شالیزارها اصفهان را می‌بلعند
زاینده‌رود خشک است و سایر تالاب‌های استان اصفهان هم یا نفس‌های آخر را کشیده‌اند یا در حال خشک شدن هستند با این حال کشاورزان اصفهانی هرجا ردی از آب دیده‌اند، برنج کاشتند. کمبود آب در این استان هر لحظه بحرانی‌تر می‌شود اما با چنین وضعیت کم‌آبی، در سال جاری حدود ۴ هزار هکتار زمین کشاورزی، زیر کشت برنج رفته است. چنین وضعیتی اصفهان را به آیینه تمام نمای بحران در مدیریت آب تبدیل کرده تا جایی که از یک طرف شرق استان مشغول اعتراض بر سر مساله آب است؛ در طرف دیگر زمین‌ها زیر کشت برنج می‌روند تا اکوسیستم زاینده‌رود دستخوش یک تغییر تحمیلی شده و به مرور سراشیبی خشکسالی را تندتر طی کند. چنین وضعیتی در حالی است که خرداد سال 1395 ممنوعیت کشت برنج در استان اصفهان و حوضه زاینده رود از سوی وزارت جهادکشاورزی به استانداری اصفهان ابلاغ شده اما بعد از دو سال هنوز هم شالیزارهای برنج در اصفهان قد می‌کشند حال آنکه رودخانه زاینده رود طی 18 ماه گذشته در خشکی کامل به سر می‌برد.
تهدید منابع آب با برنج
حدود ۳۰۰ هزار نفر جمعیت کشاورزان شرق اصفهان مستقیم و غیرمستقیم به علت وضعیت آب دچار بحران شده‌اند. اما ماجرا فقط به کشاورزی و کشاورزان محدود نیست. محیط زیست اصفهان در خطر است و خطر پیشروی کویر و نشست زمین هم اوضاع را پیچیده‌تر می‌کند و وخامت اوضاع زمانی بیشتر می‌شود که مشخص شود، برای کشت هر کیلو برنج در شرایط عادی به ۸ هزار لیتر آب مورد نیاز است. علی حسنی، کارشناس محیط زیست و فعال کشاورزی، درباره این موضوع بیان کرد: “ در استان اصفهان در سال آبی جاری، ۴ هزار هکتار زمین زیر کشت رفته است و از هر هکتار زمین بطور معمول در ۳ تا ۴ تن برنج برداشت می‌شود حال آنکه در استان کم‌آبی نظیر اصفهان کشت برنج به هیچ‌وجه توجیهی ندارد و قیمت آب مصرف‌شده بسیار بیشتر از قیمت برنجی است که عمل می‌آید. زاینده رود در این استان خشک است و کشاورزان برای کشت برنج سراغ منابع آب زیرزمینی رفته‌اند. خشکی منابع آب زیرزمینی به دلیل برداشت‌های بی‌رویه از این منابع، تهدیدی است که از هم‌اکنون باید جدی گرفته شود، چرا که این موضوع می‌تواند پیامدهای وخیمی به‌همراه داشته باشد و به مهاجرت گسترده و بیابانی شدن شهرها و روستاها بینجامد.»
با این وجود اگرچه ممنوعیت کشت برنج جز در سه استان شمالی کشور، در سال 1395 از سوی وزارت جهاد کشاورزی به استان‌ها از جمله اصفهان ابلاغ شده است، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان معتقد است برای برخورد با کشت برنج در این استان، قوانین شفافی وجود ندارد. او درباره این موضوع گفت: « در حال حاضر قوانینی که بخواهیم با کشاورزان برنجکار برخورد کنیم، وجود ندارد. قانون ممنوعیت کشت مصوب و اعلام شد، اما اجرای آن نیازمند یک سری اهرم‌های اجرایی است، همچنین برای برخورد با برنجکاران متخلف نیازمند کمک سیستم قضایی هستیم. در حال حاضر به کشاورزی که اقدام به کشت برنج کرد خدماتی همچون تسهیلات بانکی، سرمایه در گردش و کود و ... را اختصاص نمی‌دهیم، اما نمی‌توانیم مزرعه‌ای که کشت برنج کرده را شخم بزنیم.» اصغر محسن‌زاده کرمانی افزود: «در حال حاضر قانونی که بخواهیم مزرعه برنج را معدوم کنیم وجود ندارد، البته در کارگروه سازگاری با کم آبی که با محوریت وزارت نیرو تشکیل شده، قرار است الگوی کشت جدید ابلاغ شود و بر این اساس با افرادی که کشت محصول بر خلاف این سیاست‌ها انجام می‌دهند، برخورد خواهد شد. به عنوان مثال می‌توان آب را با قیمتی بالاتر از بهای آن به کشاورزان برنجکار داد تا به دلیل عدم صرفه اقتصادی از کشت آن خودداری کنند.»
زاینده رود دستخوش تغییر اساسی
چنین وضعیتی در حالی است که رسول زرگرپور، استاندار سابق اصفهان پیش از این و در زمان ابلاغ ممنوعیت کشت برنج در اصفهان، گفته بود اختلاف مصرف آب بین کشت جایگزین با کشت برنج عدد بزرگی در سراسر استان اصفهان نخواهد بود و حداکثر ۲۰ میلیون مترمکعب است و با حذف کشت برنج مشکل بی‌آبی حل نخواهد شد زیرا
حق‌‌آبه کشاورزان به قوت خود باقی است. اما برخی نمایندگان مجلس معتقدند کشت برنج، اکوسیستم
زاینده‌رود را تغییر داده و آن را به سمت خشکی دایم می‌کشاند. علی ابراهیمی، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی، درباره این موضوع بیان کرد: «زاینده‌رود بر اساس شرایط اقلیمی جدیدی که ناشی از کاهش میزان بارندگی و افزایش درجه حرارت زمین در آن ایجاد شده است، از طریق منابع اصلی بومی دچار محدودیت جدی شده و معضل خشکسالی کنونی در این منطقه نیز ریشه در آن دارد. با وجود چنین وضعیتی، انتقال آب بین حوزه‌ای که در پی اقدامات غیر کارشناسانه صورت گرفته هم زاینده‌رود را با مشکلات جدی مواجه کرده است، در حالی که هم در استان چهارمحال و بختیاری و هم استان اصفهان بخش عمده‌ای از این آب در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود.» او افزود: « کشاورزان فعال در این مناطق به دنبال محدودیت‌هایی که برای آنها ایجاد شده است به تغییر الگوی کشت روی آورده‌اند، کما اینکه برخی کشاورزان در حاشیه زاینده‌رود هر جا که بستری از این رودخانه به زمین تبدیل شده و در آن مقداری آب به صورت راکد یا جریان ضعیف وجود دارد، همچون شمال کشور اقدام به شالیکاری کرده‌اند و اکوسیستم این منطقه را به دلیل افزایش مصرف آب بر هم زده‌اند. با توجه به اینکه برنج‌هایی که در مناطق خشک‌تر کشت می‌شوند در مقایسه با مناطقی که میزان رطوبت هوا در آنها پایین‌تر است، کیفیت بهتری دارند . از قیمت بالاتری هم برخوردار هستند، باعث شده که حتی برخی کشاورزان به صورت مصنوعی فضایی را برای کشت برنج فراهم کنند.»ابراهیمی بیان کرد: «سود اقتصادی حاصل از کشت برنج در این استان سبب شده حتی در منطقه به دلیل اینکه آب‌های سطحی کاهش پیدا کرده است، کشاورزان با استفاده از موتورهای سیار به برداشت آب از بستر رودخانه زاینده‌رود روی آورده‌اند و همه این عوامل دست به دست هم داده تا مسیرهای پایین دست این رودخانه با خشکی شدیدتری مواجه شود که اثرات زیست محیطی مخربی را به دنبال دارد، تاجایی که مسیر رودخانه زاینده‌رود هم از نظر شرایط طبیعت که در گذشته از آن برخوردار بود و هم از نظر بافت خاک با تغییرات جدی مواجه شده است که اگر فکری برای آن نشود به بحران جدی تبدیل می‌شود.»
