صنایع «ارزآور و ارزبر» در پایتخت

تعادل|

آخرین آمار منتشر شده از وضعیت بنگاه‌های تولیدی پایتخت در سال 1394 حکایت از این دارد که در میان بخش‌های مختلف اقتصادی این استان، بخش «صنعت» با ارزش افزوده 40.7 هزارمیلیارد تومان در این سال، سهم قابل توجهی از ارزش افزوده کل استان را به خود اختصاص داده است؛ بطوری که در مقایسه با بخش‌های «معدن»، «ساختمان» و «انرژی» که سهم 8.6 درصدی از ارزش افزوده دارند، بخش «صنعت» توانسته با کسب سهم 13.9 درصدی از ارزش افزوده استان تهران، جایگاه خود را در میان دیگر صنایع ارتقا بدهد. علاوه بر این، بررسی آماری بنگاه‌های تولیدی استان تهران در سال 94 گواه آن است که بیشترین سهم ارزش افزوده مربوط به سه صنعت «تولید وسایل نقلیه موتوری»، «تولید و فرآورده‌های نفتی تصفیه شده» و «تولید دارو و محصولات شیمیایی» است؛ بطوریکه 71 درصد از کل تولید وسایل نقلیه موتوری کشور، 33 درصد از فرآورده‌های نفتی تصفیه شده کشور و 42.5 درصد از محصولات دارویی و شیمیایی کشور را تولید می‌کنند. بر اساس این آمار، صنایع «دباغی و چرم»، «تولید کالاهای سرامیکی نسوز ساختمانی» و «تولید کشبافی، تریکو بافی و قلاب بافی» بیشترین ارز آوری را در میان صنایع استان تهران در سال 1394 داشته‌اند. از آنسو اما، صنعت «تولید‌گیرنده‌های تلویزیون و رادیو» بیشترین ارزبری را در میان سایر صنایع استان تهران در سال مذکور داشته است. همچنین نتایج این تحلیل نیز نشان از آن دارد که سه صنعت «تولید وسایل نقلیه موتوری»، «تولید قطعات و ملحقات خودرو» و «تولید فرآورده‌های لبنی» در استان تهران بیشترین تعداد شاغلان و نیروی کار ماهر را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین ارزیابی نشان می‌دهد، از میان 1886 بنگاه فعال صنعتی در استان تهران، 1840 بنگاه متعلق به بخش خصوصی و 45 بنگاه متعلق به بخش دولتی است؛ یعنی حدود 98 درصد بنگاه‌های صنعتی استان تهران خصوصی هستند.

   وضعیت بنگاه‌های صنعتی پایتخت

به گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، در سال 1394، حدود 14.4 درصد از کارگاه‌های صنعتی ده نفر کارکن و بیشتر کل کشور در قالب 1886 کارگاه صنعتی در استان تهران فعالیت داشته که در مجموع 21.5 هزار میلیارد تومان ارزش افزوده تولید کردند؛ این میزان معادل 18.3 درصد از ارزش افزوده کل کشور در سال 1394 است. اشتغال صنعتی استان تهران نیز حدود 22 درصد از اشتغال صنعتی کل کشور را در این سال به خود اختصاص داده است. بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران، در میان کارگاه‌های صنعتی ده نفرکارکن و بیشتر استان تهران در سال 1394 بالغ بر 95 فعالیت صنعتی (ردیف تعرفه چهاررقمی) وجود دارد که 19 فعالیت آن سهمی بیش از یک درصد از ارزش افزوده کل استان را تولید می‌کنند. این 19 فعالیت حدود 81 درصد ارزش افزوده استان تهران را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین استان تهران 14.4 درصد از بنگاه‌های صنعتی کل کشور و 22 درصد از اشتغال صنعتی کل کشور را به خود اختصاص داده است.

این گزارش در ادامه به بررسی میزان ارزش افزوده، اشتغال و برخی نسبت‌های مهم در کارگاه‌های صنعتی استان تهران در سال 1394 می‌پردازد. بر اساس این تحلیل، از مجموع 13.123 کارگاه صنعتی ده نفر کارکن و بیشتر در کل کشور، 1.886 کارگاه در استان تهران فعال هستند. در واقع استان تهران با سهم 14.4 درصدی از بنگاه‌های کل کشور، بیشترین تعداد بنگاه‌های فعال صنعتی را در مقایسه با سایر استان‌ها به خود اختصاص داده است. از میان 1886 بنگاه فعال صنعتی در استان تهران، 1840 بنگاه متعلق به بخش خصوصی و 45 بنگاه متعلق به بخش دولتی است. در واقع می‌توان گفت حدود 98 درصد بنگاه‌های صنعتی استان تهران را بنگاه‌های خصوصی تشکیل داده است. همچنین از میان کل شاغلان صنعتی استان تهران، حدود 258 هزار نفر معادل 95.2 درصد از شاغلان استان در بنگاه‌ها با مالکیت خصوصی مشغول به کار هستند. کارگاه‌های صنعتی استان تهران در سال 1394 معادل 21.5 هزار میلیارد تومان ارزش افزوده تولید کرده‌اند که این میزان 18.3 درصد از ارزش افزوده کل کشور را در این سال به خود اختصاص داده است.

   صنایع پیشتاز در تولید

بر اساس کدهای آیسیک چهارقمی، سه صنعت اصلی استان تهران از منظر ارزش افزوده به ترتیب شامل «تولید وسایل نقلیه موتوری» با ارزش افزوده حدود 5 هزار میلیارد تومان، «تولید فرآورده‌های نفتی تصفیه شده» با ارزش افزوده حدود 2.4 هزار میلیارد تومان و «تولید دارو و مواد شیمیایی» با ارزش افزوده حدود 2 هزار میلیارد تومان هستند. نکته حائز اهمیت این است 71 درصد از ارزش افزوده وسایل نقلیه موتوری کل کشور، 33 درصد از ارزش افزوده فرآورده‌های نفتی کشور و 42.5 درصد از ارزش افزوده تولید دارو و مواد شیمیایی کل کشور، توسط استان تهران تامین می‌شود. چنانچه بنگاه‌های صنعتی استان تهران را بر حسب میزان ارزش افزوده تولیدی طبقه بندی کنیم، مشاهده می‌شود 948 بنگاه در استان تهران وجود دارد که ارزش افزوده‌ای بیش از یک میلیارد تومان تولید می‌کنند. سهم این بنگاه‌ها از کل بنگاه‌هایی که در کشور بیش از یک میلیارد تومان ارزش افزوده تولید می‌کنند 15.5 درصد است. همچنین در استان تهران تنها 24 بنگاه وجود دارد که ارزش افزوده‌ای کمتر از 100میلیون تومان ایجاد می‌کنند.

چنانچه تعداد بنگاه‌های فعال صنعتی را بر حسب ارزش افزوده تولیدی در صنایع مختلف استان بررسی کنیم، مشاهده می‌شود که در صنعت تولید قطعات و ملحقات وسایل نقلیه موتوری تعداد 94 بنگاه وجود دارد که ارزش افزوده‌ای بیش از یک میلیارد تومان تولید می‌کنند. پس از آن صنعت محصولات پلاستیکی (به جز کفش)، تولید دارو و مواد شیمیایی مورد استفاده در پزشکی نیز بیشترین تعداد بنگاه‌ها را در میان صنایع با ارزش افزوده بیش از یک میلیارد تومان دارند.

« تولید‌گیرنده‌های تلویزیون و رادیو»، «تولید کالاهای کاغذی و مقوایی»، «بازیافت ضایعات و خرده‌های غیر فلزی»، « تولید آرد» و «دباغی و تکمیل چرم» جزو پنج صنعت استان تهران هستند که بالاترین نسبت مواد اولیه وارداتی به ارزش افزوده تولیدی را در سال 1394 داشته‌اند و در مجموع 2.6 درصد از ارزش افزوده کل صنایع استان تهران را به خود اختصاص داده‌اند. نسبت هزینه مواد اولیه وارداتی به ارزش افزوده در صنعت تولید «گیرنده‌های تلویزیون و رادیو» نسبت به سایر صنایع بالاتر است و این صنعت بیشترین ارزبری را در میان سایر صنایع استان تهران دارد. نسبت هزینه مواد اولیه وارداتی به ارزش افزوده این صنعت از سایر صنایع کل کشور نیز بالاتر است. از سویی دیگر، در میان 95 فعالیت صنعتی استان تهران، صنعت «دباغی و چرم» بیشترین نسبت درآمد صادراتی به ارزش فروش را در استان تهران به خود اختصاص داده است. این صنعت در کل کشور نیز جزو پنج صنعت ارزآور به حساب می‌آید. هرچند این صنعت جزو صنایع با سهم پایین از ارزش افزوده است؛ بطوریکه سهم صنعت «دباغی و چرم» از ارزش افزوده استان تهران و کل کشور به ترتیب 0.1 درصد و 0.5 درصد است.

   قطب نمای اشتغال

در سال 1394 حدود 1.3 میلیون نفر نیروی شاغل در کارگاه‌های صنعتی کل کشور وجود داشته که از این میان حدود 272 هزار نفر در استان تهران مشغول به کار بوده‌اند. در واقع استان تهران حدود 22 درصد از شاغلان صنعتی کل کشور را به خود اختصاص داده است. در میان صنایع با کد آیسیک چهار رقمی استان تهران، صنعت «تولید وسایل نقلیه موتوری» که در میان سایر صنایع استان بزرگ‌ترین صنعت از منظر ارزش افزوده است، با اشتغال حدود 53.3 هزار نفری دارای بیشترین میزان شاغلان در کارگاه‌های صنعتی استان تهران است و حدود 21 درصد از اشتغال استان را در این بخش در برگرفته است. از میان 272 هزار نفر شاغل استان تهران، حدود 268 هزار نفر نیروی کار باسواد در سال 1394 در استان تهران مشغول به‌کار بوده‌اند. در واقع می‌توان گفت حدود 99 درصد نیروی کار استان تهران را نیروی کار باسواد تشکیل داده است. علاوه بر این، سهم استان تهران از نیروی کار باسواد کل کشور حدود 21.6 درصد است. همچنین حدود 17 درصد از نیروی کار استان تهران دارای تحصیلات عالی (لیسانس، فوق لیسانس و دکتری) هستند.

همچنین در میان فعالیت‌های صنعتی، صنعت «تولید وسایل نقلیه موتوری» بیشترین نیروی کار باسواد و بیشترین نیروی کار دارای تحصیلات دانشگاهی را به خود اختصاص داده است. نیروی کار باسواد صنعت تولید وسایل نقلیه موتوری، 20.7 درصد از کل نیروی کار باسواد استان تهران را به خود اختصاص داده است. همچنین از 20.4 درصد از نیروی کار شاغل تولیدی در صنایع استان تهران که دارای تحصیلات عالی هستند در این صنعت مشغول به کارند. در میان 272 هزار نفر شاغل استان تهران، حدود 203 هزار نفر شاغل تولیدی با سطح مهارت‌های متفاوت (کارگر ساده، کارگر ماهر، تکنیسین و مهندسین) وجود دارد چنانچه سه گروه آخر را نیروی کار ماهر در نظر بگیریم، 63.3 درصد از نیروی کار تولیدی استان تهران را نیروی کار ماهر دربرگرفته است. در میان فعالیت‌های صنعتی ده نفرکارکن و بیشتر استان تهران، صنعت تولید وسایل نقلیه موتوری که بیشترین شاغلان تولیدی را به خود اختصاص داده حدود 59 درصد نیروی کار آن نیروی ماهر هستند. در صنعت تولید قطعات و ملحقات وسایل نقلیه و صنعت تولید فرآورده‌های لبنی نیز به ترتیب 48 درصد و 82 درصد نیروی کار ماهر هستند.

از میان حدود 272 هزارنفر شاغلان کارگاه‌های صنعتی ده نفرکارکن و بیشتر استان تهران، حدود 31 هزار نفر معادل 11 درصد را زنان تشکیل می‌دهند. در میان صنایع استان، صنعت تولید پوشاک (به استثنای خزدار) حدود 2.7 هزار شاغل دارد که 54 درصد شاغلان آن را زنان تشکیل می‌دهند. سه صنعتی که سهم اشتغال زنان (نسبت به مردان) در آنها بیشتر از سایر صنایع است. از 31 هزار نفر شاغل زن در استان تهران حدود 17 هزار نفر (56 درصد) شاغل تولیدی و 14 هزار نفر (44 درصد) شاغل غیرتولیدی هستند. در میان شاغلان تولیدی نیز سهم نیروی کار ماهر زنان (مهندسین و تکنیسین ها) در استان تهران حدود 43 درصد است. این رقم نشان می‌دهد که غالب زنان شاغل در کارگاه‌های صنعتی نیروی کار غیرماهر هستند. از میان صنایع استان تهران، صنعت «تولید قطعات خودرو»، «صنعت تولید دارو» و «صنعت پوشاک» بیشترین میزان شاغلان تولیدی زن را به خود اختصاص داده‌اند. با توجه به تفاوت مهارت شاغلان زن در این صنایع، مشاهده می‌شود که در میان سه صنعت با بیشترین شاغلان تولیدی زن در استان تهران، در صنعت تولید دارو و مواد شیمیایی زنان ماهر بیشتری مشغول به کارهستند. علاوه بر این، از میان شاغلان تولیدی زن در صنعت تولید قطعات و ملحقات خودرو 92 درصد نیروی کار غیرماهر هستند.