راه سخت شغل‌یابی در غرب کشور
بررسی‌ها نشان می‌دهند وضعیت بیکاری در استان‌های کشور فاصله میان استان‌هایی که نرخ بیکاری کمتری از میانگین کشور دارند با استان‌هایی که نرخ بیشتری دارند، در حال افزایش است.
بدون تردید مساله بیکاری به یکی از معضلات اقتصادی- اجتماعی در ایران تبدیل شده است. این مهم مورد تاکید بیشترین مسوولان رده بالای جمهوری اسلامی هم قرار دارد. آخرین نمونه چنین اظهاراتی را اسحاق جهانگیری در جلسه معارفه وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی بیان کرد. او با اشاره به وضعیت اقتصادی کشور از وزیر کار خواست تا برای بیکاران و کارگران فکری کند و برنامه دولت را در سال آینده بهبود وضعیت زندگی فرودستان و حفظ اشتغال فعلی کشور دانست. با این وجود آمارها نشان می‌دهد بهبود وضعیت بیکاری در کشور رابطه مستقیمی با رشد اقتصادی هم ندارد؛ سال 1395 که رشد اقتصادی دو رقمی شد، نرخ بیکاری به بالاترین حد خود در هفت سال گذشته بالغ شد. جالب‌تر اینکه در سال 95 بیشترین رقم استان‌هایی که بیش از میانگین کشور نرخ بیکاری دارند هم به ثبت رسید. عوامل گوناگونی موجب بالا بودن نرخ بیکاری در اقتصاد ایران شده اما به اختصار می‌توان گفت همان عواملی که موجب مشکلات ساختاری در ایران شده، سبب ساز مشکلات فعلی تولید و متعاقب آن بالا بودن نرخ بیکاری در کشور شده است. در سال‌های گذشته استان کرمانشاه سخت‌ترین شرایط اشتغال در کشور را داشته به گونه‌ای که در سال‌های 1393، 1395، 1396 و تابستان 1397 رکورددار بیشترین نرخ بیکاری در کشور بوده است.
مشکل بیکاری در دهه‌های اخیر یکی از مسائل بسیار حاد کشورهای در حال توسعه است بطوری‌که در این کشورها جنبه‌های بیکاری در تار و پود جامعه نهفته و به صورت مزمن درآمده و یکی از موضوعات مهم و اساسی سیاست‌گذاران شده است. در این جوامع افزایش اشتغال و کاهش بیکاری به عنوان یکی از شاخص‌های توسعه یافتگی تلقی می‌شود، از این رو از اهداف کلان توسعه در بسیاری از کشورها و از جمله ایران، کاهش بیکاری و ایجاد اشتغال است.
اهمیت حل معضل بیکاری و یافتن راهکاری برای خروج از این بحران یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های کشور به ویژه استان‌ها قلمداد می‌شود. هر یک از استان‌های کشور با توجه به شرایط مختلف ژئو پولیتیک و شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خاص خود، دارای پتانسیل‌های مختلفی به جهت ایجاد اشتغال هستند. توزیع نامتعادل منابع و عوامل اقتصادی، ساختار سنی و جنسی جمعیت، فرهنگ کار، آموزش، مهارت و تخصص، استعدادها و قابلیت‌های متفاوتی برای استان‌های کشور به همراه دارد به‌گونه‌ای که برخی از استان‌ها به لحاظ دارا بودن شرایط و امکانات بهتر از جمله زیر ساخت‌های اقتصادی و افزایش ظرفیت‌های تولیدی، منابع طبیعی، جاذبه‌های گردشگری و... از توسعه یافتگی بیشتری نسبت به استان‌های دیگر برخوردار هستند. هدف کلی این گزارش بررسی شکاف نرخ بیکاری استان‌ها در دهه اخیر براساس طرح‌های آمارگیری نیروی کار مرکز آمار ایران است.
بررسی شکاف (مطلق) در نرخ بیکاری در سال‌های دهه 90 نشان می‌دهد که بیشترین شکاف در بین استان‌های کشور مربوط به سال 1395 با 14.7 واحد درصد بوده است. به عبارت دیگر در سال مذکور نرخ بیکاری در استان کرمانشاه (بالاترین) نزدیک به سه برابر استان مرکزی (پایین‌ترین) بوده است. از سوی دیگر کمترین شکاف در نرخ بیکاری مربوط به سال 1393 با 8.8 واحد درصد بین استان‌های کرمانشاه و کرمان بوده است.
روند نرخ بیکاری در سال‌های مورد بحث حاکی از آن است که نرخ فوق در سال 1395 با 12.4 درصد بالاترین میزان را در کشور داشته است. این در حالی است که در همین سال 13 استان (42 درصد از استان‌ها) دارای نرخ بیکاری بالاتر از نرخ بیکاری مربوط به کل کشور بوده‌اند. در سال 1394 استان‌هایی که دارای نرخ بیکاری بالاتر از نرخ بیکاری مربوط به کل کشور بوده‌اند، بیشترین سهم (62 درصد) را به خود اختصاص داده‌اند. از سوی دیگر در سال‌های 1391 و 1396 استان‌هایی که دارای نرخ بیکاری بالاتر از نرخ بیکاری مربوط به کل کشور بوده‌اند، کمترین سهم یعنی 39 درصد را داشته‌اند. کمترین نرخ بیکاری در سال‌های دهه 90 مربوط به سال 1392 با 10.4 درصد بوده است که در سال مذکور 48 درصد از استان‌ها دارای نرخ بیکاری بالاتر از نرخ بیکاری کشور بوده‌اند.
استان تهران به عنوان پایتخت کشور استانی که بیشترین صنایع و بنگاه‌های اقتصادی را در خود دارد در تمام سال‌های دهه 90 وضعیت بیکاری بهتری از میانگین کشوری داشته‌اند اما در سال جاری وضعیت دگرگون شده؛ به عبارت دیگر در حالی که نرخ بیکاری در تهران در تمام سال‌های دهه 90 رقمی کمتر از میانگین کشوری بوده است در سال جاری و در فصل تابستان در حالی که نرخ بیکاری در سراسر کشور به رقم 12.2 درصد بوده، رقم بیکاری در پایتخت به 13.3 درصد رسیده است.
رشد نامتوازن و توزیع نامتقارن ثروت و سرمایه‌گذاری در ایران، از دیر باز سبب فاصله استان‌های کشور با یکدیگر شده است. البته لزوما فقیرترین استان‌های کشور، بیکارترین استان‌ها نیستند، مثلا استان کرمانشاه در حالی در بیشتر سال‌ها بیشترین بیکاران را در خود جای داده که نسبت به استان‌های همجوار خود مانند کردستان و ایلام وضعیت اقتصادی بهتر، بنگاه‌های تولیدی بیشتر و بطور کلی شرایط رفاهی مناسب‌تری را داشته است. یا استان سیستان و بلوچستان که در بیشتر شاخص‌های اقتصادی وضعیت نامناسبی دارد، در نرخ بیکاری هیچگاه ضعیف‌ترین عملکرد را از آن خود نکرده است. درنتیجه علاوه بر توزیع نامتقارن علل دیگری نیز می‌توانند به شکاف منطقه‌ای در ایران دامن بزنند.
با توجه به تحریم‌های کاخ سفید علیه اقتصاد ایران و تلاش‌های هیات حاکمه امریکا برای اخلال در فروش نفت، کاهش درآمدهای ارزی، تورم و رکود از مشکلاتی هستند که می‌توانند به سرعت اقتصاد کشور را درنوردند اما دولت برای مقابله با این مشکلات می‌تواند راهکارهایی را بیندیشد. از جمله باید فکری به حال افراد چند شغله در اقتصاد کشور کرد و کاری کرد تا کسی چند شغله نباشد یا بازنشستگان پس از بازنشستگی امکان استراحت داشته باشند. طبعا هنگامی که افراد باتجربه‌تر آمادگی پذیرش شغل داشته باشند، کمتر کارفرمایی به جذب نیروهای جوان و فارغ‌التحصیل تمایل خواهد داشت. به همین دلیل علاوه بر بهبود فضای آموزشی کشور و تغییر در نظام آموزشی کشور به گونه‌ای که فارغ‌التحصیلان توانایی مهارتی بیشتری داشته باشند، شرایط برای استراحت و اوقات فراغت کارگران و کارکنان و حتی بازنشستگان فراهم‌تر شود.
