پوست‌اندازی پیمانکاری نفت به سمت توسعه‌دهندگی
گروه انرژی| نادی صبوری|
نخستین‌بار 7 آذر سال 1394 و درست در تب و تاب روزهای پس از برجام بود که بیژن زنگنه وزیر نفت از لزوم تاسیس شرکت‌هایی با فعالیت اکتشاف و تولید که اصطلاحا از آنها با عنوان E&P یاد می‌شود صحبت کرد. اما یکی از پایه‌های اساسی تشکیل چنین شرکت‌هایی همکاری آنها با یک شریک خارجی محسوب می‌شد. با تحت تاثیر قرار گرفتن سپهر بین‌الملل صنعت نفت از تحریم‌ها، موضوع امکان حضور خارجی‌ها در این صنعت زیر سوال رفته است. به این ترتیب این پرسش مطرح شده است که روند شکل‌گیری شرکت‌های E&P که طبق آخرین اخبار اعلام شده 15 مورد هستند چطور پیش خواهد رفت؟ غلامرضا منوچهری معاون مهندسی شرکت ملی نفت که از ابتدا در مسیر ریل‌گذاری این شرکت‌ها نقشی مهم ایفا کرده بود پیش‌تر به «تعادل» گفته بود که روند فعالیت در زمینه ادامه حیات ایده شرکت‌های E&P متوقف نشده است. اما نشستی که عصر روز سه‌شنبه در حاشیه کنگره نفت و نیرو با عنوان «بررسی پارادایم‌های جدید در بالادستی صنعت نفت و گاز» برگزار شد پاسخی مفصل و دقیق به این پرسش می‌داد. ترکیب این نشست که به غیر از غلامرضا منوچهری به عنوان رییس نشست 3 تن از مدیران شرکت‌های متقاضی فعالیت E&P در ایران یعنی محمد ایروانی رییس هیات‌مدیره شرکت انرژی دانا، بهزاد محمدی مدیرعامل شرکت اویک و پرویز راحت مدیرعامل گروه توسعه انرژی تدبیر را در کنار یک چهره متفاوت یعنی ازامات ایسماگیلوف معاون مدیرعامل شرکت روسی زاروبژنفت گرد هم آورده بود، فرصتی مناسب را برای طرح مسائل مهم مدیریت ابر پروژه‌های نفت و گاز فراهم کرد.
معاون امور توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت در خصوص وضعیت جدید فعالیت متقاضیان فعالیت E&P در ایران عنوان کرد: « شرکت‌های E &P اکنون باید با شتاب بیشتری نقش خود را پیدا کنند؛ تاکنون نیز مدیریت شرکت‌های ایرانی هر چند ایده‌آل نبوده اما موفق بودند.»
او در ادامه در خصوص اهمیت این نوع شرکت‌ها برای صنعت نفت ایران گفت: « وضعیت نشان می‌دهد می‌توانیم به ای‌اند پی‌ها اتکا کنیم. شرکت‌های بالادستی باید هویت پیدا کنند. خصوصی‌ها می‌توانند بهتر از دولتی‌ها با خارجی‌ها کار مشترک انجام بدهند.» او در ادامه افزود: «البته شرکت‌های ما کمتر قوام پیوستگی و تاریخ پیدا کرده‌اند. بالادستی‌ها باید بزرگ باشند.»
پس از اظهارات ابتدایی منوچهری، ازامات ایسماگیلوف معاون مدیرعامل شرکت روسی زابروژنفت پشت تریبون قرار گرفت. به گزارش «تعادل» زابروژنفت یکی از شرکت‌های متفاوت نفتی در روسیه است. این شرکت از یادگاری‌های شوروی به شمار می‌رود و عملا تا چند سال پیش عمده فعالیت‌های خود را در کشورهای با پیش زمینه سوسیالیستی از جمله ویتنام و عراق در دوره صدام انجام می‌داد. از 2 سال پیش اما این شرکت وارد ایران شد و مطالعه 2 میدان نفتی را به دست گرفت. ایسماگیلوف در نشست سه‌شنبه به اقداماتی که روسیه برای جذاب‌تر کردن فضای سرمایه‌گذاری نفتی خود انجام داده پرداخت و عنوان کرد: « ایران تاکنون قدم‌های مفیدی را برداشته است البته برای جذب سرمایه‌‌گذار در صنایع نفت و گاز، باید مساله مالیات‌ها، برخی تصمیم‌گیری‌ها و قوانین تغییر کنند.»
ایسماگیلوف با اشاره به اینکه روسیه پس از مواجهه با افت تولید نفت خام در سال 1983 مجموعه‌ای از اقدام‌ها را برای بهبود فضای جذب سرمایه نفتی خود انجام داد عنوان کرد: «با دنبال کردن مجموعه‌ای از عوامل از جمله مشخص کردن استاندارد‌های دقیق، وضعیت جذب سرمایه در صنعت نفت و گاز روسیه شکل متفاوتی به خود گرفت و این اتفاق توانست باعث افزایش تولید نفت خام شود»
معاون مدیرعامل زابروژنفت که مطالعه 2 میدان نفتی آبان و پایدار غرب را در ایران عهده‌دار شده و با شریک ایرانی در حال کار روی این میادین هستند در بخشی از صحبت‌های خود عنوان کرد: «رگولاتور و سیاست‌گذار باید بداند که ممکن است برخی از تصمیم‌گیری‌ها در کوتاه‌مدت چالش‌هایی را برای فضای جذب سرمایه ایجاد کند اما این اقدامات در بلندمدت منفعت به دنبال خواهد داشت. این چیزی است که ما در روسیه دنبال کردیم.»
پس از او محمد ایروانی مدیرعامل انرژی دانا که در کنار زاروبژنفت مطالعه 2 میدان نفتی در ایران را بر عهده دارند، نقشه راهی که شرکت‌های فعال ایرانی در حوزه نفت و گاز در سال‌های اخیر برای رسیدن به ایستگاه E&P طی کرده‌اند را برای حاضران شرح داد.
ایروانی آمار و تصویری را در مورد رشد چشمگیر سهم شرکت‌های خصوصی نفتی در جهان از کل سرمایه‌گذاری‌های این حوزه ارایه داد و از مسائلی صحبت کرد که برای تحول به سمت فعالیت اکتشاف و تولید باید طی شود.
بهزاد محمدی مدیرعامل شرکت اویک پس از ایروانی پشت تریبون قرار گرفت و به اهمیت مساله «تکنولوژی» برای این شرکت‌ها پرداخت.
پرویز راحت مدیرعامل شرکت انرژی تدبیر پس از محمدی سخنان خود را آغاز کرد و به این موضوع اشاره کرد که به عنوان نخستین شرکت ایرانی که در توسعه یک میدان نفتی (یاران جنوبی) درگیر بوده‌اند بر این باور است که مدل قراردادی در صنعت نفت ایران برای شرکت‌های خارجی طراحی شده و در نتیجه برای ایرانی‌ها چالش‌برانگیز است.
به گزارش «تعادل» یکی از مسائل مهمی که به عنوان چالش فضای کسب و کار شرکت‌های E&P در ایران مطرح شد، مدل کسب و کار سنتی بود. به این معنا که یک پیمانکار در حال انجام یک ابر پروژه در پارس جنوبی است اما از سوی دیگر به دلیل روش سنتی کار که ارایه صورت وضعیت و دریافت مزد است، برای عددهای میلیون دلاری درگیر است.
مساله دیگر نبود فضای «فاینانس» به معنای واقعی کلمه در فضای پروژه‌های نفتی و گازی ایران بود. در واقع کسانی که تاکنون درگیر توسعه ابرپروژه‌ها در سطح نفت و گاز شده‌اند عنوان می‌کنند که نگاه پروژه فایننسی وجود ندارد و عمدتا نگاه تسهیلات بانکی است. به این معنا که نهادی که قرار است تسهیلات را برای یک پروژه ارایه دهد اهداف و برنامه پروژه را مورد نظر قرار نمی‌دهد و خود با فاصله از مساله قرار می‌گیرد.
همچنین گروه‌هایی که از آذر 94 تاکنون تلاش کرده‌اند خود را با فعالیت‌های E&P منطبق کنند اعتقاد دارند تشکیل کنسرسیوم‌های ایرانی-ایرانی می‌تواند وضعیت مناسب و قدرتمند‌تری را برای متقاضیان این حوزه ایجاد کند.
در پنل پارادایم جدید سرمایه‌گذاری نفت، پس از آنکه نمایندگان شرکت‌ها مسائل خود را مطرح کردند غلامرضا منوچهری با اشاره به ریشه شکل‌گیری شرکت‌های پیمانکاری در ایران عنوان کرد: «در ایران بطور تاریخی بر اساس درآمد نفت و ردیف برنامه بودجه در پیمانکار تربیت کرده‌ایم. اکنون در پارادایم جدید اما شرکت‌ها باید توسعه‌دهنده باشند.»
او ادامه داد: «بحث دوم این است که شرکت‌ها باید بتوانند شریک تولید باشند و از ارزش افزوده در درازمدت حتی 1 سنت بهره مند شوند. اگر به شرکت بگویی بعد از تولید برو و پشت سرت را نگاه نکن انگیزه‌ای برای ادامه فعالیت نخواهد داشت.»
او در این زمینه گفت: «ما اگر بتوانیم این 2 مفهوم اصلی را جا بیندازیم با مفهوم جدیدی در میان شرکت‌های حوزه نفت و گاز روبرو می‌شویم.»
