پازل کاهش قیمت نفت خام

گروه انرژی|علیرضاکیانی|

از تولید‌کنندگان نفت خام نشانه‌های متناقضی به گوش می‌رسد. ذخایر نفتی ایالات‌متحده در حال افزایش است. مهم‌تر از همه اینکه دورنمای کاهش رشد اقتصادی جهان، بازارها را تهدید می‌کند. از طرفی احتمال عدم کاهش صادرات نفت تهران به میزانی که واشنگتن خواستار آن بود می‌تواند به کاهش هیجان بازار بینجامد. این مسائل در کنار هم زمینه لازم برای بزرگ‌ترین کاهش ماهانه قیمت نفت از سال 2016 به این سو را فراهم آورده‌ است. با وجود این قیمت طلای سیاه در بازار لندن در روز چهارشنبه روی افزایش را دید به‌طوری‌که برنت و نفت خام امریکا هر یک با 35 و 25 سنت افزایش قیمت به ترتیب بشکه‌ای 76 دلار و 26 سنت و 66 دلار و 43 سنت معامله شدند.

پس از 2 ماه متوالی افزایش قیمت طلای سیاه، حال و در ماه اکتبر قیمت‌ قراردادهای نفت خام در بازار نقل‌و‌انتقالات نیویورک (نایمکس) 8.8 درصد کاهش یافته است. فرار از بازارهای سرمایه‌ جهانی و بالاگرفتن تنش‌ میان ایالات‌متحده و چین، چشم‌انداز رشد اقتصادی و تقاضای انرژی را کدر کرده و روند قیمت‌ نفت که همین چند هفته پیش رکورد‌های 4 ساله را جابه‌جا کرد، نزولی کرده است. از طرفی، چنانکه بلومبرگ در گزارشش می‌آورد، نگرانی‌ها از کاهش عرضه نفت به دلیل تحریم‌های قریب‌الوقوع ایالات‌متحده علیه ایران حال با تعهد دیگر اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت به افزایش تولید، کاهش یافته است.

با وجود این فضا، قیمت نفت روز چهارشنبه برای نخستین بار در سه روز گذشته به دلیل نزدیک شدن به موعد تحریم‌های ایران افزایش یافت اما عرضه فزاینده و نگرانی‌ها نسبت به دورنمای تقاضا در بحبوحه جنگ تجاری امریکا و چین، رشد قیمت‌ها را محدود ساخت. روز گذشته، بهای معاملات آتی نفت برنت با 35 سنت درصد افزایش و به 76 دلار 26 سنت در هر بشکه رسید. بهای معاملات آتی وست تگزاس اینترمدیت امریکا نیز 25 سنت نسبت به روز قبل افزایش یافت و به 66 دلار و 43 سنت در هر بشکه رسید. شاخص قیمت نفت امریکا روز سه‌شنبه ۱.۳ درصد سقوط کرده بود و تا مرز ۶۵.۳۳ دلار در هر بشکه عقب‌نشینی کرده بود.

تونی نونان، مدیر ریسک نفت در شرکت میتسوبیشی با اشاره به قیمت برنت، در این باره به رویترز گفت: «همه تصور می‌کردند که قیمت نفت به محدوده ۹۰ دلار خواهد رسید اما اکنون به سوی محدوده ۶۰ دلار پیش می‌رود».

  تمام نگرانی‌های عرضه

از اوپک صدای واحدی درباره عرضه نفت در ماه‌های پیش‌رو شنیده نمی‌شود. از یک‌سو، وزیر انرژی عربستان که بزرگ‌ترین صادرکننده نفت در اوپک و رهبر غیر رسمی این سازمان به حساب‌ می‌آید، ادعا کرده است که اوپک «تا جای ممکن نفت تولید خواهد کرد». از سوی دیگر، یکی از اعضای کمیته اوپک گفته است که این سازمان می‌تواند در سال آتی عرضه را کاهش دهد. این مسائل به ایجاد عدم قطعیت در بازار دامن زده است. در ایالات‌متحده، برآوردها از این حاکی است که ذخایر نفتی برای ششمین هفته متوالی افزایش یابد. بعد از رسیدن قیمت نفت به 76 دلار در هر بشکه در ابتدای ماه جاری، آن‌هم برای نخستین‌بار از سال 2014 به این‌سو، قیمت قراردادهای فروش نفت خام ایالات‌متحده، وست‌تگزاس‌اینترمدیت 10 درصد کاهش را تجربه کرده است.

کیم کوانگری، تحلیلگر شرکت تبادلات اوراق آتی سامسونگ در گفت‌وگویی تلفنی در این باره به بلومبرگ گفت: «در بازار نفت نگرانی‌هایی درباره تنش‌های فزاینده میان پکن و واشنگتن و کاهش قیمت‌های سهام در جهان وجود دارد. با این همه و با توجه به افزایش حجم ذخایر بازار نفت و نشانه‌های افزایش تولید از سوی عربستان‌سعودی، قیمت نفت در ماه جاری عملا نمی‌توانست بالاتر از 75 دلار در بشکه باقی بماند».

دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا دوشنبه هفته جاری هشدار دادکه طرح تعرفه‌های جدید به ارزش میلیاردها دلار آماده شده است تا در صورت به توافق نرسیدن با چین، اجرایی شوند. ترامپ اظهار کرده که «ترجیح می‌دهد توافقی صورت دهد اما چین آماده این کار نیست». امریکا پیش از این روی واردات کالاهای چینی به ارزش ۲۵۰ میلیارد دلار تعرفه وضع کرده و چین نیز با اعمال تعرفه روی کالاهای امریکایی به ارزش ۱۱۰ میلیارد دلار، واکنش نشان داده است.

از سوی دیگر، طبق آمار رفینیتیو آیکان، تولید نفت خام روسیه، امریکا و عربستان سعودی که سه تولیدکننده بزرگ جهان هستند، در نیمه اول سپتامبر به ۳۳ میلیون بشکه در روز رسید که نشانه دیگری از فراوانی عرضه با وجود بازگشت تحریم‌های امریکا علیه ایران است. در ایالات‌متحده، موسسه نفت امریکا در گزارشی آورده است که ذخایر نفت این کشور ظرف هفته گذشته 5 میلیون و 690 هزار بشکه افزایش یافته است.

 اگر این اطلاعات از سوی داده‌هایی که از سوی اداره انرژی ایالات‌متحده منتشر خواهد شد تایید شود، آن‌گاه می‌توان گفت که ذخایر نفتی امریکا برای ششمین هفته متوالی روند افزایشی را پشت سر‌گذاشته است که این ‌زمان طولانی‌ترین دوران افزایش ذخایر در این کشور از مارس سال 2017 به این سو به حساب می‌آید.

همچنین، بلومبرگ خبر می‌دهد که عربستان سعودی و روسیه که بزرگترین صادرکنندگان و تولیدکنندگان نفت در جهان هستند، با افزایش تولید نفت خود می‌خواهند آثار کمبود نفت ایران در بازار پس از تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران را تخفیف دهند و خواسته‌های رییس‌جمهور ایالات متحده برای کاهش قیمت‌ها را اجابت کنند. وزیر انرژی روسیه، الکساندر نواک نیز در مصاحبه‌ای اعلام کرده است که روسیه هیچ دلیلی برای کاهش تولید خود نمی‌بیند. بلومبرگ می‌نویسد که عربستان سعودی نیز تا کنون تولید خود را به 10 میلیون و 700 هزار بشکه در روز رسانده است که این رقم به بالاترین رکورد این کشور در تاریخ بسیار نزدیک است. این در حالی‌است که خالد‌ الفالح همین هفته پیش در مصاحبه‌ای با خبرگزاری تاس روسیه از احتمال نیاز به «دخالت در بازار» سخن گفته بود که این صحبت‌ها یک روز بعد از سوی کمیته ناظر بر توافق ماه ژوئن اوپک‌پلاس روی میزان تولید به نحو دیگری نیز تکرار شد. این کمیته در گزارش خود از نیاز به «تغییر رویه» اوپک‌پلاس در قبال تغییرات روز بازار و افزایش ذخایر نفتی در جهان صحبت کرده بود.

 پازل صادرات نفت ایران

بزرگ‌ترین اختلال در طرف عرضه بازار اما، احتمال کاهش قابل توجه صادرات نفت ایران پس از شروع تحریم‌های ایالات متحده است. دولت دونالد ترامپ همه تلاش خود را می‌کند تا روز چهارم ماه نوامبر، صادرات نفت ایران را قطع کند. همزمان این کشور در تلاش است تا پس از قطع جریان نفت ایران به سمت بازارهای جهانی، قیمت جهانی نفت خام بالا نرود. طبیعتا کاهش احتمال قطع صادرات ایران، به کاهش قیمت‌های نفت کمک خواهد کرد.

خبرگزاری رویترز اخیرا در گزارشی با اشاره به ادعای رییس‌جمهوری امریکا مبنی بر اینکه واشنگتن قصد دارد جلوی صادرات نفت ایران را بگیرد، نوشت: «نمی توان جلوی صادرات نفت ایران را گرفت و به هرحال تهران نفت خود را صادر خواهد کرد».

این خبرگزاری در تحلیل خود آورده است که کسب اطلاع دقیق از میزان صدور نفت خام ایران و آمار دقیق نفتکش‌هایی که نفت خام ایران را به گوشه و کنار جهان ارسال می‌کنند، به یک راز بدل شده است. ایران نیز در موارد متعددی ادعا کرده است که نفت عربستان و هیچ کشور دیگری نمی‌تواند جای نفت ایران را در بازار پر کند. ایران می‌گوید که «ابطال موردی تحریم ها»، این اجازه را به ایران می‌دهد که نفت خام خود را بفروشد. منظور از ابطال موردی تحریم‌ها همان اعطای معافیت از سوی ایالات‌متحده به مشتریان نفتی این کشور است. یک منبع آگاه ایرانی در این مورد به رویترز گفته است: «معافیت از تحریم‌ها اتفاق خواهد افتاد و عربستان و روسیه نمی‌توانند جای نفت ایران را پر کنند».

اتحادیه اروپا اعلام کرده است «قانون انسداد» خود را برای حمایت از شرکت‌های اروپایی فعال در ایران اجرا می‌کند تا از این شرکت‌ها در برابر تهدید تحریم‌های امریکا، محافظت کند. رویترز با اشاره به این تلاش‌ها می‌افزاید: «مکانیزم ویژه اتحادیه اروپا به شرکت‌های اروپایی امکان می‌دهد که مطابق با قوانین این اتحادیه به فعالیت خود با ایران ادامه دهند.

علاوه بر این، اتحادیه اروپا چندین طرح دیگر نیز برای حفاظت از تجارت اروپا با ایران اندیشیده است. فرانسه، انگلیس و آلمان معتقدند که حفظ توافق هسته‌ای 2015 ضروری و کاملا چیزی جدا از مسائل موشکی است و به منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای کمک می‌کند».

این تلاش‌ها منحصر به اتحادیه اروپا نمی‌شود، چنانکه بیزنس‌اینسایدر در گزارش آورده است که بسیاری از دیگر متحدان امریکا خواستار معافیت از تحریم‌های امریکا علیه نفت ایران خواهند شد. بیزنس‌استاندارد نوشته است که هند، کره جنوبی و ژاپن، ترکیه، عراق و چین کشورهایی هستند که در برابر قطع یا کاستن از واردات نفت از ایران مقاومت می‌کنند.رویترز اخیراً در گزارشی نوشته بود سه مشتری بزرگ نفتی ایران یعنی هند، چین و ترکیه در برابر درخواست واشنگتن برای توقف خرید نفت از ایران مقاومت می‌کنند و می‌گویند عرضه جهانی نفت برای جایگزینی نفت ایران کافی نیست. استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری امریکا نیز اخیراً گفته است که مشتریان نفتی ایران در صورت کاهش 20 درصدی خرید نفت از ایران می‌توانند از معافیت‌های تحریمی بهره‌مند شوند.

از طرفی، برایان هوک، نماینده ویژه وزیر خارجه امریکا در امور ایران ماه گذشته با خطاب قرار دادن مشتریان ایران گفت: «یا با ایران تجارت کنید یا با ایالات متحده». بیزنس‌استاندارد در گزارش خود با مد نظر قرار دادن چنین موضع‌گیری‌هایی می‌نویسد که کشورهای زیادی از جمله در میان متحدان امریکا خواهند بود که یا تحریم‌ها را نقض خواهند کرد و یا به دنبال برخورداری از معافیت‌های تحریمی خواهند بود. آخرین بار که تحریم‌های نفتی علیه ایران به اجرا در آمد، چین، ژاپن، کره جنوبی، ترکیه، تایوان و هند از معافیت برخوردار شدند.

در دولت فعلی ایالات‌متحده، هنوز مشخص نیست در صورت اعطای چنین معافیت‌هایی، آیا آنها علناً اعلام می‌شوند و یا اینکه بر سر آنها پشت‌پرده موافقت خواهد شد.  تا تعیین تکلیف‌ مساله کاهش صادرات نفت ایران و میزان آن تنها چند روز باقیست. اگر نفت ایران به میزانی که ایالات‌متحده مدت‌هاست آن را دنبال می‌کند، کاهش نیابد، آن‌گاه نفت برای کاهش قیمت، دلیلی مهم پیدا می‌کند؛ دلیلی که از لحاظ اهمیت با افزایش تنش‌های تجاری امریکا و چین و افزایش حجم ذخایر برابری خواهد کرد. با این وجود باید دید که واکنش اوپک به این تغییرات چه خواهد بود.