جهان، مسیر انرژی را انتخاب خواهد کرد

گروه انرژی| نادی صبوری |

«انتخاب آینده انرژی جهان با ماست». این مهم‌ترین پیغام گزارش سالیانه چشم‌انداز انرژی جهان است که دیروز از سوی IEA منتشر شد. گزارشی مهم که همواره حاوی اطلاعاتی کلیدی و تاثیرگذار برای دولت‌ها، صنایع و حتی مردم عادی است. آژانس بین‌المللی انرژی در واقع نهادی است که بازار انرژی را نه از سمت تولیدکننده بلکه از سوی مصرف‌کننده و با دیدگاه کلی «توسعه پایدار» می‌نگرد. iea کلیپی ویدئویی را نیز ضمیمه‌ گزارش دیروز خود کرده بود. در این کلیپ تلاش بر این شده است که مخاطبان بدانند آینده‌ای چندگانه در انرژی جهان پیش روی ماست. آینده‌ای که مردم با انتخاب و سیاست‌گذاران با تصمیماتشان آن را رقم خواهند زد. آینده‌ای که اگر همه‌چیز خوب پیش برود تا سال 2040 شمار خودروهای برقی در جاده‌های آن از 4 میلیون دستگاه در حال حاضر به 1 میلیارد دستگاه خواهد رسید.

دیروز گزارش چشم‌انداز جهانی انرژی از سوی آژانس بین‌المللی انرژی منتشر شد. در این گزارش نکات مهم و قابل توجهی پیرامون احتمالاتی که جهان انرژی با آن روبروست مطرح شده‌ است. iea در ویدئویی کوتاه که ضمیمه این گزارش کرده عنوان می‌کند: «هیچ مسیر از پیش تعیین شده و یکتایی برای اینکه دنیا در دهه‌های پیش رو چطور انرژی را مصرف خواهد کرد وجود ندارد اما بر اساس روند موجود و سیاست‌هایی که اکنون دنبال می‌شوند تقاضای جهانی برای انرژی تا سال 2040 معادل یک چهارم برابر رشد خواهد کرد». در ادامه این ویدئو بیان می‌شود: «این رشد از سوی کشورهای در حال توسعه به ویژه هند تقویت می‌شود و تکنولوژی‌هایی که مصرف کربن کمتری دارند و همچنین گاز طبیعی تامین‌کننده 80 درصد آن خواهند بود. رشدی که تقاضا برای برق در این مدت تجربه می‌کند 2 برابر سریع‌تر از رشد کلی تقاضا برای انرژی است.»

در ادامه با ارایه تصاویری از مزرعه‌های خورشیدی و بادی iea در زیرنویس این تصاویر می‌نویسد: «آژانس بین‌المللی انرژی استراتژی‌ای را برای دستیابی به اهداف جهانی انرژی مبنی بر توسعه پایدار در نظر دارد. این استراتژی بر پایه تبدیل شدن تجدیدپذیرها و تکنولوژی‌های کاهنده مصرف کربن به منبع اصلی تامین انرژی است. این یعنی رشدی سریع‌تر و بیشتر برای استفاده از انرژی خورشیدی و بادی.»

آژانس تاکید می‌کند که دنیا باید بداند آینده‌ای چندگانه در حوزه انرژی را پیش رو دارد و دولت‌ها و اقدامات آنها است که تعیین‌کننده ریل‌های این مسیر و چارچوب خواهد بود.

بخش انرژی جهانی آبستن تحولات جدیدی است؛ از برقی شدن خودروها تا گسترش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر گرفته تا افت‌و‌خیزهای تولید جهانی نفت و جهانی‌شدن بازار مصرف گاز طبیعی، همگی در ایجاد جهان انرژی جدید نقش ایفا می‌کنند. در تمامی مناطق جهان، انتخاب سیاست‌ها از سوی دولت‌ها تعیین‌کننده سیستم انرژی آینده است.

در دنیایی که فاکتورهای ژئوپلیتیک، هر روز دنیای انرژی را متفاوت‌تر و پیچیده می‌کنند، اهمیت امنیت انرژی بیشتر از هر زمانی احساس می‌شود. در این بستر، چشم‌انداز انرژی جهانی 2018 که گزارش اصلی سالیانه منتشره از سوی آژانس بین‌المللی انرژی است، جزئیات روندهای موجود در دنیای انرژی و تاثیر محتمل آن بر عرضه و تقاضا، کاهش انتشارات کربن، آلودگی هوا و دسترسی به انرژی را ارایه می‌کند.چشم‌انداز انرژی جهانی سناریو‌های متفاوتی را که ممکن است در آینده، جهان انرژی، سوخت‌ها و تکنولوژی‌های مربوطه را درنوردد مورد بررسی قرار می‌دهد. همچنین راه‌های متفاوت پیش‌رو که بر اساس سیاست‌ها موجود یا آتی می‌توانند اهداف بلندمدت جوی تحت توافق پاریس را برآورده سازند، آلودگی هوا را کاهش و دسترسی جهانی به انرژی را افزایش دهند، نیز در این چشم‌انداز مورد توجه قرار گرفته‌اند.

چشم‌انداز 2018 نشان می‌دهد که جغرافیای مصرف انرژی، تغییر مسیر تاریخی به سمت آسیا را ادامه می‌دهد. با این وجود این گزارش نشانگر وجود تغییر در سرعت و جهت این تغییرات است. برای مثال بازار نفت، به مرحله‌ای جدید از عدم‌قطعیت و نوسان وارد شده و حتی ممکن است در دهه 2020، این بازار شاهد شکاف عرضه باشد. از طرفی، تقاضا برای گاز طبیعی در حال افزایش است و ظهور چین به عنوان یکی از غول‌های مصرف‌کننده این سوخت، احتمال ایجاد مازاد عرضه دراین بازار را از میان برداشته است. استفاده از انرژی خورشیدی نیز در حال افزایش است اما دیگر تکنولوژی‌های کم-کربن و به‌خصوص سیاست‌های مربوط به کارایی هنوز نیازمند یک عامل پیش‌ران بزرگ هستند.

آژانس بین‌المللی انرژی در بخشی از گزارش خود عنوان می‌کند که تا سال 2040 به لطف کاهش هزینه‌ها و سیاست‌گذاری دولت‌ها انرژی‌های تجدیدپذیر تامین‌کننده دو سوم ظرفیتی خواهند بود که به ظرفیت بازار برق جهان افزوده می‌شود. هر چند زغال سنگ نخستین و گاز دومین منبع تامین‌کننده باقی خواهد ماند اما سهم تجدیدپذیرها از 25 درصد در حال حاضر به 40 درصد در سال 2040 می‌رسد. این وضعیت «ترکیب برق جهانی» را «دگرگون» خواهد ساخت. IEA تاکید می‌کند که هر چند این تغییر، مزایای مهمی را برای محیط زیست به ارمغان می‌آورد اما چالش‌هایی را نیز ایجاد می‌کند که سیاست‌گذاران باید به سرعت برای آن پاسخی پیدا کنند.

با تنوع بیشتر در منابع عرضه برق، سیستم‌های این حوزه احتیاج دارند سنگ‌بنای بازار آینده برق را با انعطاف‌پذیری بیشتری ایجاد کنند تا چراغ‌ها روشن بماند. در اینجا اهمیت توسعه تکنولوژی‌ به ویژه در زمینه باتری‌های ذخیره‌سازی برای پاسخ به نیاز مصرف‌کنندگان اهمیت می‌یابد.

بازار برق از سوی دیگر نیز به واسطه افزایش تقاضا که از اقتصاد دیجیتال، خودروهای برقی و دیگر تغییرات تکنولوژیک ناشی می‌شود، با یک دگرگونی مخصوص روبرو ست.

iea در گزارش خود به این موضوع می‌پردازد که با توسعه برق‌رسانی تقاضا برای نفت خام تا سال 2030 به نقطه اوج خود خواهد رسید و پس از آن کاهش خواهد یافت. این در حالی است که اوپک در گزارش سالیانه چشم‌انداز جهانی بازار که چند ماهی از انتشار آن می‌گذرد تاکید کرده بود که هیچ نقطه اوجى برای تقاضای نفت خام تا سال 2040 دیده نمی‌شود.

آژانس بین‌المللی انرژی تاکید می‌کند هر چند کاهش تقاضا برای نفت خام در این حالت باعث کاهش آلودگی هوا می‌شود اما اگر تلاش قدرتمندی برای کاهش سهم زغال سنگ از نیروگاه‌ها و افزایش سهم تجدیدپذیرها صورت نگیرد، تنها تاثیری اندک بر کاهش انتشار کربن خواهد داشت.

آژانس عنوان می‌کند که افزایش سهم تجدیدپذیرها از سبد تامین انرژی تا سال 2040 و رسیدن آن به 40 به معنای افزوده شدن شمار خودروهای برقی به 1 میلیارد دستگاه است. شمار فعلی این خودروها تنها 4 میلیون دستگاه است.

Iea می‌نویسد که طبق سناریوی توسعه پایدار، انتشار کربن مرتبط با انرژی در جهان تا سال 2020 روندی افزایشی داشته و در این سال به نقطه اوج می‌رسد. پس از این سال انتشار کربن این حوزه وارد روندی صعودی با شیب پایدار می‌شود. هر چند چالش نیروگاه‌های زغال‌سنگ‌سوز همچنان پابرجاست. پیش‌بینی می‌شود که این نیروگاه‌ها که اکنون مسبب یک سوم انتشار تجمعی کربن مربوط به انرژی در دنیا هستند در سال 2040 حتی منشأ بیش از یک سوم انتشار تجمعی کربن باشند.

منشا اصلی این وضعیت به پروژه‌های نیروگاهای زغال سوز در آسیا بازمی‌گردد که حالا بطور متوسط 11 سال از عمر تاسیس آنها گذشته و در نتیجه سال‌ها فعالیت را پیش رو دارند. این در حالی است که عمر متوسط این نیروگاه‌ها در امریکا و اورپا 40 سال است.

iea تاکید می‌کند که اگر دنیا برای دستیابی به اهداف خود در کاهش انتشار کربن جدی است باید همین حالا سرمایه‌گذاری روی تکنولوژی‌های مرتبط با این حوزه را افزایش دهد. iea خلاصه گزارش خود را با این جمله از فاتیح بیرول رییس آژانس بین‌المللی انرژی به پایان می‌برد: «تغییر در مسیر انرژی نیازمند تلاشی جهانی است»