولن ارزیابی می‌کند.

گروهی از تحلیلگران می‌گویند ترکیه در مناسبات خود با غرب بیش از اتحادیه اروپا روی ایالات متحده حساب باز کرده است. اختلافات ترکیه با اروپا و به ویژه آلمان -که بیشترین جمعیت ترک در آنجا ساکن هستند- بر سر مسائل گوناگون از حقوق بشر گرفته تا مسائل منطقه‌ای و مهاجران، اردوغان را از اروپا دور نگه داشته و انتظار بیهوده دو دهه‌ای برای عضویت ترکیه در اتحادیه 28 عضوی اروپا نیز مزید بر علت است.

ار این دیدگاه، ترکیه در نظر دارد در کنار نگاه به شرق و تداوم همکاری‌ها با همسایگان، همکاری با امریکای ترامپ را از سرگیرد؛ هدفی که ضمن کاستن از مشکلات ترکیه، قدرت بازیگری آنکارا را در معادلات و بازی‌های منطقه‌ای و بین المللی افزایش دهد.