اثر جایگزینی چک صیادی در رشد تعداد وصولی

گروه بانک و بیمه| محسن شمشیری|

بررسی تعداد و مبلغ چک‌های عادی مبادله شده و وصول شده در شبکه بانکی کشور در مرداد و شهریور 97 نشان می‌دهد که با وجود کاهش حدود 3 درصدی تعداد و مبلغ وصولی چک‌ها در مرداد نسبت به تیرماه، در شهریورماه تعداد و مبلغ وصولی حدود 7 درصد افزایش داشته و متاثر از جایگزینی چک‌های صیادی به جای چک‌های قدیمی، بخشی از تعداد و مبلغ چک‌ها به پاس کردن اوراق باقی مانده دسته چک‌های قدیمی اختصاص یافته است.

به گزارش تعادل، میانگین مبلغ هر چک وصول شده در کشوردر مرداد و شهریور نیز حکایت از آن دارد که تحت تاثیر پاس کردن بخشی از چک‌های قدیمی با مبالغ اندک در شعب با هدف پاس کردن آنها و ارایه درخواست دسته چک صیادی، میانگین مبلغ وصولی هر چک نیز در کل کشور، از بالای 9 میلیون تومان در مرداد 97 به 8 میلیون و 964 هزار تومان در شهریور کاهش داشته است و با وجود افزایش تعداد و مبلغ وصولی چک‌ها در شهریورماه، میانگین هر فقره چک وصولی کاهش حدود 50 هزار تومانی نشان می‌دهد.

    کاهش 50 هزار تومانی میانگین مبلغ

و افزایش 600 هزار فقره‌ای تعداد

در کل کشور نیز با وجود کاهش حدود 3 درصدی تعداد و مبلغ وصولی چک‌ها در مرداد نسبت به تیرماه، در شهریورماه تعداد و مبلغ وصولی حدود 7 درصد افزایش داشته و متاثر از جایگزینی چک‌های صیادی به جای چک‌های قدیمی، بخشی از تعداد و مبلغ چک‌ها به پاس کردن اوراق باقی مانده دسته چک‌های قدیمی اختصاص یافته است. میانگین مبلغ هر چک وصول شده در کشوردر مرداد و شهریور نیز حکایت از آن دارد که تحت تاثیر پاس کردن بخشی از چک‌های قدیمی با مبالغ اندک در شعب با هدف پاس کردن آنها و ارایه درخواست دسته چک صیادی، میانگین مبلغ وصولی هر چک نیز در کل کشور، از بالای 9 میلیون تومان در مرداد 97 به 8 میلیون و 964 هزار تومان در شهریور کاهش داشته است و با وجود افزایش تعداد و مبلغ وصولی چک‌ها در شهریورماه، میانگین هر فقره چک وصولی کاهش حدود 50 هزار تومانی نشان می‌دهد.

تعداد چک مبادله شده نیز از 9.1 میلیون در مرداد به 9.7 میلیون فقره در شهریور رسیده و 600 هزار فقره افزایش داشته وتعداد وصولی‌ها نیز از 7.8 میلیون فقره به 8.4 میلیون فقره رسیده است جالب این است که به همین میزان افزایش در چک‌های مبادله شده، به تعداد وصولی‌ها اضافه شده و این رشد تعداد 600 هزار فقره به رشد برگشتی‌ها به صورت طبیعی منجر نشده است که نشان می‌دهد متاثر از پاس کردن اوراق دسته چک‌های قدیمی بوده است.

    پیش‌بینی افزایش تعداد وصولی چک

در شهریور، مهر و آبان

بررسی‌ها نشان می‌دهد که تحت تاثیر تعویض دسته چک‌های قدیمی با دسته چک‌های صیادی و الزام دارندگان چک به تعویض آنها در مهلت مقرر که تا ششم آبان ماه 97 اعلام شده بود، دارندگان حساب جاری از شهریور ماه مراجعه به شعب بانک‌ها برای تعویض دسته چک را شروع کردند و در نتیجه، شاهد رشد قابل توجه تعداد چک‌های مبادله شده و وصول شده در بانک‌ها هستیم، زیرا طبق مقررات اعلام شده بانک مرکزی، برای پذیرش چک در شعب سایر بانک‌ها، باید چک‌های قدیمی با چک‌های صیادی جایگزین شود و دارندگان حساب جاری، برای آنکه بتوانند از سیستم کلر و خدمات بین بانکی استفاده کنند، باید دسته چک قدیمی خود را با دسته چک صیادی تعویض کنند. این کار اگرچه چند ساعت از وقت مشتری و کارمند بانک جهت پاس کردن اوراق باقی مانده دسته چک را به خود اختصاص داده، اما طبق مقررات، تا دسته چک قدیمی تمام نشود، نمی‌توان درخواست چک صیادی کرد و همه اوراق باید به سیستم وارد شود.

البته، چک‌های قدیمی در خود شعب بانک صادرکننده دسته چک، همچنان قابل پذیرش است و دارنده حساب جاری می‌تواند از طریق شعب بانک خود، همچنان به مبادله چک اقدام کند، اما از آنجا که اکثر فعالان اقتصادی و کسب وکارهای مختلف، با سایر کسب وکارها و بانک‌های آنها در ارتباط هستند و بیش از 33 بانک و موسسه اعتباری، حساب جاری و چک در حال گردش دارند، در نتیجه برای آنکه چک مشتریان، در شعب سایر بانک‌ها نیز پذیرفته و قابل مبادله باشد، تصمیم به تعویض دسته چک خود کرده‌اند.

اما این اقدام، نیازمند پاس شدن تمام اوراق دسته چک‌های قدیمی دارد و هر مشتری باید اوراق باقی مانده دسته چک خود را در شعب بانک خود پاس کند تا سابقه آن در سیستم وارد شده و پس از پایان اوراق دسته چک قدیمی، بتواند درخواست دسته چک صیادی را به بانک ارایه دهد و پس از آن ظرف مدت 10 روز، دسته چک صیادی خود را از شعبه بانک خود تحویل بگیرد و به مبادله با سایر فعالان اقتصادی و بانک‌ها در سیستم بین بانکی و کلر چک اقدام کند.

این موضوع باعث شده که از یک برگ تا 24 برگ یا بیشتر از اوراق باقی مانده دسته چک قدیمی به بانک ارایه و پاس شود. این موضوع باعث شده که در ماه‌های شهریور، مهر و آبان ماه، تعداد قابل توجهی از مبادله چک‌ها و مبلغ وصولی آنها به پاس کردن اوراق دسته چک‌های قدیمی با هدف پاس شدن و وارد سیستم شدن آنها اختصاص یابد.

در نتیجه مشاهده می‌کنیم در حالی که در مرداد 97 تعداد و مبلغ چک‌های مبادله شده و وصول شده بانک‌ها در حال کاهش بوده و رشد منفی داشته، اما در شهریورماه هم تعداد و هم مبلغ وصولی و مبادله شده چک‌ها افزایش قابل توجه و مثبت داشته است.

بطوری که در شهریور ماه ١٣٩٧، در کل کشور بالغ بر 9.7 میلیون فقره چک عادی به ارزشی حدود ٩٠٩ هـزار میلیارد ریال مبادله شد که نسبت به مـاه قبـل از نظـر تعـداد و مبلـغ بـه ترتیـب 7.3 درصـد و 9.1 درصد افزایش نشان می‌دهد

از این تعداد 8.4 میلیون فقره چک عادی به ارزشی حدود 753 هزار میلیارد ریال وصول شده که که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب 6.7 و 7.1 درصد رشد مثبت نشان می‌دهد

به عبارت دیگر، این رشد حدود 7 درصدی در تعداد و مبلغ وصولی چک‌ها به خوبی نشان‌دهنده افزایش تعداد چک‌هایی است که بخشی از آن مرتبط با تعویض دسته چک‌های قدیمی با چک صیادی است.

این در حالی است که در مرداد ماه 9.1 میلیون فقره چک عادی به ارزش 833 هزار میلیارد ریال مبادله شده که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ 4.3 و 3.9 درصد کاهش یا رشد منفی داشته و از این تعداد 7.8 میلیون فقره چک به مبلغ 703 هزار میلیارد ریال وصول شده است که از نظر تعداد و مبلغ 3.8 و 3 درصد کاهش داشته است.

رشد منفی 3 تا 4 درصدی تعداد و مبلغ چک‌های مبادله شده و وصول شده در مرداد 97 با رشد مثبت 7 درصدی تعداد و مبلغ چک‌های مبادله شده و وصول شده در شهریور 97، خودگویای افزایش مراجعه دارندگان حساب جاری، جهت پاس کردن اوراق باقی مانده دسته چک‌های قدیمی با هدف ارایه درخواست دریافت دسته چک صیادی جدید است.

براین اساس، پیش بینی می‌شود که درمهرماه و آبان ماه 97 که آخرین فرصت تعویض دسته چک‌های قدیمی با دسته چک‌های صیادی است، رشد قابل توجهی در تعداد و مبلغ چک‌های مبادله شده و صیادی درکل کشور باشیم.

    افزایش تعداد 156 هزار وصولی در تهران

در شهریور ماه ١٣٩٧، در استان تهران بالغ بر 3 میلیون به مبلغ 423 هزار هزار میلیارد ریال وصول شد و 86.5 درصد تعداد و 82.8 درصد مبلغ آن وصول شده است. یعنی حدود 2.6 میلیون فقره به مبلغ 350 هزار میلیارد ریال آن وصول شده است. این در حالی است که در مرداد 97 در استان تهران 2.8 میلیون فقره چک به مبلغ 401 هزار میلیارد ریال مبادله شده و 87.3 درصد تعداد و 86.2 درصد مبلغ چک‌ها وصول شده است. یعنی 2.44 میلیون فقره چک به مبلغ حدود 345 هزار میلیارد ریال وصول شده است.

مقایسه آمار در تهران در شهریور و مرداد 97 نیز نشان می‌دهد که از نظر تعداد 156 هزار فقره چک در شهریور بیش از مرداد وصول شده در حالی که مبلغ آن به مبلغ 5 هزار میلیارد ریال بیشتر شده است. این موضوع نشان می‌دهد که میانگین مبلغ هر چک وصول شده از 14.1 میلیون در مرداد 97 به 13.4 میلیون تومان در شهریور کاهش داشته است و یکی از دلایل آن، پاس کردن مبلغ اوراق چک‌های قدیمی با ارقام اندک مثلا 10 هزار ریال است که مشتری جهت پاس کردن چک تنها رقمی اندک را در چک وارد کرده و هدف پاس کردن بوده و مبادله رقم مبادلات بانکی و اقتصادی هدف اصلی نبوده و همین موضوع باعث شده که میانگین کل چک‌های وصول شده کاهش 700 هزار تومانی داشته باشد.

    سهم بالای رمزدارها از مبلغ وصولی

در شهریور ماه ١٣٩٧، درکل کشور حدود 1.1میلیون فقـره چـک رمـزدار بـه ارزشـی حـدود ٣٠٦٠ هزار میلیارد ریال وصول شد. درکل کشـور از نظر تعداد 88.7 درصد از کل تعداد چک‌های وصولی، عادی و 11.3 درصد رمزدار بوده اما از نظر مبلغ 19.7 درصـد از کـل ارزش چک‌های وصـولی، عـادی و 80.3 درصـد رمـزدار بوده است. چک‌های رمزدار 8 برابر سهم خود از تعداد در وصول مبلغ چک‌ها سهم داشته‌اند.

چـک رمـزدار نسبت به ماه قبل از نظر تعداد 9.2 درصدکاهش و از نظـر مبلغ 30.8 درصد افزایش داشته است. در ماه مورد گزارش در استان تهران بالغ بر ٣٦٢ هزار فقـره چـک رمـزدار بـه ارزشـی حـدود ٢٤٧٨ هزار میلیارد ریال وصول شد.

در ماه مذکور 49.2 درصد از تعداد چک‌های رمزدار وصولی در سه استان تهـران (33.8درصـد)، اصفهان (7.8 درصد) و خراسان رضوی (7.6درصـد) وصـول شـده اسـت کـه بیشـترین سـهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند.

همچنین 86 درصد از ارزش چک‌های فوق در استان‌های تهـران (٨١ درصـد)، اصـفهان (2.6 درصد) و خراسان رضوی (2.4 درصد) وصول شده است

درکل کشور بالغ بر 9.4 میلیون فقره چک وصول شد که از این تعداد حدود 8.4 میلیون فقره عادی و حدود 1.1 میلیون فقره رمزدار بوده است. بر این اساس درکل کشـور 88.7 درصد از کل تعداد چک‌های وصولی، عادی و 11.3 درصد رمزدار بوده است. در ماه مورد گزارش، در کل کشور بالغ بر ٣٨١٢ هزار میلیـارد ریـال چـک وصـول شـد کـه حدود ٧٥٣ هزار میلیارد ریال چک عادی و حدود ٣٠٦٠ هزار میلیارد ریال چـک رمـزدار است. به عبارتی در کل کشـور 19.7 درصـد از کـل ارزش چک‌های وصـولی، عـادی و 80.3 درصـد رمـزدار بوده است از سوی دیگر، حدود ۱.۴ میلیون فقره چک به ارزشی حدود ١٥٦ هزار میلیارد ریال در شهریور ۹۷ در کل کشور برگشت داده شده که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۱۰.۸ درصد و ٢٠ درصد افزایش نشان می‌دهد.

بالغ بر ۹.۷ میلیون فقره چک به ارزشی حدود ٩٠٩ هزار میلیارد ریال در شهریور ۹۷ در کل کشور مبادله شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ بـه ترتیب ۷.۳ درصد و ۹.۱ درصد افزایش نشان می‌دهد. در شهریور ماه ١٣٩٧، در استان تهران حدود ۳.۵ میلیون فقره چک به ارزشی حدود ٥١١ هزار میلیارد ریال مبادله شد. ۵۳ درصد از تعداد چک‌های مبادل‌های کل کشور در شهریور ماه ١٣٩٧، در سه استان تهران، اصفهان و خراسان رضوی مبادله شده است که به‌ ترتیب با ۳۵.۹ درصد، ۹.۵ درصد و ۷.۶ درصد بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند.

همچنین ۶۷.۵ درصد از ارزش چک‌های فوق در سه استان تهران (۵۶.۲ درصد)، اصفهان (۵.۸ درصد) و خراسان رضوی (۵.۵ درصد) مبادله شده است که بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند.

حدود ۸.۴ میلیون فقره چک به ارزشی حدود ٧٥٣ هزار میلیارد ریال وصول شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۶.۷ درصد و ۷.۱ درصد افزایش نشان می‌دهد. در ماه مورد گزارش، در کل کشور ٨٦ درصد از کل تعداد چک‌های مبادل‌های و ۸۲.۸ درصد از کل مبلغ چک‌های مبادل‌های وصول شد. در شهریور ماه ١٣٩٧، در استان تهران بالغ بر ٣ میلیون فقره چک به ارزشی بالغ بر ٤٢٣ هزار میلیارد ریال وصول شد.

در ماه مورد گزارش در استان تهران از نظر تعداد ۸۶.۵ درصد و از نظر ارزش ۸۲.۸ درصد از کل مبلغ چک‌های مبادل‌های وصول شده است. در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت تعداد چک‌های وصولی به کل چک‌های مبادل‌های در استان، به ترتیب به استان‌های گیلان (۸۹.۷ درصد)، یزد (۸۸.۶ درصد) و البرز (٨٨ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های کهگیلویـه و بویراحمـد (۷۶.۷ درصد)، کردستان (۷۹.۸ درصد) و چهارمحال و بختیاری (۸۰.۳ درصد) پایین‌ترین نسبت تعداد چک‌های وصولی به کل چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند. در ماه مورد گزارش، در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت ارزش چک‌های وصولی به کل ارزش چک‌های مبادل‌های در استان به ترتیب به استان‌های بوشهر (۹۲.۴ درصد)، گیلان (۸۸.۱ درصد) و البرز (۸۷.۶ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های سمنان (۷۶.۶ درصد)، هرمزگان (۷۸.۷ درصد) و کرمان (۷۸.۸ درصد) کمترین نسبت ارزش چک‌های وصولی به کل ارزش چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.

در کل کشور حدود ۱.۴ میلیون فقره چک به ارزشی حدود ١٥٦ هزار میلیارد ریال برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۱۰.۸ درصد و ٢٠ درصد افزایش نشان می‌دهد. در ماه مورد گزارش، در استان تهران حدود ٤٧٢ هزار فقره چک به ارزشی حدود ٨٨ هزار میلیارد ریال برگشت داده شد. در ماه مورد گزارش، در کل کشور ۱۳.۹ درصد از کل تعداد چک‌های مبادل‌های و ۱۷.۲ درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌ای برگشت داده شده است. در ماه مورد گزارش، در استان تهران ۱۳.۵ درصد از کل تعداد چک‌های مبادله‌ای و ۱۷.۲ درصد از کل مبلغ چک‌های مبادله‌ای برگشت داده شده است. در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور بیشترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی بـه کل ارزش چک‌های مبادله شده دراستان به ترتیب به استان‌های سمنان (۲۳.۴ درصد)، هرمزگان (۲۱.۳ درصد) وکرمان (۲۱.۲ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های بوشهر (۷.۶ درصد)، گیلان (۱۱.۹ درصد) و البـرز (۱۲.۴ درصد) کمترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کل ارزش چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.