توسعه اقتصادی از مسیر بورس‌کالا
ظرفیت‌های بورس کالای ایران آنقدر بالاست که این بورس پس از گذشت یک دهه از آغاز فعالیت خود، در ابتدای مسیر قرار دارد و شایان ذکر است، در این بین توسعه ابزارهای مالی و ارایه خدمات متنوع به فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران از جمله پتانسیل‌های بورس کالاست.
به گزارش «کالاخبر» معاملات سنتی همواره مشکلات زیادی در نحوه انجام معاملات و نظارت بر آنها، کسب تضامین لازم، اطمینان از کیفیت کالا، کشف قیمت عادلانه و واسطه‌گری داشته است و همین دلایل موجب شده تا سازوکاری نظام‌مند برای انجام معاملات کالایی در دنیا به نام بورس‌های کالایی ایجاد شود. بورس کالای ایران نیز بر اساس همین الگو از سال ۸۶ با ادغام بورس فلزات و کشاورزی، مسوولیت تبدیل بازار سنتی کشور به بازاری مدرن و شفاف را بر عهده گرفت.
به اعتقاد برخی کارشناسان حوزه کالایی، ظرفیت‌های بورس کالای ایران آنقدر بالاست که این بورس پس از گذشت یک دهه از آغاز فعالیت خود، در ابتدای مسیر قرار دارد و شایان ذکر است، در این بین توسعه ابزارهای مالی و ارایه خدمات متنوع به فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران از جمله پتانسیل‌های بورس کالاست.
واسطه‌ها و نوسان قیمت
در این زمینه سید ابراهیم عنایت، کارشناس بازار سرمایه ضمن بررسی عملکرد بورس کالای ایران دراین دوره گفت: پیش از تاسیس بورس کالای ایران، بازار محصولات صنعتی و پتروشیمی در کشور همواره با محدودیت‌ها و نواقص ساختاری بسیار زیادی مواجه بود. یکی از این مسائل به نوسانات قیمتی، وجود افراد واسطه و نبود نظام قیمت‌گذاری شفاف برای کشف مناسب قیمت براساس تقابل عرضه و تقاضا بازمی‌گردد؛ از این رو، بین عرضه و تقاضا هیچ تعادلی وجود نداشت و افراد واسطه به راحتی این فرصت را در اختیار داشتند که عرضه را در دست بگیرند و با تشنه کردن بازار، قیمت‌ها را تا میزان نامعقولی افزایش دهند.
نبود نظارت
وی افزود: از سوی دیگر، معاملات بدون وجود هیچگونه نظارتی انجام می‌شدند و سیستم فروش منسجمی در کارخانه‌هایی که باید تولیدات خود را به سراسر کشور عرضه می‌کردند، ایجاد نشده بود؛ بنابراین، اطلاعات حاصل از خرید و فروش واحدهای صنعتی در یک سیستم واحد ثبت نمی‌شد و همواره با حذف داده‌ها یا نواقصی در ثبت آنها مواجه بودیم.
راه‌اندازی بورس کالا
این کارشناس بازار سرمایه اظهار داشت: تمامی این مشکلات موجب شد که مسوولان کشور به ایجاد بازاری متشکل بیندیشند و برای ایجاد آن تلاش کنند؛ به این ترتیب، بورس فلزات در شهریور ماه سال ٨٢ به عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز کرد و پس از آن نیز بورس کالای کشاورزی در شهریور ماه سال ٨٣ شروع به فعالیت کرد. سپس براساس مصوبه شورای عالی بورس و قانون جدید بازار اوراق بهادار در آذر ماه سال ٨٥، شرایط تشکیل شرکت بورس کالای ایران با ادغام بورس فلزات و کشاورزی فراهم شد و پس از پذیره‌نویسی و برگزاری مجمع عمومی شرکت بورس کالای ایران، از ابتدای مهر ماه سال ٨٦ فعالیت خود را آغاز کرد.
سبقت از بازار سهام
عنایت به دوران تاسیس بورس کالا اشاره کرد و گفت: در زمانی که مطالعات لازم برای تاسیس بورس کالا انجام می‌شد، بنده باور داشتم که بورس‌های کالایی از نظر حجم معاملات از بورس‌های اوراق بهادار پیشی خواهند گرفت. این مهم محقق شد و بر اساس آمار و داده‌ها، بورس کالا توانست در سال ۹۶ بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان یا نیمی از ارزش معاملات بازار سرمایه را به خود اختصاص دهد که این امر نشان‌دهنده اعتماد صنایع به این بازار است.
وی عنوان کرد: تمام کشورهایی که بورس فعال دارند، از یک پایگاه قوی جهت توسعه اقتصادی کشور برخوردار هستند و در کشور ما نیز، بورس کالا می‌تواند به میزان قابل توجهی به توسعه اقتصادی کشور کمک کند؛ چرا که کشوری مانند ایران که در صنایع کشاورزی، معدنی، فولادی، پتروشیمی و غیره حرف‌های بسیاری برای گفتن در سطح ملی و بین‌المللی دارد و سرمایه‌گذاری‌های زیادی نیز در این صنایع انجام داده است، می‌تواند به وسیله این بورس، بازاری رسمی و قانونمند برای انجام معاملات کالاهای استراتژیک ایجاد کند.
تخصیص بهینه مواد اولیه
به گفته وی، بورس کالا در طول ۱۱ سال گذشته همواره تلاش کرده است تا با ایجاد فضایی مثبت در جهت انجام معاملات به صورت شفاف، زمینه توزیع و تخصیص بهینه مواد اولیه تولید را فراهم کند و سود خوبی را هم از طریق حذف واسطه‌ها و هم از طریق ابزارهای مالی خود به تولیدکنندگان برساند. طبیعی است که با این اقدام هزینه‌های تولیدکننده تا حد زیادی کاهش یافته و بهای تمام شده کالای معامله شده در بورس نیز به مراتب کمتر می‌شود؛ زیرا عرضه در بورس مانع از چرخش یک کالا در بین چند واسطه می‌شود و به صورت مستقیم در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌گیرد که این نتیجه از نظر اقتصادی بسیار حائز اهمیت است.
سودآوری بیشتر شرکت‌ها پس از تاسیس بورس کالا
حسین خزلی خرازی دیگر کارشناس بازار سرمایه نیز در همین راستا و در بررسی بیشتر بازار کالایی در این دوره عنوان کرد: پیش از تاسیس بورس کالای ایران، توزیع کالاهای اساسی به بهانه کنترل قیمت و تحویل کالای ارزان به دست مصرف‌کننده، به صورت حواله‌ای و کوپنی انجام می‌شد. طی آن سال‌ها، افرادی که به کالاهایی مانند فولاد نیاز داشتند، باید مواد مورد نیاز خود را از بازار آزاد می‌خریدند؛ این در حالی بود که بسیاری از افراد حواله فولاد را به سادگی به دست می‌آوردند و بلافاصله پس از خروج بار از کارخانه فولادسازی، آنها را به فروش می‌رساندند.
وی افزود: این واسطه‌ها به حدی از فقدان یک نهاد ناظر بر انجام معاملات سود می‌بردند که در دهه ۶۰، بسیاری از ثروتمندان بزرگ کشور راننده تریلی حمل و نقل فولاد یا سایر کالاها از کارخانههای بزرگ بودند. وضعیت سیمان نیز در چنین وضعیتی قرار داشت، چرا که در آن زمان، ظرفیت مصرف سیمان به‌شدت افزایش یافته و تولید در داخل کشور به‌شدت کم بود و این موضوع موجب شده بود که بین قیمت سیمان در داخل و خارج از کارخانه، حدود دو تا سه برابر تفاوت قیمتی وجود داشته باشد.
سود در جیب تولیدکننده و سهامدار
خزلی خرازی اظهار داشت: بورس کالا با این فلسفه تاسیس شد که اگر حاشیه سودی در بازار وجود دارد به کارخانه و سهامداران آن واحد تولیدی برسد، نه به جیب دلالانی که سرمایه‌گذاری نکرده‌اند و زحمتی نیز برای تولید متحمل نمی‌شوند. بنابراین، با راه‌اندازی بورس فلزات و سپس، ادغام بورس فلزات و بورس کشاورزی در سال ۸۶ و تشکیل بورس کالای ایران، نقش واسطه‌ها روز به روز کمتر شد و سود به تولیدکننده و سرمایه‌گذار واقعی رسید که این روند همچنان ادامه دارد.
به گفته وی، بورس کالای ایران طی ۱۱ سال گذشته عملکرد قابل قبولی داشته و بخش زیادی از سودآوری شرکت‌های بزرگ پتروشیمی و فولادسازی به واسطه وجود نهادی مانند بورس کالا به دست آمده است. همچنین، بورس کالا پس از تاسیس، کمک بسزایی نیز در توزیع دقیق‌تر و بهینه‌تر یارانه محصولات کشاورزی مانند جو و ذرت داشته است؛ به عبارت دیگر، زمانی که این محصولات در بورس عرضه و به قیمت رقابتی فروخته می‌شود، تفاوت این قیمت با قیمت مصوب دولت به کشاورز پرداخت می‌شود.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: ظرفیت‌های بورس کالای ایران آنقدر بالاست که این بورس پس از گذشت یک دهه از آغاز فعالیت خود، در ابتدای مسیر قرار دارد؛ در این بین توسعه ابزارهای مالی و ارایه خدمات متنوع به فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران از جمله پتانسیل‌های بورس کالاست.
