همدستی ضعف قانون و کمبود تجهیزات در مرگ محیط‌بانان
ریحانه جاویدی|
بعد از پشت سر گذاشتن تابستان تلخ محیط زیست که با کشته شدن دو محیط بان به پایان رسید. پاییز هم برای محیط بانان، با درگیری و مرگ شروع شد. «محمد باشقره»، محیط بان گلستانی، سه شنبه شب، جان خود را در عملیات درگیری با هشت شکارچی غیرمجاز در منطقه سولگرد پارک ملی گلستان از دست داد تا شمار شهدای محیط‌بان به 123 نفر رسد. با این حال لایحه حمایت از محیط بانان که از سال 1394 در مجلس شورای اسلامی مطرح شد و مسوولان بسیاری از روسای سازمان حفاظت محیط زیست، نمایندگان مجلس و ... روی آن مانورهای تبلیغاتی بسیاری دادند، اگرچه درکمیسیون قضایی و حقوقی مجلس تصویب شده است اما تا مطرح شدن در صحن علنی راه بسیاری داشته و عملا دردی از این قشر را دوا نمی‌کند. اگرچه محیط‌بانان حق استفاده از اسلحه را دارند اما به دلیل تبصره‌های مربوط به دفاع مشروع و ترس از قصاص که بسیاری از محیط‌بانان را تاکنون تا پای اعدام برده است، دست به تیر نمی‌برند و به همین دلیل هم اغلب هدف گلوله شکارچیان غیرمجاز قرار می‌گیرند. وخامت اوضاع زمانی بیشتر می‌شود که کمبود امکانات و تجهیزات هم به ضعف قانون اضافه شده و سختی کار را دو چندان می‌کند. با وجود آنکه مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست کشور معتقدند، از ابتدای سال جاری، تجهیزات مناسبی در اختیار محیط بانان قرار داده‌اند، اما شواهد حکایت از آن دارد که دو محیط‌بانی که تابستان در استان کرمان شهید شدند، جلیقه ضد گلوله نداشتند و محیط‌بانی که سه‌شنبه شب در استان گلستان به شهادت رسید، هم اگر به بی‌سیم مجهز بود، کشته نمی‌شد.
قانون، کلید نجات محیط بانان
روز گذشته، عیسی کلانتری رییس سازمان حفاظت محیط زیست در پایان جلسه هیات دولت با حضور در جمع خبرنگاران، در واکنش به شهادت محیط بان گلستانی، ضعف قانون را عامل اصلی مرگ محیط بانان دانست و درباره این موضوع بیان کرد: «لایحه حمایت از محیط‌بانان در کمیسیون قضایی مجلس تصویب و مقرر شد که مثل نیروهای انتظامی و نظامی شوند. اما هنوز این طرح به صحن مجلس نیامده در شرایط عادی یا محیط‌بانان باید مستقیم این افراد را بزنند که محکوم به قصاص می‌شوند اگر نزنند خودشان کشته می‌شوند و همین هم باعث شده که شکارچی‌ها هار شده‌اند و در اولین فرصت محیط‌بانان را می‌زنند مگر اینکه محیط‌بان به پا شلیک کند و ثابت کند در دفاع از خودش این کار را کرده است.»
او در خصوص تمهیدات صورت گرفته برای دریافت بودجه جهت تامین زیرساخت‌ها افزود: «ما در سال جاری نزدیک ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه تخصیص دادیم و از منابع محیط زیست برای آینده قرض کردیم تا امکانات بگیریم که بعضی از این امکانات وارداتی است مثل موتورسیکلت که الان امکان واردات آن را نداریم و دنبال راه هستیم. جلیقه ضدگلوله هم همه دارند و بخشی از تجهیزات تامین شده است. یعنی اینها را از وزارت دفاع خریدیم اما اصل این مساله مربوط به قانون است که تا زمان تصویب نشدن آن این عزیزان باید از مزایای نیروهای نظامی برخوردار شوند چراکه از ترس قصاص نمی‌توانند از خود دفاع کنند.»
البته کلانتری، مرداد ماه امسال بعد از کشته شدن دو محیط‌بان کرمانی، ضعف محیط بانان را ناشی از کوتاهی سازمان در آموزش آنها دانسته و بیان کرد «ما در استخدام محیط‌بان‌ها از آموزش جا مانده‌ایم. در استخدام بیشتر بحث سابقه کار مطرح بوده تا آموزش‌های حرفه‌ای. این در حالی است که محیط‌بانان تا زمانی که دوره‌های دو تا چهارساله آموزشی را نگذرانده‌اند نباید راهی عملیات شوند. محیط‌بان‌های ما آموزش‌های حداقل حرفه‌ای محیط‌بانی را باید کامل کنند. باید در کنار مسائل زیستگاهی، جانوری، در ابعاد نظامی، انتظامی و اجتماعی هم آموزش ببینند. وقتی می‌گوییم تعداد درگیری زیاد شده، شاید بخشی از آن این باشد که محیط‌بان‌ها وقتی آموزش کامل ندیده‌اند؛ یعنی ما به آنها آموزش نداده‌ایم.»
با این وجود جمشید محبت‌خوانی، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور، معتقد است محیط بانان حق شلیک با اسلحه و دفاع از خود را دارند. او درباره این موضوع بیان کرد: «آنها مثل همه نیروهای نظامی حق شلیک داشته و اجازه دفاع مشروع از خود را دارند.»
با این حال به گفته محبت‌خوانی، اگرچه محیط‌بانان حق دفاع از خود را دارند اما این قاضی دادگاه است که باید تأیید کند محیط بان براساس قانون از خود دفاع کرده است.
مرگ برای مجهز نبودن به بی‌سیم
با وجود اظهارات کلانتری، عضو مجمع نمایندگان استان گلستان، کمبود امکانات را عامل مرگ محیط‌بان گلستانی دانسته و معتقد است اگر این محیط‌بان به بی‌سیم مجهز بود، شهید نمی‌شد. شهرام غراوی کوسه، درباره این موضوع بیان کرد: «پارک گلستان که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است هنوز نیروی محیط‌بانان به اندازه کافی ندارد و محیط‌بانان به امکانات مجهز و پیشرفته دسترسی ندارند. اگر در این حادثه محیط‌بانان به بی‌سیم مجهز بودند، این محیط‌بان به شهادت نمی‌رسید. محیط‌بانان به‌شدت با کمبود امکانات و تجهیزات روبرو هستند در حالی که تعداد و امکانات شکارچیان غیرمجاز روز به روز پیشرفته‌تر و بیشتر می‌شود. مسوولان باید با اتخاذ تدابیر ویژه اعتبار ویژه‌ای را برای تامین امکانات و به‌کارگیری محیط‌بان پیش بینی کنند.»
نماینده مردم مینودشت و کلاله در مجلس شورای اسلامی، با تاکید بر اینکه دولت باید لایحه جامعی را برای حمایت از محیط‌بانان به مجلس ارایه کند، گفت: «در لایحه حمایت از محیط‌بانان تنها معاضدت‌های قضایی دیده شده بنابراین لازم است دولت لایحه جامع‌تری را ارایه کند؛ متاسفانه مدیریت بحران در کشور ضعف دارد در حالی که باید پیش از بحران تدابیر ویژه را اتخاذ کنیم اما متاسفانه بعد از بحران به دنبال چاره‌اندیشی هستیم.»
چنین وضعیتی در حالی است که فروردین ماه امسال 1500 جلیقه ضد گلوله میان 2800 محیط‌بان کشور توزیع شد، اما این جلیقه‌ها به دلیل وزن 14 تا 15 کیلویی، در عملیات‌های تعقیب و گریز که اغلب در کوهستان، جنگل و مناطق صعب العبور است، مناسب نیست و اغلب به دلیل سنگینی از سوی محیط‌بانان استفاده نمی‌شود.
