برجام نشان داد وقتی پای منافع مشترک در میان باشد، توافق امکان‌پذیر است
معاون امور خاورمیانه وزیر خارجه انگلیس ضمن اشاره به مخالفت لندن با بازگشت تحریم‌های ضد ایرانی آمریکا، گفت: تحریم ایران شیوه موثری نیست و برجام نشان داد وقتی پای منافع مشترک در میان باشد، توافق با وجود وجود اختلافات امکان‌پذیر است. «الیستر برت» در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد که انگلیس و واشنگتن بر سر ایران با یکدیگر اختلاف نظر دارند.
وی افزود: ما مواضع آمریکا را درک می‌کنیم و دلایلی را که به خاطر آن از برجام خارج شده، می‌فهمیم؛ اما فکر می‌کنیم که نوع برخورد با آن نگرانی‌ها شیوه موثری نیست و شرکا در خصوص این مساله با آمریکا رایزنی می‌کنند. برت گفت که آمریکا بخوبی از آنچه اعضای برجام در زمینه ساز وکار ویژه مالی برای تسهیل مراودات پولی با ایران در حال انجام هستند، آگاه است. وی اضافه کرد: آمریکایی‌ها با اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران «کار خودشان را کرده‌اند» و اعضای برجام نیز برای اینکه ایران از مزایای اقتصادی این توافق بهره مند شود، کار خودشان را می‌کنند.
سخنگوی دفتر نخست‌وزیری انگلیس دوشنبه گذشته ضمن ابراز تأسف از بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران، گفت که این کشور به‌طور کامل از گسترش همکاری‌های تجاری با ایران حمایت می‌کند. وی افزود: تا زمانی که ایران به تعهداتش در قالب برجام پایبند باشد و فعالیت‌های هسته‌ای‌اش را محدود کند، موضع لندن تغییر نخواهد کرد و ما هم [به برجام] متعهد می‌مانیم. الیستر برت در ادامه این گفت‌وگو که در ساختمان وزارت خارجه انگلیس برگزار شد، درباره سطح روابط میان دو کشور، تعلیق پروازهای بریتیش ایرویز و همکاری انگلیس در طرح بازسازی رآکتور آب‌سنگین اراک توضیحاتی را ارایه داد که در ذیل، متن کامل مصاحبه را می‌خوانید.
شما تاکنون چند بار به ایران سفرکرده‌اید. برآورد شما از روابط جاری ایران و انگلیس در شرایط کنونی چیست؟
فکر می‌کنم روابط ما بسیار سازنده است؛ این مساله به انگلیس این توانایی را می‌دهد که در خصوص منافع دوجانبه گفت‌وگو کند. این رابطه‌ای است که می‌توان در آن به توافق‌هایی دست یافت و به سمت جلو حرکت کرد. به همین ترتیب با گفت‌وگو در مورد موضوعاتی که تفاهم مشترک نداریم می‌توانیم مشکلات مان را حل کنیم. به نظر من رابطه دولت‌ها حیاتی است؛ بدین شکل همیشه فرصتی برای گفت‌وگو باقی است. مشکل وقتی پیش می‌آید که شما نتوانید گفت‌وگو کنید اما زمانی که گفت‌وگو می‌کنید، فرصت‌های فراوانی امکان پیدا می‌کنند. در این میان، روابط [مقام‌ها با یکدیگر] می‌توانند فردی باشند؛ مثلاً وزیر خارجه ما می‌تواند با آقای ظریف ارتباط داشته باشد و به همین ترتیب من می‌توانم با همتای خودم آقای عباس عراقچی ارتباط داشته باشم و این می‌تواند به گفت‌وگو در مواردی که علاقه داریم کمک کند. هنگامی که به کل منطقه و از منظر ژئوپلیتیک نگاه می‌کنیم، از بابت تهدیدها و فشارها، مشاهده می‌کنیم آنچه منافع دولت انگلیس و ایران را تأمین می‌کند، اشتراک‌هایی دارند و از این بابت، گفت‌وگوها، ابزاری خوب و سازنده به شمار می‌روند.
با وجود خروج آمریکا، انگلیس نقش مثبتی در حفظ برجام داشته است. مایلم نظر شمارا در مورد تأثیر رفتار آمریکا با انگلیس و سایر امضاکنندگان برجام را بدانم.
همه اعضای برجام، دنیا را لزوماً به شکل مشابهی نمی‌بینند. چین و روسیه اختلاف نظرهای عمده با آمریکا دارند؛ اروپا اختلاف کمتری با آمریکا داشته و ایالات متحده شریک مهمی برای اروپا باقی می‌ماند. اما آنچه برجام به ما نشان داد، این است که وقتی پای منافع مشترک در میان باشد - اینجا منافع مشترک یعنی گسترش تسلیحات اتمی در منطقه خطرات جدی در بر دارد- همکاری با آنهایی که می‌خواهند رفتارشان را به‌گونه‌ای تعدیل دهند که در چارچوب پیمان منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای قرار گیرد، توافق با وجود وجود اختلافات امکان‌پذیر است. در زمان حاضر، تصمیم آمریکا به ادامه تحریم‌های ایران وضعی ایجاد کرده که سایر شرکا با آن موافق نیستند. ما بر این عقیده‌ایم که با توجه به اینکه ایران و سایر شرکا، برجام را امضا کرده‌اند؛ ضروری است که این توافق را حفظ کنیم. ما با آمریکا اختلاف داریم اما این یک اختلاف باز است. یعنی اینکه رابطه ما را خراب نمی‌کند. ما مواضع آمریکا را درک می‌کنیم و دلایلی که به خاطر آن از برجام خارج شده‌اند را می‌فهمیم، اما فکر می‌کنیم که نوع برخورد با آن نگرانی‌ها شیوه موثری نیست و شرکا در خصوص این مساله با آمریکا رایزنی خواهند کرد. اما آنچه مهم است اینکه باید برجام را حفظ کنیم و این توافق یک بده بستان است.
مایلم در اینجا توجه شما را به قطعنامه 2231 شورای امنیت جلب کنم که اجرای برجام را تضمین می‌کند. حال که طبق این قطعنامه ایران حق رهایی از تحریم‌ها را پیداکرده است؛ دولت انگلیس (به عنوان امضاکننده برجام و عضو دایم شورای امنیت) چه تضمینی می‌تواند به ایران بدهد که از لغو تحریم‌ها سود ببرد؟
ما با سایر شرکای برجام گفت‌وگو کرده‌ایم تا راهی برای امکانات مالی و تسهیل فعالیت‌های بانکی پیدا کنیم. به نظرم ما با ایران در مورد علاقه خودمان به این کار، رو راست بوده‌ایم. البته کار آسانی نیست و مستلزم فعالیت‌های فنی بسیار است به همین خاطر متخصصان امور مالی تلاش می‌کنند تا ساز وکاری قابل اعتمادی را ایجاد کنند. ما همچنین با قانون مسدودسازی اتحادیه اروپا که به شرکت‌های اروپایی امکان می‌دهد بدون محدود شدن توسط عناصر مربوط به تحریم‌های ایران تجارت کنند، همکاری کرده‌ایم. باید اضافه کنم که همچنان اهمیت دارد در حالی که ما روی این موضوع فعالیت می‌کنیم، ایران نیز به پایبندی خود به تعهداتش ادامه دهد. اینکه تاکنون سازمان انرژی اتمی توانسته 12 بار پایبندی ایران را تأیید کند، بسیار حائز اهمیت است. ما ایران را تشویق می‌کنیم به این کار ادامه دهد. وقتی ما روی برداشته شدن تحریم‌ها کار می‌کنیم بسیار اهمیت دارد که طرف مقابل هم به تعهداتش عمل کند. این به اروپایی‌ها و سایر طرف‌های برجام کمک می‌کند که تعهدات خودشان را جامه عمل بپوشانند.
همانطور که اشاره داشتید آمریکا شریک بسیار نزدیکی برای انگلیس است. مواضع سایر امضاکنندگان با اهداف آمریکا مبنی بر تحمیل فشار اقتصادی به ایران در تضاد است. آیا انگلیس آمادگی دارد که مقررات مسدودسازی را در حمایت از شرکت‌های انگلیسی و علیه شرکت‌های آمریکایی اجرا کند؟
من تصور نمی‌کنم مقررات مسدودسازی یک نوع مقررات تهاجمی باشد و مثلاً برای هدف قرار دادن شرکت‌های آمریکایی به‌کار گرفته شود. همانطور که گفتم در مورد تحریم‌ها با آمریکا موافق نیستیم. اما دیدگاه آنها برای تغییر روابط در منطقه خاورمیانه را درک می‌کنیم. برخی از این تغییرات شامل این است که ایران نگرانی‌هایی را که قبلاً درباره برنامه موشک‌های بالستیک و اقدام در سایر کشورها مطرح‌شده را درک کند. ما امیدوار بودیم و هنوز هستیم که برجام بتواند زمینه‌ای برای گفت‌وگو در مورد این مسائل فراهم کند؛ به‌طوری که نگرانی‌های مشروع ایران در منطقه نیز در نظر گرفته شود و سایر موارد نگرانی ما، یعنی جاهایی که رفتار ایران از خطوط قرمز توافق‌های بین‌المللی خارج‌شده و موجب مشکلاتی گردیده است، مورد گفت‌وگو قرار گیرد. اما جنبه‌های اقتصادی برجام برای انگلیس مهم است و ما مایل هستیم که تا جایی که می‌توانیم برای پیشبرد تعدیل تحریم‌ها و تجارت به عنوان بخشی از روند ادامه گفت‌وگو با ایران ادامه دهیم.
یکی از فعالیت‌هایی که مورد بحث قرار گرفته، ساز وکار ویژه مالی اروپاست. آیا شما شاهد نشانه یا گفت‌وگویی از سمت آمریکا بوده‌اید که نشان‌دهنده نارضایتی آمریکا از این کار باشد؟
آمریکا بخوبی از آنچه شرکا در زمینه ساز وکار ویژه مالی – وسیله‌ای برای انعطاف‌پذیری مراودات پولی– در حال انجام هستند آگاه است. ما در این زمینه آمریکا را آگاه کرده‌ایم؛ اما آنها کار خودشان را کرده‌اند و ما نیز کار خودمان را می‌کنیم.
آیا نشانه‌هایی از اینکه چه زمانی این طرح اجرا خواهد شد دیده می‌شود؟
می‌دانم که وزرا و کارشناسان مرتبط با این ایده خیلی علاقه دارند که اجرا شود. اما وقتی اجرا می‌شود که عملی و کارآمد بوده و بتواند وظیفه‌اش را درست انجام دهد.
هیچ برنامه زمان‌بندی‌ای وجود دارد؟
خیر. ما البته مایلیم هر چه زودتر انجام شود. به من چیزی درباره آن گفته نشده است. امکان آن در طول تابستان بررسی شد اما خیلی پیچیده و فنی است.
نگرانی‌هایی در مورد اینکه کدام کشور اروپایی باید نقش میزبان این ساز وکار را بازی کند وجود دارد. آیا انگلیس علاقه دارد که میزبان این عملیات باشد؟
می‌دانم این گفت‌وگوها در جریان است و هنوز مطلع نشده‌ام که کدام کشور در این گفت‌وگوها به عنوان میزبان معرفی‌شده است. خبر جدید از این موضوع ندارم.
پس از خروج آمریکا از برجام، انگلیس جای این کشور را در طرح بازسازی رآکتور آب‌سنگین اراک گرفته است. چه مقدار پیشرفت در این زمینه صورت گرفته است؟
این را ما به عنوان یک پیشرفت مثبت در برجام می‌بینیم. تغییر کارکرد رآکتور آب‌سنگین اراک و صادر شدن اورانیوم، قدم‌های عملی بود که ما توانستیم به دیگران به عنوان شاهدی به عنوان موفقیت برجام نشان دهیم. سرپرستی طرح بازسازی رآکتور آب‌سنگین اراک در توافق برجام بسیار مهم است و انگلیس علاقه داشت که در این عرصه قدم بگذارد. آنچه می‌خواهم تأکید کنم این است که پایبندی ایران به تعهداتش در برجام بسیار مهم است و به ما این امکان را می‌دهد که روی جنبه‌های دیگر برجام کارکنیم. اما باید توجه کرد که برجام خودش هدف نبود، بلکه وسیله‌ای بود برای اعتماد ایجاد کردن و اینکه بتوانیم روی سایر موضوعات منطقه گفت‌وگو کنیم. ما همگی آگاه هستیم که منطقه درگیر انواع منازعات و درگیری‌هاست. انگلیس علاقه دارد که سطح این تنش‌ها را تا جایی که امکان دارد کاهش دهد. در یمن، سوریه، جنوب سوریه و فشارهایی که به مناطق هم‌مرز با اسراییل وارد می‌شود و احتمال درگیری اسراییل با همسایگانش، موارد مربوط به لبنان و حزب‌الله و امثال آنکه در همه موارد ایران منافعی دارد، ما تصور می‌کنیم که ایجاد تغییر امکان‌پذیر است. اینجا همه بازیگران باید مسوولیت بپذیرند و ایران می‌تواند قدم‌های بزرگی بردارد. ما در گفت‌وگوهایمان و در مواردی که فکر می‌کنیم بعد از موفقیت چیزی مانند برجام قابل اجراست مشتاق و صریح بوده‌ایم. از طریق نمایش این تغییرات و مواردی مانند بازسازی رآکتور آب‌سنگین اراک، می‌توانیم شواهدی ارایه دهیم که این‌یک پیشرفت است. اما این پیشرفت‌ها همیشه باید با مسوولیت‌پذیری ایران همراه باشد و ایران باید تشریک مساعی کند.
چندی پیش هواپیمایی «بریتیش ایرویز»، حتی قبل از اجرا شدن تحریم‌های آمریکا ایران را ترک کرد. آیا هیچ فعالیتی از سوی دولت انگلیس برای فشار به آنها برای بازگشت به ایران وجود دارد؟
متأسفم از این بابت. موضوع فشار آوردن مطرح نیست. دولت انگلیس اینگونه رفتار نمی‌کند چرا که موضوع، یک تصمیم تجاری است. ما خیلی مایل هستیم که این شرکت به ایران برگردد اما این تصمیم بایستی فایده تجاری داشته باشد. دولت انگلیس رابطه‌ای با بریتیش ایرویز ندارد. در واقع اسمش بریتیش ایرویز است اما متعلق به دولت نیست و در آن نقشی ندارد و باید تصمیمات خودش را بگیرد. ما البته در سطوح بالا تأسف خود را در مورد تصمیم بر تعلیق پروازهایش اعلام کردیم و ترجیح می‌دادیم این کار را نکنند. اما این مساله برای آنها یک تصمیم تجاری است و ما امیدواریم زمانی برسد که ترافیک تجاری بین ایران و همسایگانش و ایران و انگلیس به حدی برسد که مورد علاقه بریتیش ایرویز باشد. ما همیشه آنها را تشویق می‌کنیم که این کار را بکنند.
به لطف تلاش‌های وزارت امور خارجه انگلیس و ایران اکنون در هر دو پایتخت سفیر داریم. از دید شما برای گسترش روابط دوجانبه چه اقداماتی را می‌توان صورت داد؟
فکر می‌کنم اساس این روابط در شرایط کنونی خوب است. باید با یکدیگر روراست باشیم. باید در زمینه‌هایی که روابط خوب داریم و همین‌طور جاهایی که عدم تفاهم داریم گفت‌وگو کنیم. ما شراکت خود با آمریکا و متحدان اروپایی را حفظ خواهیم کرد، اما سوال اینجاست که چگونه می‌توانیم از این روابط برای کاهش تنش در منطقه استفاده کنیم. این مستلزم آن است که افراد رو به جلو نگاه کنند، به ده سال آینده و اینکه ما در آن هنگام می‌خواهیم شاهد چه باشیم. ایران قرار است کجا باشد و خودش را کجا تصور می‌کند؟ رابطه‌ای که می‌خواهد با همسایگانش داشته باشد چگونه است؟ کسی نمی‌خواهد شاهد وخیم‌تر شدن درگیری‌های فعلی باشد. لازم است همه کشورهای منطقه دیدگاه خود به همسایگانشان را تعدیل کنند. برای آنهایی که اکنون خود را در معرض تهدید می‌بینند چکار کنیم که احساس تهدید نکنند؟ چه نقشی ایران و انگلیس می‌توانند برای کاهش آن تنش‌ها به عهده بگیرند؟ به نظرم این اساس مهمی برای روابط دو طرف است. در موضوع روابط داخلی باید ببینیم که برای گسترش روابط بین مردم دو کشور چه‌کاری می‌توانیم انجام دهیم. مردم دو کشور منافع مشترکی دارند. ما می‌دانیم که مردم ایران به انگلیس علاقه دارند، در عین حال، گردشگران ما که به ایران می‌روند خیلی کم هستند اما می‌توانند بیشتر شوند. ایران مکان‌های دیدنی زیاد دارد و ما می‌خواهیم آنها بتوانند از ایران دیدار کنند و در مدت اقامت خود در امنیت باشند. ما مایلیم که بر اساس این علاقه‌های فرهنگی روابطمان را بنا کنیم. من به خاطر می‌آورم که در سال‌های قبل زمانی که لوح کورش برای نمایشگاه بزرگی به ایران رفت، با مدیر موزه ملی ایران دیدار کردم. موارد متعددی هستند که از موضوعات ژئوپلیتیک فاصله دارند اما مورد علاقه مردم هستند.
آیا «جرمی هانت» وزیر امور خارجه، برنامه‌ای برای سفر به ایران دارد؟
به نظر من وزیر خارجه خیلی علاقه دارد به ایران برود. او از سفر امسال من به ایران می‌داند که چقدر جالب و همراه با فرصت‌هایی بوده است. اطمینان دارم که او نیز مایل است به ایران برود.
