تدابیر ضد تحریمی در صنعت هوایی

گروه راه و شهرسازی|

فاز جدید تحریم‌های امریکا علیه ایران ازفردا (5نوامبر) آغاز می‌شود و صنعت هوایی یکی از حوزه‌هایی است که بیش از سایر حوزه‌های حمل و نقل تحت تاثیر تحریم‌ها قرار می‌گیرد و دلیل آن هم این است که بیش از 60 درصد هزینه ایرلاین‌ها ارزی است و آغاز تحریم‌ها مشکلاتی در هماهنگی میان درآمد- هزینه ایجاد می‌کند، بحث تامین هواپیمای نو و دست دوم هم در سایه تحریم‌ها بسیار سخت و حتی غیرممکن می‌شود و ... در واقع آغاز تحریم‌ها می‌تواند صنعت هوایی را با چالش بزرگی روبرو کند چالشی که خروج از آن نیازمند برنامه‌ریزی مدون و دقیق است ضمن اینکه تلاش مستمر مسوولان صنعت هوایی را هم می‌طلبد.

اما آغاز مشکلات در صنعت هوایی کشور در حالی است که طی دو سال پیش و با لغو تحریم‌ها علیه ایران و اجرای برجام، اقدامات موثری در این زمینه رخ داد و قرارداد خرید 200 هواپیمای نو با سه شرکت هواپیماساز بزرگ امضا شد، البته طی این دو سال تنها 16 هواپیما نو وارد ناوگان صنعت هوایی شد اما در صورت پایبندی امریکا به برجام می‌توانستیم در سال‌های آینده شاهد تغییرات شگرفی در نوسازی ناوگان هوایی کشور باشیم.

حال در آستانه آغاز دور جدید تحریم‌ها علیه ایران مدیر عامل هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران از مذاکره با روس‌ها برای خرید هواپیما سوخو ۱۰۰ و نوسازی ناوگان ایرلاین ملی خبر می‌دهد و می‌گوید: با هر تامین‌کننده‌ای که بتواند بدون نیاز به مجوز اوفک به ایران‌ایر هواپیما بفروشد، مذاکره می‌کنیم، حتی سراغ هواپیماهایی مانند سوخو 100 یا هواپیماهایی که تولید کشور‌های غیراروپایی هستند، هم رفته‌ایم.

به گزارش تسنیم، فرزانه شرفبافی با اشاره به برنامه هما برای نوسازی ناوگان خود می‌گوید: از هر کسی که بتواند هواپیمای مورد نیاز هما را تامین کند، استقبال می‌کنیم و اگر شرکتی بتواند بدون مجوز اوفک به ایران هواپیما بفروشند و قابلیت مذاکره داشته باشند، روند خرید هواپیماها را بررسی می‌کنیم.

مدیرعامل ایران‌ایر همچنین با اشاره به سفر اخیر خود به جمهوری آذربایجان می‌گوید: در این سفر توسعه همکاری‌ها و احتمال کد شیرینگ ایران‌ایر و شرکت بوتو بررسی شد.

شرفبافی ادامه می‌دهد: بحث هندلینگ و امکان پروازهای با واسطه از طریق باکو به اروپا هم در این سفر مورد بحث قرار گرفت و با استقبال طرف آذربایجانی مواجه شد.

او با یادآوری اینکه حتی امکان اتحاد (Alliance) هم مورد بررسی قرار گرفت، می‌افزاید: قرار است در دور مذاکرات بعدی نمایندگان آزال در ایران و ایران‌ایر مهمان باشند و سازمان هواپیمایی کشوری و شرکت فرودگاه‌ها هم در این جلسات همراهی خواهند کرد.

اظهارات مدیرعامل شرکت هواپیمایی ایران ایر درباره مذاکره با شرکت سازنده سوخو 100 در شرایطی انجام می‌شود که بهمن سال گذشته، یک فروند هواپیمای سوخو 100 برای معرفی به ایرلاین‌های داخلی وارد ایران شد و در همان زمان اعلام شد که با اعمال تغییرات صورت گرفته در قطعات مورد استفاده در این هواپیما، دیگر نیازی به صدور مجوز اوفک برای خرید این هواپیمای 20 تا 25 میلیون دلاری نیست.

درواقع شرکت هواپیمای سوخو 100، آخرین تغییرات را اعمال کرده و برخی محدودیت‌ها مربوط به قطعات امریکایی که وجود داشت را برطرف کرده است و با توجه به اینکه میزان قطعات امریکایی این هواپیما به کمتر از 10 درصد کاهش پیدا کرده است، امکان خرید ایرلاین‌های ایرانی از این شرکت وجود دارد، ضمن اینکه سوخو هم علاقه‌مند بود تا این هواپیما را با تغییرات اعمال شده برای ایرلاین‌های ایرانی به نمایش بگذارد تا در صورت تمایل شرکت‌های هواپیمایی داخلی با آنها وارد مذاکره شده تا در قالب اجاره یا خرید این نوع هواپیما وارد ناوگان کشور شود.

البته با آغاز گمانه زنی‌ها درباره مذاکره شرکت‌های کوچک هواپیمایی برای خرید سوخو 100، بسیاری از کارشناسان صنعت هوایی به این موضوع واکنش نشان دادند و اعلام کردند که دیگر شرکت‌های سازنده، گزینه‌های مشابه بهتری را برای خرید در اختیار ایران قرار می‌دهند که هم از لحاظ کیفیت و کارایی بالاتر از هواپیمای سوخو 100 هستند و هم اینکه ارزان تر از این هواپیما به فروش می‌روند اگرچه مسوولان این بخش همچنان اصرار دارند که هواپیمای سوخو 100 با توجه به قابلیت‌ها و توانمندی‌ها و همچنین زیر 100 نفره بودن می‌تواند فرودگاه کوچک کشور را به یکدیگر وصل کند.

اظهارات مسوولان صنعت هوایی در حالی است که کارشناسان این صنعت معتقدند که ارزان تر بودن ۳۰ درصدی این هواپیما نسبت به هواپیماهایی از این رده که یکی از دلایل علاقه‌مندی ایرلاین‌های ایرانی به خرید این هواپیماست یا اینکه میانگین مصرف سوخت مطلق این هواپیما در هر مایل، نسبت به هواپیماهای مشابه حدود ۱۴ درصد کمتر است، در شرایطی است که با توجه به تعداد صندلی، میانگین مصرف سوخت این هواپیما به ازای هر «مایل بر صندلی» از هواپیماهای مشابه اندکی بیشتر می‌شود.

آرمان بیات، کارشناس ارشد حوزه هوایی با اشاره به اینکه با توجه به ویژگی‌های صنعت هوایی ایران، انتخاب هواپیماهای ایرباس و بویینگ برای خرید توصیه نمی‌شود، می‌افزاید: با در نظر گرفتن موارد ذکر شده در بالا، لیست انتخاب ایرلاین‌های ایرانی به دو نمونه جت منطقه‌ای یا هواپیماهای توربو کراپ (ملخ‌دار) محدود می‌شود که بازار هواپیمای ملخ‌دار در دست «ای‌تی‌آر» و «بمباردیر» کانادا است و بازار جت منطقه‌ای در دست «بمباردیر» کانادا و «امبرایر» برزیل است.

او اضافه می‌کند: سوخو سوپر جت تازه وارد بازار شده و از سال ۲۰۰۶ برای اخذ صلاحیت‌ها تلاش‌هایی داشته است که اگر با نگاه اقتصادی و بهره وری به انتخاب‌های موجود نگاه کنیم، علامت سوال‌های بسیاری برای خرید هواپیمای سوخو ۱۰۰ پیش روی ما قرار می‌گیرد. بیات می‌گوید: براساس ادعای شرکت سوخو، یکی از امتیازات این هواپیما قیمت ارزان تر آن است که به ادعای مسوولان این شرکت سوخو ۱۰۰، ۳۰ درصد ارزان تر از هواپیماهای مشابه به فروش می‌رسد که ناگفته نماند که قیمت واقعی هواپیما در کاتالوگ کمپانی مشخص نمی‌شود بلکه تقاضای بازار قیمت را تعیین می‌کند زیرا شرکت سازنده هواپیما برای ثبت سفارش ناچار به همراهی با خواست بازار است.

به گفته این فعال حوزه هوایی، در هواپیماهایی با برد متوسط یا هواپیماهای با برد بلند، خریدار تخفیفی حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد دریافت می‌کند به عنوان نمونه اگر درکاتالوگ قیمت هواپیما ۱۰۰ میلیون دلار باشد با چانه زنی، مبلغ پرداخت شده حدود ۵۰ میلیون دلار می‌شود و هرچقدر تعداد هواپیماها بیشتر باشد قیمت‌ها هم کاهش می‌یابد. او علت تخفیف ۴۰ تا ۵۰ درصدی هواپیما را هزینه بر بودن ساخت آن می‌داند و می‌گوید: تولید هواپیما بسیار هزینه بر است و شرکت سازنده برای خرید باید با خواست بازار همراهی کند تا بتواند تعداد بیشتری را به فروش برساند تا هزینه طراحی ابتدایی هواپیما تامین شود. کارشناس حوزه هوایی می‌افزاید: تخفیف در مورد هواپیماهایی با برد کوتاه که تقاضای بیشتری دارند و بیشترین بخش ناوگان هوایی کشورها را تشکیل می‌دهند، حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد است به عنوان نمونه کمپانی بمباردیر یکی از هواپیماهای خود را که از نوع سی آر جی است و ۳۵ میلیون دلار ارزش دارد، ۲۵ میلیون دلار به ایرلاین‌هامی‌فروشد، به عبارتی هیچ کشوری با قیمت کاتالوگ، هواپیما را نمی‌فروشد برهمین اساس استدلال سوخو برای تخفیف ۳۰ درصدی در فروش هواپیما با توجه به تقاضای کم برای خرید این هواپیما پذیرفته نیست. او اظهار می‌کند: تقاضا برای خرید سوخو ۱۰۰ بالا نیست و ادعای سوخو ۱۰۰ مبنی بر ارزان تر بودن هواپیما هم درست نیست، زیرا قیمت در مذاکره مشخص می‌شود نه در وبسایت.

به گفته بیات نکته دیگری که باید مورد توجه قرارگیرد بحث ارایه خدمات پس از فروش هواپیماست که سوخو به دلیل اینکه تازه وارد بازار صنعت هوایی شده و متقاضی چندانی هم ندارد و تاکنون حدود ۹۰ فروند از این هواپیما فروخته شده است خدمات رسانی مناسبی ندارد در حالی که شرکت‌هایی مانند بمباردیر و امبرائر سالانه تعداد زیادی هواپیما را به کشورهای مختلف می‌فروشند و همین موضوع بهبود پشتیبانی شرکت سازنده را رقم می‌زند. این کارشناس حوزه هوایی ادامه می‌دهد: شرکت سوخو ۱۰۰ در بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶، بیش از ۹۰ فروند هواپیما فروخته که تنها ۶۵ هواپیمای آن عملیاتی است و این تعداد هواپیما در این مدت، ۱۷۱ هزار ساعت پرواز داشته‌اند که این رقم برای هواپیماهای تازه تولید شده بسیار ناچیز است و بحث مشکلات در پشتیبانی قطعات یدکی، مصرفی و در نظامنامه تعمیراتی این هواپیما را نشان می‌دهد و گویای آن است که فرآیند چک‌های دوره‌ای و بازبینی در این هواپیما مناسب نیست.

بیات می‌گوید: با افزایش دوره بازبینی، میزان بهره وری هم رشد می‌کند اما در نظامنامه شرکت سوخو شاهد دوره‌های بازبینی مناسب نیستیم و برهمین اساس، خرید هواپیمایی که نمی‌تواند به صورت واقعی در اختیار مدیریت و برنامه‌ریزی ایرلاین‌ها بوده و بهره وری مناسبی داشته باشد حتی اگر رایگان هم در اختیار ایرلاین‌ها قرار بگیرد، ارزش ندارد.

با اظهارات این کارشناس ارشد صنعت هوایی و بسیاری از فعالان صنعت هوانوردی، اما و اگرهایی درباره خرید سوخو 100 توسط ایران ایر و سایر شرکت‌های هواپیمایی ایجاد می‌شود بنابراین خواسته می‌شود که برای خرید و مذاکره درباره این هواپیما دقت بیشتری لحاظ شود.

  پرواز آنتونف ۱۴۰ با موتور جدید

فارغ از امکان خرید سوخو 100 برای ایرلاین‌های ایرانی پس از آغاز تحریم‌های امریکا علیه کشورمان، مشاور رییس‌جمهوری در گفت‌وگویی اعلام کرد که امکان استفاده از هواپیمای آنتونف 140 ساخته شده در صنایع دفاع کشور، با تغییراتی امکان‌پذیر می‌شود.

بهره‌گیری از این هواپیما از همان ابتدا با انتقادهایی همراه بود و ثبت دو سانحه سقوط آنتونف 140 در سال 89 و 93 انتقادها به این هواپیما را دوچندان کرد.

علی اکبر ترکان درباره انتقاداتی که به هواپیمای ایران 140 می‌شود که در دوره اسلامی، وزیر کنونی راه و شهرسازی در صنایع دفاع مورد استفاده قرار گرفت، می‌گوید: نام این هواپیما آنتونف140 است که اتفاقا هواپیمای بسیار خوبی از نظر بال و بدنه محسوب می‌شود و هنوز هم در کلاس خودش بهترین هواپیما است.

مشاور رییس‌جمهوری افزود: ضعف این هواپیما در موتور آن است و از آنجایی که در ایران، ارتفاع از سطح دریا زیاد است و درجه حرارت بالا است و در اصطلاح هوانوردی ایران جزو کشورهای hot and high است باید موتور قوی‌تری داشته باشد که اخیرا هم موتور کانادایی انتخاب شده که در هواپیمای ایران 140 استفاده شود تا این هواپیما به زودی بتواند در مسیرهای هوایی کشورمان فعالیت داشته باشد.

ناگفته نماند که در سال ۱۹۹۶ شرکت هواپیماسازی آنتونوف قراردادی را با شرکت هواپیماسازی هسا ایران امضا کرد که به موجب آن اجازه‌نامه تولید این هواپیما در ایران و در استان اصفهان تحت نام ایران-۱۴۰ فراز صادر شد و بعضی قطعات الکترونیکی مدل ساخت ایران، گونه ارتقاءیافته‌تری نسبت به مدل اکراینی داشت.