مصرف بهینه: ماجرای یک جنگ و چند مبارز
با حضور بیژن زنگنه، محسن هاشمی و محمد علی افشانی قرارداد توسعه حمل و نقل عمومی 8 کلان‌شهر امضا شد
گروه انرژی| علیرضا کیانی|
آمار مصرف بنزین در ایران، سرسام‌آور است. سالیانه بیش از 305 میلیون بشکه نفت خام در بخش حمل و نقل مصرف می‌شود و ارزش یارانه‌ای که به صورت روزانه روی مصرف بنزین در ایران اعطا می‌شود به 35 میلیون دلار می‌رسد. این ارقام وزارت نفت را به نقش‌پذیری در توسعه حمل و نقل عمومی ترغیب کرده است. تا 70 درصد از آلودگی هوای تهران مربوط به سوختن بنزین است.این بستر، زمینه همکاری میان وزارت نفت و شهرداری‌های کلانشهرها را فراهم آورده است. در جدیدترین‌‌ترین اتفاق در این راستا، سه‌شنبه شب با حضور بیژن زنگنه وزیر نفت، قرارداد طرح توسعه حمل‌ونقل ریلی درون‌شهری در تهران و 8 کلان‌شهر بین مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت و شهرداران کلان‌شهرهای ایران امضا شد. قراردادی که طی آن 2000 واگن به شمار واگن‌های تهران، مشهد، شیراز، تبریز، کرج، کرمانشاه، قم ، اصفهان و اهواز اضافه می‌شود. وزیر نفت که سخنران اصلی این جلسه بود، کاهش آلودگی تهران و کلانشهرها را «شاهکاری» نامید که دولت می‌تواند به انجام برساند. در این مراسم محسن هاشمی رییس شورای شهر تهران و محمد علی افشانی شهردار تهران حضور داشتند. در ادامه مشروح گزارش «تعادل» از نشست را می‌خوانید.
مرکز همایش‌های کوشک وزارت نفت سه‌شنبه شب شاهد امضای قراردادی بود که می‌تواند تاثیر خود را در زیست مردمی کلان‌شهرهای ایران، نشان دهد. «قراردادهای طرح توسعه حمل‌ونقل ریلی درون شهری در تهران و هشت کلان‌شهر» از نگاه وزیر نفت، «تقویت امید در دل مردم» و نشانی از این است که «ما در شرایط سخت کار می‌کنیم و تسلیم شرایط نشده‌ایم».
صحبت‌های بیژن زنگنه، اما، آغازی ساده داشت. وزیر گفت: «از سال ۹۳ تاکنون ۱۳ هزار روستا گازرسانی شدند که برای این فرایند حتی یک سنت از دولت نگرفتیم و سرمایه آن از محل صرفه‌جویی در مصرف سوخت‌های مایع در همین روستاها تأمین شد». زنگنه این موفقیت را مثالی از بازی «برد-برد» دانست. وی گفت: «با این گازرسانی میلیون‌ها تن خوشحال شدند، در مصرف سوخت مایع صرفه‌جویی شد، برای کشور درآمدزایی داشت و باعث ایجاد اشتغال شد. بالای
90 درصد کار هم توسط پیمان‌کاران داخلی انجام شد. پس همه در این کار برنده بودند». وزیر نفت، سریع از مثالی که زده بود به اصل مطلب رسید. او گفت: «در توسعه مترو هم همین فرآیند طی می‌شود. هم مردم برنده هستند چون رفاه‌شان بالا می‌رود و هم دولت که درآمد کسب می‌کند و هم این کار به نفع محیط زیست است».
زنگنه، آلودگی هوای تهران را یکی از مشغله‌های فکری خود خواند و حل مساله آلودگی هوای تهران و سایر کلانشهرها را یکی از شاهکارهایی دانست که دولت می‌تواند آن را به ثمر رساند. وی گفت کاری که او می‌توانسته برای کمک به حل این مشکل انجام دهد، بالا بردن استاندارد سوخت وسایط حمل و نقل بوده است. وی عنوان کرد: «در حال حاضر کیفیت گازوئیل بسیار مطلوب است اما ممکن است در برخی از جاها بنزین یورو ۴ نداشته باشیم. البته باید گفت اوکتان بنزین برخی نقاط زیر یورو ۴ است که البته اوکتان عامل آلایندگی اصلی نیست». وزیر نفت عامل اصلی آلودگی هوا در شهرهای بزرگ را تعداد خودروها و مصرف‌کنندگان ثابت دانست. وی چاره عامل اول را توسعه حمل و نقل عمومی دانسته و گفت: «در بخش راه‌آهن حمل‌ونقل عمومی زیرساخت قابل توجهی داریم و نیاز است که این زیرساخت‌ها تجهیز شود تا رضایت‌مندی مردم افزایش یابد».
زنگنه با اشاره به رو به مرگ بودن بند قاف ماده 12 قانون رفع موانع تولید که به وزارت نفت اجازه می‌دهد از محل صرفه‌جویی در مصرف سوخت در طرح‌های مختلف همچون گازرسانی روستایی سرمایه‌گذاری کند، گفت: «این ماده باید تحقق یابد اما متأسفانه سال ۹۷ ماده ۱۲ به حالت احتضار افتاده که باید تلاش کنیم برای سال ۹۸ آن را زنده کنیم؛ چرا که این موضوع اکنون مغلوب یارانه‌ها شده است. البته این 2 موضوع دشمن هم نیستند و می‌توانند به هم کمک کنند. ما نیز باید سعی کنیم این موضوع حل شود». زنگنه همچنین تاکید کرد: «باید کاری کنیم که ماده ۱۲ که اکنون محتضر است، مرحوم نشود».
مصرف وحشتناک انرژی
وزیر نفت در بحث بهینه‌سازی عام به طرح‌های متعددی اشاره کرد که در دست انجام هستند؛ طرح‌هایی مانند تعویض تاکسی‌ها، اتوبوس‌ها و کامیون‌ها. با این‌همه، زنگنه مهم‌ترین کار انجام شده در این مبحث را «جایگزین کردن گاز طبیعی با سوخت مایع» دانست. وی در این باره گفت: « سال ۹۲ که من وارد وزارت نفت شدم، ۲۷ میلیارد لیتر سوخت مایع در نیروگاه‌ها مصرف شد که معادل ۱۸ میلیارد دلار بود که اگر این روند ادامه پیدا می‌کرد، کشور قابل اداره نبود و همه کشور پر از مازوت می‌شد که محیط زیست تحمل آن را نداشت. اما اکنون میزان مصرف مازوت ناچیز شده و فقط در زمستان به دلیل افزایش مصرف خانگی گاز میزان مصرف مازوت هم افزایش می‌یابد».
زنگنه دلیل کنونی استفاده از سوخت مایع در زمستان برای نیروگاه‌ها را «غیرقبل کنترل بودن مصرف خانگی» دانست و از شهرداران خواست تا در مورد اجرای ایین‌نامه‌های مصرف بهینه سوخت در خانه‌ها را جدی بگیرند. وی همچنین گفت: «در حال حاضر ۹۸ درصد جمعیت‌شهری و ۸۰ جمعیت روستایی گاز دارند که این میزان ۹۰ درصد کل را شامل می‌شود و تا دو سال آینده به ۹۵ درصد می‌رسد اما همچنان آلایندگی زیاد است و شدت مصرف انرژی وحشتناک است».
فریاد از نظام قیمتی فلج
وزیر نفت «غلط بودن علائم قیمتی» را دلیل دیگری برای بالا بودن مصرف انرژی در ایران مسوول دانست و گفت: « گاز مایع را ما تنی ۱۰ دلار می‌دهیم، درحالی که قیمت بین‌المللی آن ۵۵۰ دلار است». زنگنه این اختلاف قیمت را زمینه‌ساز فساد دانست و عنوان داشت: «پسر پیغمبر هم باشد، احتمال گمراه شدنش هست».
شهردار تهران نیز که در این جلسه، پیش از وزیر نفت پشت تریبون رفته بود، این دغدغه را مطرح کرد و قیمت نازل بنزین را به عنوان عاملی برای طفره رفتن افراد از انجام معاینه فنی خودرو‌های خود معرفی کرد. افشانی گفت: «سوخت در کشور ما تقریباً مجانی است و طرح‌های معاینه فنی برای کاهش مصرف سوخت مورد استقبال قرار نمی‌گیرد. برای مقابله با آلودگی هوا اجبار معاینه فنی را از خودروهایی که در محدوده طرح ترافیک تردد می‌کردند، به کل شهر تسری دادیم اما به دلیل مقاومت‌ها مجبور شدیم دو هفته به خودروها مهلت دهیم».
سیاست‌های غیرقیمتی مهم
وزیر نفت وجود علائم قیمتی اشتباه را ویژگی بازار انواع سوخت‌ها از جمله بنزین، گازوئیل و گاز دانست ولی با این همه بار مسوولیت وضعیت فعلی مصرف سوخت را متوجه مردم و ندانست. وی گفت: «ما نباید از مردم طلبکار باشیم. باید خودمان کار را درست کنیم». زنگنه سپس با تاکید بر اهمیت «مسائل غیرقیمتی» در بهینه‌سازی مصرف سوخت اظهار کرد: «باید به استانداردها و ساخت‌وسازها مندرج در مبحث ۱۹ آیین‌نامه درست عمل شود تا مصرف کم شود». وی با ابراز نگرانی در مورد مصرف انرژی در زمستان امسال گفت: «باید همه با هم کمک کنیم و از استانداران و شهرداران بخواهیم کمک کنند، مصرف خانگی گاز همان‌گونه که درباره برق اتفاق افتاد، کم شود».
زنگنه با اشاره، مقدار اسراف انرژی را گزاف خواند تا حدی که در« تابستان امسال مصرف نیروگاه‌ها ۲۹۰ میلیون متر مکعب معادل ۲ میلیون بشکه نفت خام بود». وزیر نفت این میزان مصرف را عامل «آسیب به محیط‌زیست و هدر‌رفت ثروت ملی» دانست. وی با اشاره به بحث پیرامون افزایش راندمان نیروگاه‌ها گفت که راندمان نیروگاه‌ها در تابستان 32 درصد بوده است اما در حالی که «قیمت مصرف صفر است، با افزایش راندمان اتفاقی نمی‌افتد». وزیر نفت اضافه کرد: «باید کار غیرقیمتی هم انجام شود تا بهینه‌سازی صورت گیرد».وزیر نفت همچنین از اصرار دولت بر گسترش مترو پرده برداشت و از شهرداری‌ها خواست تا در شرایط فعلی، هر جا که فایننس خارجی در کنار کارها باشد، «حتی 1 دقیقه هم کار را عقب نیندازند».
همه برای هوای پاک
شهردار تهران، سخنران دیگر مراسم روز سه‌شنبه، از 22 روز کاری گفت که تهران در سال گذشته به دلیل آلودگی هوا تعطیل بوده است. محمد علی افشانی عنوان داشت: «آلودگی هوا در تهران در بسیاری از روزها بسیار بیشتر از شرایط استاندارد است و همین امر ضرورت توجه به حمل و نقل عمومی به ویژه توسعه قطار شهری را نشان می‌دهد».وی در ادامه از افتتاح کامل خطوط ۶ و ۷ متروی تهران به طول ۵۴ کیلومتر در سال آینده خبر داد و گفت: «پیش از این قرارداد نیز تلاش‌هایی برای خرید واگن مترو داشتیم که از جمله آنها قراردادی است که زمانی که در معاونت وزارت کشور حضور داشتم، آن را امضا کردم؛ اگرچه به دلیل تغییر چندباره این معاونت قرارداد مذکور معطل ماند. با وجود این، امیدوارم قرارداد هر چه زودتر مراحل نهایی خود را طی کند تا بتوانیم واگن‌های مورد نظر را خریداری و وارد کشور کنیم».
شهردار تهران تأکید کرد: «از نکات مهم این قرارداد که در وزارت کشور امضا شد، این بود که ۵۴ درصد فرایند ساخت واگن‌ها داخلی بود و راه را برای ساخت ۱۰۰ درصدی واگن‌ها باز می‌کرد. همچنین ۷۰ واگن دیگر را خریداری کردیم که در گمرک بندرعباس است و طی ماه‌های آینده ترخیص خواهند شد».
افشانی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: «با توجه به این نکات و با عنایت به قراردادی که با وزارت نفت امضا می‌کنیم، به ازای هر سفر درون شهری با مترو، وزارت نفت حدود ۱۰ سنت به ما کمک خواهد کرد و می‌توانیم از هم‌اکنون روی کمک‌های وزات نفت حساب کنیم». شهردار تهران، همچنین نزدیک بودن فصل سرما را موقعیت مناسبی دید تا مردم را به مصرف بهینه سوخت دعوت کند.
وی گفت: «با توجه به اینکه در آستانه ورود به ماه‌های سرد سال قرار داریم و آلودگی هوا در این ایام بیشتر می‌شود، از مردم خواهش می‌کنم کمک کنند تا طرح‌های شهرداری برای پیشگیری از آلودگی هوا اجرا شود.
به عنوان مثال طرح لزوم اخذ معاینه فنی برای خودروهایی که در تهران تردد می‌کنند را ارایه داده‌ایم که متاسفانه برخی در مقابل آن مقاومت می‌کنند».
تصمیم عقلانی
محسن هاشمی رییس شورای شهر تهران نیز در مراسم انعقاد قراردارد «طرح توسعه حمل و نقل ریلی درون شهری در تهران و ۸ کلان‌شهر» به ایراد سخنانی پرداخت. او این قرارداد را « یکی از عقلانی‌ترین قراردادهای موجود در کشور» خواند و گفت: «پس از اجرا شدن این قرارداد در تهران ۱۲ خط مترو به طول ۴۲۵ کیلومتر خواهیم داشت که ۴ خط متصل به شهرهای اقماری است».
رییس شورای اسلامی شهر تهران طرح‌های توسعه شبکه ریلی شهری را منشأ محسنات خواند و گفت: «پروژه‌های مترو پروژه‌هایی هستند که باعث ایجاد اشتغال، صرفه جویی در سوخت و وقت مردم می‌شوند».
در حاشیه مراسم
وزیر نفت پس از امضای قرارداد توسعه حمل‌ونقل ریلی درون‌شهری به جمع خبرنگاران آمد تا به سوالات ایشان پاسخ دهد.
بیژن زنگنه در پاسخ به پرسش «تعادل» در مورد آینده روابط نفتی عربستان و روسیه و نوع تلقی ایران از این رابطه گفت: «وزیر نفت عربستان دیروز به واقعیت‌های مهمی اعتراف کرد از جمله آنکه امکان جبران نفت ایران در بازار وجود ندارد و دیگر اینکه سه رقمی شدن قیمت نفت را منتفی ندانستند».
وزیر نفت همچنین در پاسخ به پرسشی درباره میزان قاچاق سوخت اعلام کرد: «همه عددها حدس و گمان است؛ میزان آن را فقط خدا می‌داند». زنگنه با اشاره به اینکه بحث کارت سوخت در حال بررسی است، نیز گفت: «اساس کار دولت مبتنی بر افزایش قیمت بنزین نیست، اما برای عرضه به آنان که متقاضی میزان بیشتری بنزین هستند تدابیر لازم در حال بررسی است».
در انتهای این پرسش‌و‌پاسخ، وزیر نفت در پاسخ به پرسشی درباره اینکه آیا قرار است روسیه از ۱۳ آبان بازاریابی بخشی از نفت ایران را در بازارهای دنیا انجام دهد، گفت: «این حرف‌ها را اسراییلی‌ها می‌زنند و آنها راست نمی‌گویند، اما بدانید من درباره تحریم به هیچ پرسشی پاسخ نمی‌دهم».
