کارت اعتباری و تدابیر کمیته بال

اعظم احمدیان|  برعکس پرداخت‌های نقد، پرداخت وجه کارت اعتباری با ریسک همراه است؛ همین موضوع لزوم تدوین الزامات نظارتی برای محاسبه سرمایه مورد نیاز و دارایی موزون به ریسک مرتبط با کارت اعتباری را ضروری می‌سازد. تاریخچه کسب و کار کارت اعتباری نشان داده است که چطور اعتبارات نامطمئن از بازپراخت، با محدودیت زمانی در بازپرداخت و محدودیت مقدار تسهیلات مواجه شده‌اند. در نظر گرفتن همه این پارامترها در برآورد سرمایه کار راحتی نیست. بنابراین کسب و کارهای کوچک و مشتریان محدود قادر به دریافت کارت اعتباری هستند تا بتون سرمایه مورد نیاز را محاسبه کرد. کسب و کارهای پیچیده نیاز به محاسبه سرمایه به روش پیچیده‌تری دارند. سرمایه از جمله ابزاری است که بتوان ریسک مرتبط با کارت اعتباری را پوشش داد. در سطح بین‌الملل کوشش‌های بسیار برای محاسبه زیان مرتبط با کارت اعتباری و محاسبه سرمایه لازم برای پوشش زیان ناشی از صدور کارت‌های اعتباری انجام شده است. از جمله استانداردهای مهم در این حوزه می‌توان به مستندات بال یک، دو و سه اشاره نمود. بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ضمن بهره‌مندی از رهنمودهای کمیته بال در این حوزه، در چارچوب مقررات حاکم بر بانک‌های خود نیز، رهنمودهای مناسب برای محاسبه سرمایه لازم برای پوشش زیان کارت اعتباری را تهیه نموده‌اند. اصول بال (یک تا سه) کارت‌های اعتباری را به دو گروه کارت‌های اعتباری با پشتوانه اوراق بهادار (پشتوانه دارایی) و کارت‌های اعتباری بدون پشتوانه تقسیم کرده‌اند. به این ترتیب نحوه محاسبه سرمایه مرتبط با هر دو نوع کارت اعتباری متفاوت خواهد بود و اصول بال نیز برای هر مورد به صورت مجزا، نحوه محاسبه سرمایه را بیان کرده‌اند. دو نکته در خصوص بانک‌های کشور حائز اهمیت است. نکته اول اینکه با وجود داشتن تجربه صدور کارت اعتباری، الزامات مقرراتی لازم برای محاسبه سرمایه در نظر گرفته نشده است. استاندارد محاسبه سرمایه در شبکه بانکی کشور بر اساس اصول بال بنا شده است و کشور در حال گذار از اصول بال به بال دو است. نکته دیگر اینکه در کشور ما هنوز زمینه صدور کارت‌های اعتباری با پشتوانه دارایی فراهم نیست. بنابراین در پیاده‌سازی اصول بال در حوزه کارت اعتباری فقط بر قواعد پیشنهاد شده برای کارت‌های اعتباری بدون پشتوانه تاکید می‌شود. با توجه به اینکه در حال حاضر، استاندارد کفایت سرمایه در مقررات حاکم بر شبکه بانکی کشور بر اساس اصول بال یک بنا شده است، در این نوشتار بر لزوم محاسبه سرمایه مربوط به کارت اعتباری بر حسب این اصول تأکید می‌شود. بر اساس اصول بال یک کارت اعتباری باید به سه طبقه زیر تقسیم شوند: اقلام متفرقه در ترازنامه، تفاوت بین حداکثر خط اعتباری و تراز متفرقه  نظیر خطوط باز برای خرید یا خط اعتباری خریداری نشده که به عنوان تعهدات استفاده نشده ثبت می‌شوند.