تداوم روند امروز، آغازگر بحران فردا
گروه اقتصاد کلان|
رییس سازمان اداری و استخدامی یکی از چالش‌های جدی وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی را صندوق‌های بازنشستگی دانست که با مشکل جدی در تامین منابع مواجه هستند و گفت: سازمان تامین اجتماعی که وضعیتی سربه سر دارد، اگر روند موجودش ادامه یابد از نقطه سر به سر خارج و با بحران روبرو می‌شود. این در حالی است که در اوایل آذرماه سال گذشته مرکز پژوهش‌های مجلس در مطالعه‌ای درباره مشکلات سازمان تامین اجتماعی با ذکر مثالی توضیح داده بود که اگر تنها تعداد ٧٧ هزار مستمری‌بگیر صندوق بازنشستگی را با بیش از پنج میلیون مستمری‌بگیر در ١٠ سال آتی سازمان تأمین اجتماعی مقایسه کنیم، فقط اعتبار مورد نیاز جهت پرداخت حقوق و مزایای بازنشستگی آنها به بهای امروز بالغ بر ٩٠ هزار میلیارد تومان خواهد رسید.
به گزارش تعادل، از طرف دیگر گستردگی پوشش جغرافیایی و تنوع اقشار تحت پوشش آن سازمان است که می‌تواند زمینه ناآرامی‌های اقتصادی و اجتماعی در کشور را پدید آورد. به نظر می‌رسد با افزایش نرخ تورم در کشور، حقوق بازنشستگان و مستمری بگیران نیز از پایان سال با شیب بیشتری افزایش یابد که این مهم نیز می‌تواند روند زیان‌ده بودن صندوق‌های بازنشستگی و در راس همه، سازمان تامین اجتماعی را بیشتر کند. این میان باید توجه داشت نظام تامین اجتماعی از حیاتی‌ترین بخش‌های اقتصاد کشور برای حفظ عدالت اجتماعی و حمایت از اقشار آسیب پذیر جامعه به ویژه بازنشستگان را فراهم می‌آورد. چنانچه در روزهای پیش‌رو برای این مشکل راه‌حل مناسبی اتخاذ نشود، احتمال می‌رود خیلی زود مشکلات صندوق تبدیل به بحرانی شود که 50 درصد جامعه را با خود درگیر می‌کند. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی پیش‌بینی کرده بود تا هشت سال آینده اگر چاره‌جویی نشود، مساله صندوق‌های بازنشستگی تبدیل به یک موضوع جدی خواهد شد.
جمشید انصاری در مراسم تجلیل از تلاشگران عرصه خدمت در جشنواره شهید رجایی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه جشنواره شهید رجایی همه ساله برگزار و خط مشی‌های نظام اداری برای یک سال آینده تعیین می‌شود، اظهار کرد: این جشنواره فرصت خوبی است برای توجه به آنچه برای اصلاح نظام اداری صورت گرفته یا باید در دستورکار قرار گیرد. وی افزود: نظام اداری در سه سطح با مسائل خاصی مواجه است. در سطح اول حدود مداخلات دولت در اداره کشور و در سطح کلان است. سه دهه است درگیر این مناقشات نظری هستیم که دولت در کشور چه کاره است و چه کاره باید باشد و باید تصدی چه اموری بر عهده او باشد و سهم مردم در اداره امور چیست.
تامین اجتماعی در آستانه بحران
انصاری با اشاره به اینکه اگر پنج یا شش ابرچالش را در کشور برمی‌شماریم سه مورد آن در حیطه مسوولیت وزارت رفاه قرار گرفته است، گفت: اشتغال یکی از این چالش‌های جدی است. چالش دوم صندوق‌های بازنشستگی هستند که با مشکل جدی در تامین منابع مواجهند و در سازمان تامین اجتماعی که وضعیتی سربه سر دارد، اگر روند موجود ادامه یابد از نقطه سر به سر خارج و با بحران روبرو می‌شود.
یکی از نخستین نشانه‌های بروز ناپایداری مالی در هر سازمان تأمین اجتماعی کسری نقدینگی است که به دلیل پیشی‌گرفتن مصارف بر منابع نقدی به وجود می‌آید. پیشی‌گرفتن رشد مصارف نسبت به منابع که خود هم به عنوان چالش و هم به عنوان پیامد سایر چالش‌ها مطرح می‌شود، در سنوات اخیر به‌شدت سازمان را تهدید کرده است. بر اساس آمارهای موجود منابع نقدی سازمان تأمین اجتماعی در سال‌های ١٣٨٤ تا ١٣٩٣ بطور متوسط حدود ٢٧,٥ درصد رشد داشته است؛ در حالی که متوسط رشد مصارف سازمان در مدت مشابه به رقم ٣٠ درصد رسیده و بطور میانگین ٢.٥ درصد بیش از منابع نقدی رشد داشته است. در سال ١٣٩٥ منابع نقدی حاصل از حق بیمه رقمی حدود ٥٣ هزار میلیارد تومان را نشان می‌دهد؛ این در حالی است که مصارف سازمان حدود ٦٢ هزار میلیارد تومان و در نتیجه شکاف نقدینگی حدود ٩ هزار میلیارد تومان ایجاد شد. این شکاف نقدینگی سهمی حدود ١٤.٦٣ درصد از کل مصارف سازمان تأمین اجتماعی را به خود اختصاص داده است. بر این اساس در صورت تداوم شرایط جاری در هشت سال آتی میزان کل کسری نقدینگی سازمان تأمین اجتماعی در سال ١٤٠٤ قریب به ١١٩ هزار میلیارد تومان خواهد شد. تا امروز سازمان با دو راهبرد، پرداخت با تعویق مطالبات درمان غیر مستقیم به انضمام تأمین نقدینگی از محل استقراض (تسهیلات بانکی) در کوتاه‌مدت سعی در مدیریت کسری حاصله داشته است؛ به نحوی که در سال ١٣٩٥ میزان استقراض سازمان به بالای ٩ هزار میلیارد تومان رسیده و به نسبت سال ١٣٩٤ رشدی سه برابری داشته است.
مرکز پژوهش‌های مجلس پیش‌تر در رابطه با وضعیت سازمان تامین اجتماعی در کشور گفته بود: « کسری نقدینگی بطور جدی از سال ١٣٩٢ در سازمان دیده می‌شود که عمدتا پیامد طرح‌ها و برنامه‌های حمایتی و عدم پرداخت مطالبات سازمان از سوی دولت بوده است. رشد سریع تعداد مستمری‌بگیران به تعداد بیمه‌شدگان و کاهش نسبت پشتیبانی موجب افزایش مصارف نسبت به منابع در سازمان شده است. این امر تا سال ١٤٠٠ شکاف منابع و مصارف سازمان را بازتر و عمیق‌تر خواهد کرد؛ به ویژه آنکه غالب ورودی‌های سال‌های اخیر ریسک‌های پرخطر گزینشی بوده‌اند که سریعا به دایره خروجی‌های سازمان وارد شده و در حوزه مصارف تأمین اجتماعی قرار گرفته‌اند. اگر چه کسری در چند سال اخیر با تزریق منابع مالی حاصل از سود سرمایه‌گذاری‌ها و تسهیلات اخذشده از بانک‌ها تأمین اعتبار شده است اما سازمان هم به لحاظ تأمین نقدینگی و هم به لحاظ اندوخته‌گذاری با شرایط بحرانی مواجه است.» رییس سازمان امور اداری و استخدامی کشور ادامه داد: چالش سوم نیز آسیب‌های اجتماعی است. این وزارتخانه اهمیت بالایی دارد و اگر این نهاد بخواهد بخوبی به وظایفش عمل کند نیازمند تغییر جدی در روش‌های ارایه خدمت است. برنامه اصلاح نظام اداری چه در دولت و چه در نهادی چون وزارت رفاه برنامه کم اهمیتی نیست و اجرای درست آن تضمینی برای گذر موفق از چالش‌هاست.
وی با بیان اینکه در این زمینه توقع ما از شورای راهبردی و توسعه مدیریت این وزارتخانه اجرای برنامه‌های عملیاتی است تا سال به سال وضعیت بهتری را شاهد باشیم، اظهار کرد: ما نیز وظایفی داریم که نگاه مناسب به نیروی انسانی از جمله آنهاست. انصاری ادامه داد: اگر بخواهم ریز پرداختی شرکت‌ها و سازمان‌های زیرمجموعه وزارت رفاه را بگویم باید کارکنان از وزیر بخواهند اول کار را در خانه درست کند و بعد از دولت توقع داشته باشند. البته ما هم پیشنهاد‌های لازم را ارایه و موافقت اجمالی معاون اول رییس‌جمهور را دریافت کردیم و امیدواریم دولت در اسرع وقت بتواند آن را نهایی کند و رعایت عدالت در پرداخت دستگاه‌ها را محقق کنیم.
غالب صندوق‌ها ورشکسته
و در حال فروپاشی‌اند
پیش از این مصطفی روغنی زاده، کارشناس حوزه تامین اجتماعی در رابطه با بحران این سازمان و صندوق‌های بازنشستگی دیگر عنوان کرده بود: در ایران حدود 15 تا 16 صندوق بازنشستگی وجود دارد که بزرگ‌ترین صندوق از نظر تعداد مشترکین تامین اجتماعی و قدیمی‌ترین آنها نیز صندوق بازنشستگی کشوری است. در حدود سال 82، 83 تمام دارایی‌ها و منابع صندوق بازنشستگی کشوری به پایان رسید. مشاور صندوق‌های بازنشستگی صنعت نفت گفت: یک میلیون و 300 هزار نفر شاغل و کمی بیشتر از این رقم بازنشسته تحت پوشش صندوق بازنشستگی کشوری هستند؛ با این شرایط، حق بیمه‌ای که صندوق از شاغلان دریافت می‌کند کفاف مستمری بازنشستگان را نمی‌دهد و این بدان دلیل است که این صندوق‌ها بر اساس مبنای علمی، طراحی و مدیریت و سیاست‌گذاری نشده‌اند.
روغنی‌زاده بیان کرد: غالب صندوق‌ها یا ورشکسته شده‌اند، یا در حال ورشکستگی و فروپاشی هستند. بطور نمونه سازمان تامین اجتماعی که از ثروتمندترین سازمان‌هاست، در عین حال یکی از ورشکسته‌ترین سازمان‌ها نیز به شمار می‌رود.
وی افزود: تعهداتی که این صندوق نسبت به شاغلان، بازنشستگان و بازماندگان این افراد در طول سالیان دارد، چندین برابر ثروت‌ها و دارایی‌های صندوق است. لذا از نظر بیمه‌ای ورشکسته‌ترین و مشکل‌زاترین سازمان در ایران است. با وجود اینکه دولت به این صندوق کمک می‌کند اما این کمک‌ها نمی‌تواند آن را نجات دهد مگر اینکه صندوق تامین اجتماعی از درون خود اقدام به بهسازی کند.
