صادرات دارو ممنوع
اگرچه مسوولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی پیش از این‌بارها اعلام کرده بودند که در زمان شروع تحریم‌های امریکا لطمه‌ای به بازار دارویی کشور وارد نمی‌شود با این حال به نظر می‌رسد مسوولان این وزارتخانه تدابیر تازه‌تری برای شرایط تحریم اندیشیده‌اند، چرا که روز گذشته کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو از ممنوعیت صادرات دارو خبر داد تا از بروز هرگونه کمبود احتمالی دارو در کشور جلوگیری شود. به این ترتیب صادرات داروی ایرانی به 40 کشور دنیا بدون دریافت مجوز از سازمان غذا و دارو ممنوع شد. این در حالی است که طبق آمارهای ارایه شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، در سال ۲۰۱۶ میلادی ارزش صادرات دارویی ایران تنها ۶۰ میلیون دلار بوده، این در حالی است که کشور آلمان به عنوان بزرگ‌ترین صادر کننده در این بخش در سال ۲۰۱۶ میلادی بالغ بر ۷۷ میلیارد دلار درآمد داشته و در مجموع ۱۶ درصد از صادرات داروی دنیا را به خود اختصاص داده است.
صادرات دارو فقط با مجوز سازمان غذا و دارو
شروع دور تازه تحریم‌ها در حالی است که صنعت داروسازی کشور ۹۷ درصد نیاز داخلی را با کمتر از ۸۰۰ میلیون دلار ارز تامین می‌کند، در حالی که برای تامین ۳ درصد باقی مانده دارو، دولت بیش از ۱/۱ میلیارد دلار ارز پرداخت می‌کند. میانگین تفاوت قیمت یک داروی تولید داخل با مشابه وارداتی آن ۳۰۰ تا ۵۰۰ درصد کمتر است. از طرف دیگر آنطور که ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کرده است، داروی مصرفی در ایران حدود ۱.۲ درصد از کل تولید ناخالص ملی و یا ۱.۲ درصد کل مخارج ایرانی‌ها را به خود اختصاص می‌دهد که رقم بسیار قابل توجهی است. به عبارت دیگر از هر ۸۳ تومانی که در ایران هزینه می‌شود یک تومان مربوط به دارو است که این نشان‌دهنده این موضوع است که دارو در زندگی ایرانی‌ها نقش پررنگی داشته و تحریم‌ها در صورت اینکه تدبیری برای آن اندیشیده نشود، می‌تواند این رویه را دچار اختلال کند. با این حال کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو درباره این موضوع بیان کرد: « با توجه به شرایط فعلی اقتصادی و تخصیص ارز دولتی به حوزه مواد اولیه دارو و تجهیزات ضروری پزشکی، هر گونه صادرات در این حوزه‌ها منوط به دریافت مجوز اداره کل مربوطه از سازمان غذا و دارو است.»
او افزود: « از آنجاکه ارز ترجیحی به حوزه دارو و تجهیزات ضروری پزشکی تخصیص می‌یابد، بنابراین عملا نوعی یارانه مستقیم به این حوزه تزریق می‌شود. علاوه بر آن با توجه به اتفاقات ماه‌های اخیر و احتمال بروز کمبود در برخی موارد دارویی و تجهیزاتی، قاعدتا اولویت در حوزه دارو و تجهیزات، تامین نیاز داخلی بیماران و
مصرف کننده ایرانی است. بر همین اساس هر گونه صادرات در این حوزه‌ها به صورت موردی باید با مجوز اداره کل مربوطه یعنی اداره کل دارو یا اداره کل تجهیزات پزشکی در سازمان غذا و دارو صورت گیرد.»
13 آبان به بعد، اتفاق جدیدی برای حوزه دارو نمی‌افتد
سخنگوی سازمان غذا و دارو همچنین درباره تمهیدات اندیشیده شده در حوزه تامین دارو با توجه به تهدیدات امریکا برای اعمال تحریم‌های جدید از 13 آبان ماه، گفت: « از 13 آبان ماه به بعد اتفاق جدیدی لزوما برای صنعت دارو نمی‌افتد؛ چراکه بر خلاف همه هیاهوها و تبلیغات ایالات متحده امریکا در این عرصه، اقدامات و اتفاقاتی که می‌توانستند و قرار بود انجام دهند، از ماه‌ها پیش در این حوزه انجام داده‌اند و لذا بعید می‌دانیم اتفاق جدیدی از 13 آبان به بعد، افتد.»
وی افزود: «در هر حال با توجه به اقداماتی که قبلا از سوی طرف مقابل انجام شده و همچنین تاثیرات آن بر بازار و صعنت دارویی کشور، همزمان تمهیداتی اندیشیده شد که بتوان به صورت حداکثری در مقابل این سیاست‌ها مقاومت کرد؛ بنابراین انتظار اتفاق جدیدی در این عرصه را نداریم؛ چراکه به هر حال آنها رنج ملت‌ها را از تحریم دنبال می‌کنند و از ماه‌ها قبل نیز این اقدام را هم در جنگ روانی و هم در اقدامات تهدیدی خود علیه تامین کنندگان مواد اولیه دارویی یا بانک‌هایی که تراکنش مالی ایران را داشتند، انجام داده‌اند.»
جهانپور بیان کرد: «با توجه به اینکه از قبل برای مقابله با این تحریم‌ها تمهیداتی اندیشیده شده، امیدواریم این تمهیدات جواب دهد و با وجود افزایش تحریم‌ها و تهدیدها، شاهد این باشیم که بتوانیم امنیت دارویی بیشتری را در بازار داخلی برای مردم ایجاد کنیم. اما به هر حال این چیزی از شنائت، دنائت و وقاحت طرف امریکایی در هدف قرار دادن سلامت مردم و محدود کردن راه‌های تامین غذا و داروی مردم ما کم نخواهد کرد و قطعا اقدامات آنها با هدف افزایش رنج یکایک مردم ایران بوده و این امری ضد بشری، ضد حقوق بشری و ضد حقوق بین‌الملل است.»
سهم ایران از صادرات دارو در دنیا
صادرات دارو در حالی از سوی سازمان غذا و دارو ممنوع شده و با رعایت شرط و شروط امکان‌پذیر است که پیش از این هم اگرچه ایران به 40 کشور دنیا دارو صادر می‌کرد اما سهم چندانی از کل صادرات دارو در دنیا را نداشت. آمارهای رسمی ارایه شده گویای آن است که در سال ۲۰۱۶ میلادی ارزش صادرات دارویی ایران تنها ۶۰ میلیون دلار بوده، این در حالی است که کشور آلمان به عنوان بزرگ‌ترین صادر کننده در این بخش در سال ۲۰۱۶ میلادی بالغ بر ۷۷ میلیارد دلار درآمد داشته و در مجموع ۱۶ درصد از صادرات داروی دنیا را به خود اختصاص داده است.
پس از آلمان، سوییس در رده دوم جدول صادر کنندگان دارو قرار می‌گیرد و در سال ۲۰۱۶ میلادی با صادرات ۶۷ میلیارد دلار دارو ۱۴ درصد از کل صادرات جهان را به خود اختصاص داده است. امریکا نیز ۱۰ درصد از کل صادرات داروی دنیا را در اختیار داشته و حدود ۴۷ میلیارد دلار درآمد در این بخش داشته است.
بلژیک با صادراتی حدود ۴۲ میلیارد دلار و هشت درصد از کل صادرات دارویی جهان در رده چهارم و انگلستان با صادراتی بالغ بر ۳۲ میلیارد یعنی بیش از هفت درصد مجموع ارقام در رده پنجم جدول قرار دارد اما ایران با صادرات ۶۰ میلیون دلار کالا در زمینه دارویی سهمی صفر درصدی از مجموع صادرات دارویی جهان داشته است.
در زمینه واردات هم کشور با وارد کردن یک میلیارد و ۳۱۶ میلیون دلار دارو در سال ۲۰۱۶ میلادی سهمی معادل صفر درصد از کل واردات دارویی دنیا را به خود اختصاص داده است که البته این رقم نسبت به واردات یک میلیارد و ۲۳۸میلیون دلاری سال ۲۰۱۵ با رشد اندکی مواجه بوده است.
طبق آمارهای ارایه شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت صادرات دارو در سال ۱۳۹۵ رشد ۳۱ درصدی داشته و به ارزشی بالغ بر ۱۳۲ میلیون دلار رسیده است که این رقم در قیاس با سال ۱۳۹۴ بالغ بر ۳۱ میلیارد دلار رشد داشته و ۳۴ درصد رشد منفی صادرات دارو در این سال به ۳۱ درصد رشد ثبت رسیده است .در پنج سال گذشته در سال ۱۳۹۳ بیشترین میزان صادرات دارو را شاهد بوده ایم و در طول این سال بالغ بر ۱۵۳ میلیون دلار انواع محصولات دارویی به کشورهای مختلف صادر شده است.
با این وجود در آمارهایی که مدیرکل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو، خرداد ماه امسال اعلام کرد، حکایت از این داشت که در سال 1396، میزان صادرات دارو و مواد اولیه از ایران به کشورهای مختلف دنیا که 6 کشور روسیه، عراق، سوریه، افغانستان و اوکراین و آذربایجان در راس آن قرار دارند، نسبت به سال 1395، دو برابر شده بود.
اکبر برندگی درباره این موضوع بیان کرد: « بر اساس جمع‌بندی اطلاعات و آمار دریافتی از تامین کنندگان، حجم صادرات سال 1396 کشور حدود 120 میلیون دلار برآورد شده که از این مقدار 110 میلیون دلار دارو و 10 میلیون دلار مربوط به مواد اولیه دارو است. با وجود همه مشکلات شرکت‌های تولیدی، مقایسه آمارصادرات سال 1396با مدت مشابه سال قبل (آمار صادرات سال 1395 حدود 70 میلیون دلار) رشد دو برابری صادرات داروهای تولیدی و مواد اولیه را در این سال نشان می‌دهد. بررسی اطلاعات نشان می‌دهد بیشترین میزان صادرات مربوط به داروهای‌های تک و شیمی درمانی بوده است.»
