نفرین نفت سعودی برای اقتصاد جهان
گروه انرژی|نادی صبوری|
ناپدید شدن جمال خاشقجی پس از چندین روز، بازار نفت را نیز تحت تاثیر خود قرار داد. دیروز بلومبرگ نوشت که بهای نفت خام در نخستین معاملات این هفته در روز دوشنبه افزایش یافت، اتفاقی که به دنبال اینکه معامله‌گران احساس کردند سعودی‌ها ممکن است در پی تلافی تنبیه‌ها به دلیل ناپدید شدن جمال خاشقچی باشند، رخ داده است.
جمال خاشقجی روزنامه‌نگار 59 ساله عربستانی، 2 اکتبر وارد سفارت عربستان در ترکیه شد اما پس از آن خبری از او در دست نیست. شواهد حاکی از قتل او توسط نزدیکان بن سلمان و آل سعود است. به دنبال این رفتار عربستان، جوی منفی ابتدا در میان رسانه‌های امریکایی و سپس در میان برخی صاحبان شرکت‌ها که قصد داشتند در یک کنفرانس در ریاض شرکت کنند علیه سعودی‌ها ایجاد شد.
دیروز معاملات آتی وست تگزاس اینترمدییت در نیویورک با رشد 1.9 درصدی در قیمت روبرو شدند. این رشد در قیمت نخستین واکنش بازار نفت خام به اعلام موضع روز یکشنبه عربستان بود. به گزارش «تعادل» روز یکشنبه خبرگزاری رسمی سعودی به نقل از منبعی که نامی از وی برده نشده است، نوشت: «پادشاهی سعودی تاکید می‌کند که هر اقدام دشمنان را با اقدامی شدیدتر پاسخ خواهد داد، و هر تاثیر منفی بر اقتصاد کشور، اقتصاد جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد». این اظهارات پس از آن منتشر شد که دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا تهدید کرد در صورتی که ثابت شود عربستان در کشته شدن جمال خاشقجی روزنامه‌نگار منتقد این کشور دست داشته است اقدامات تنبیهی را علیه ریاض اعمال می‌کند.
بلومبرگ دیروز نوشت که معامله‌گران بیانیه وزارت خارجه عربستان را هشداری در این راستا تلقی کرده‌اند که سعودی‌ها ممکن است از «نفت خام» به عنوان یک سلاح سیاسی استفاده کنند. هر چند شک‌هایی در این زمینه که عربستان بخواهد چنین اقدام رادیکالی انجام دهد وجود دارد.
این خبرگزاری که اغلب جانب احتیاط را در نوشتن گزارش پیرامون عربستان رعایت می‌کند دیروز نوشت که اگر سعودی‌ها در واکنش به اظهارات دونالد ترامپ در خصوص تنبیه ریاض، عرضه نفت خام را دچار اخلال کنند، نقطه عطفی در سیاست چند دهه اخیر این کشور محسوب خواهد شد که نفت را ورای سیاست می‌پنداشته است.
بلومبرگ به ادامه یافتن صادرات نفت خام آرامکو به کانادا با وجود تنش و نزاع میان سعودی‌ها و این کشور به عنوان شاهد مدعای خود پرداخته است. هر چند پر واضح است که درگیری لفظی ایجاد شده میان عربستان و کانادا تفاوت آشکاری با آنچه که امروز میان عربستان و جهان می‌گذرد دارد.
بلومبرگ در حالی چنین ادعایی را درباره عربستان مطرح کرده است که تنها چند سال از آخرین تلاش‌های عربستان برای استفاده سیاسی از نفت خام می‌گذرد. بی‌بی سی انگلیسی دسامبر 2014 در گزارشی به قلم مایکل استفان نوشت که عربستان در حال استفاده از نفت به عنوان سلاحی سیاسی برای تحت فشار قرار دادن ایران است. این گزارش زمانی نوشته شد که با وجود افت شدید بهای نفت خام عربستان درخواست‌های کشورهای عضو اوپک برای کاستن از تولید را نمی‌پذیرفت.
عربستان همچنین در 2 مقطع با همراهی دیگر کشورهای عرب تولید‌کننده نفت یک بار جریان نفت را در سال 1967 به سوی امریکا، انگلیس و آلمان غربی و بار دیگر در سال 1973 به سوی رژیم صهیونیستی قطع کرد.
اتفاق‌هایی که نشان می‌دهد سعودی‌ها سابقه غیر قابل انکاری در استفاده از نفت به عنوان یک سلاح در منازعات دارند.
ژیوانی استونو تحلیلگر شرکت بانکداری سویسی یوبی‌اس می‌گوید: «یک ریسک پیش پای قیمت بازار قرار گرفته است.» او ادامه می‌دهد: «در حالی که عربستان سعودی از نفت در سال‌های اخیر استفاده سیاسی نکرده است، ولیعهدی دارد که شبیه به دونالد ترامپ یک سیاستمدار عادی نیست. در نتیجه چندان واضح نیست که واکنش او تا کجا پیش خواهد رفت. اما اگر صادرات نفت خام عربستان سعودی بدون تغییر باقی بماند، این ریسک از قیمت‌ها کنار خواهد رفت.»
بهای نفت خام پس از آنکه به دنبال تیره و تار بودن چشم‌انداز عرضه، به بالاترین سطح چهار سال گذشته رسید عقب‌نشینی 6 درصدی کرد.
بازار نفت در مدت اخیر این دغدغه ثابت را داشته است که آیا اوپک خواهد توانست کاهش عرضه احتمالی از سوی ایران را که به دنبال وضع تحریم‌های جدید امریکا پیش‌بینی می‌شود، جبران کند.
افزایش چشمگیر قیمت نفت
دیروز بهای نفت خام وست تگزاس اینترمدییت برای تحویل ماه نوامبر 1.36 دلار در هر بشکه افزایش یافته و به 72 دلار و 70 سنت در هر بشکه رسید. بهای نفت خام برنت تحویل ماه دسامبر نیز 1.49 دلار در هر بشکه صعود کرده و به 81 دلار و 92 سنت در هر بشکه رسید.
قیمت‌ها در هفته گذشته 4.4 درصد کاهش یافته و به 80.43 دلار در هر بشکه رسیدند، کاهشی که بزرگ‌ترین سقوط هفتگی از ماه آوریل تا ماه اخیر به حساب می‌آمد.
اما به نظر می‌رسد، ناپدید شدن جمال خاشقجی روزنامه‌نگار سعودی باز هم نفت خام را به مسیری صعودی کشانده است. مقامات ترکیه گفته‌اند مدارکی را در دست دارند که نشان می‌دهد عربستان سعودی خاشقجی را به قتل رسانده است. دونالد ترامپ گفته است که اگر ثابت شود عربستان در این قتل نقش داشته است بسیار خشمگین می‌شود و مجازاتی سخت را علیه سعودی‌ها وضع می‌کند.
بلومبرگ دیروز نوشت که به دلیل اینکه متوقف کردن قرارداد 100 میلیارد دلاری نظامی ریاض-واشنگتن، سعودی‌ها را به سمت چین و روسیه خواهد برد، دولت ترامپ به دنبال ساز و کاری جایگزین برای مجازات عربستان است. ساز و کاری که ممکن است تحریم مقامات سعودی را شامل شود.
ترکی الدخیل کسی که ریاست شبکه خبری دولتی العربیه را بر عهده دارد در مقاله‌ای نوشته است که اگر امریکا دست به تحریم عربستان بزند، سعودی‌ها در تلافی می‌توانند با فرستادن بهای نفت خام به بالای 200 دلار از اقتصاد جهان انتقام بگیرند.
به گزارش سی ان بی‌سی این چهره نزدیک به مقامات سعودی نوشته است: «اگر نفت 80 دلاری ترامپ را عصبانی می‌کند، می‌شود حدس زد که نفت 100 یا 200 دلاری چه حالتی را برای او ایجاد خواهد کرد.»
الدخیل در حالی که به نظر می‌رسد به توافقات میان ریاض و واشنگتن در آخرین سفر ترامپ به ریاض اشاره دارد، نوشته است: «اگر تحریمی علیه عربستان وضع شود، این کشور ممکن است نتواند پایبندی خود به تعهد عرضه 7.5 میلیون بشکه‌ای نفت خام را ادامه دهد.»
شبکه العربیه عموما مواضع پادشاهی را در عربستان سعودی نمایندگی می‌کند، این‌بار اما فیصل بن فرحان مشاور ارشد سفارت عربستان سعودی در واشنگتن در اکانت توییترش اعلام کرده است که مقاله ترکی الدخیل بازتاب‌دهنده مواضع مقامات در عربستان سعودی نیست.
دیروز در حالی بهای نفت خام رشدی قابل توجه را تجربه کرد که به نظر نمی‌رسد موضوع ناپدید شدن جمال خاشقجی به این سادگی‌ها به پایان برسد. در همین راستا دیروز گیدئون راکمن روزنامه‌نگار سرشناس انگلیسی با انتشار یادداشتی در فایننشال تایمز ناپدید شدن و قتل احتمال خاشقجی را یک تراژدی خواند که ضربتی بسیار جدی به سیاست‌های امریکا در خاورمیانه وارد آورده است.
دیروز در حالی که بهای نفت خام در واکنش به بیانیه وزارت خارجه عربستان سعودی در روز یکشنبه بالا رفته بود، خالد الفالح وزیر انرژی این کشور در سخنرانی‌ای در دهلی نو عنوان کرد که عربستان خود را متعهد می‌داند که هر گونه کمبود عرضه‌ای را جبران کند.
او در اظهاراتی که به نظر می‌رسد در کنار اظهارات ترکی الدخیل، سیاست چماق و هویج را دنبال می‌کنند گفته است عربستان به دنبال کمک به اقتصاد جهان است و در این راستا نفت خام خود را عرضه خواهد کرد.
ترامپ و دردسر نفت گران
از سوی دیگر، ترامپ تا همین جا نیز شدیدا به دلیل بالا رفتن قیمت نفت خام که منجر به افزایش قیمت بنزین در ایالات متحده می‌شود تحت فشار بود. این وضعیت به ویژه در آستانه انتخابات کنگره امریکا برای ترامپ یک نگرانی است. او در مدت اخیر بارها به زبان خشم و تهدید از اوپک و به ویژه عربستان سعودی خواست مانع از آن شوند که بهای نفت خام افزایش پیدا کند.
بازار نفت اگر چه در حال حاضر با موضوع کمبود عرضه روبرو نیست اما چشم‌انداز کاهش عرضه از سوی کشورهایی چون ایران و ونزوئلا باعث شده است حتی فاتیح بیرول رییس آژانس بین‌المللی انرژی صراحتا از کشورهای تولید‌کننده نفت خام بخواهد نفت بیشتری را به بازار عرضه کنند چرا که قیمت بالای نفت خام را خطری برای رشد اقتصادی جهان به ویژه کشورهای در حال توسعه می‌داند.
عربستان طبق آمار مندرج در تازه‌ترین گزارش سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام در ماه آگوست 10 میلیون و 512 هزار بشکه نفت خام تولید کرده است. بزرگ‌ترین صادرکننده نفت خام در جهان، 18 درصد ذخایر اثبات شده طلای سیاه را در دل خود جای داده است. چین، ژاپن، هند، کره جنوبی و امریکا مقاصد عمده صادراتی نفت خام عربستان را تشکیل می‌دهند.
