سیاست‌های یک بام و دو هوای بانک مرکزی

گروه بورس| مسعود کریمی|

عبدالناصر همتی رییس کل بانک مرکزی در آخرین اظهارنظر‌های خود از ضرورت راه‌اندازی بازار معاملات آزاد نقدی و حواله ارزی خبر داده است. در همین حال اغلب صاحب‌نظران اقتصادی، بازار سرمایه و بورس ارز را بستر نهایی این مهم معرفی می‌کنند. این در حالی است که چنین اظهارنظر‌هایی که در دل خود نشان از تمایل همکاری بانک مرکزی و سازمان بورس و اوراق بهادار را دارد در گام نخست اذهان را به سمت دستور وزیر سابق امور اقتصادی و دارایی مبنی بر ضرورت تعامل این 2 نهاد در راستای اجرای معامله اظهارنامه صادراتی‌ها در بورس تهران می‌برد که این مهم هیچ‌گاه در زمان سکانداری سیف عملیاتی نشدو به‌عبارتی بانک مرکزی از این مسوولیت شانه خالی کرد. به‌هر روی سیاست‌های یک بام و دو هوای بانک مرکزی در راستای ایجاد بورس ارز سال‌هاست که مورد نقد فعالان بازار‌‌های مالی قرار گرفته است و در حال حاضر با توجه به عزم جدید عبدالناصر همتی گمانه‌زنی‌های متفاوتی در خصوص سازوکار کشف قیمت جدید مطرح می‌شود. به‌هر حال، با توجه به اسرار دولت مبنی‌بر سیاست ارز تک نرخی طی روز‌های ابتدایی سال 97، در حال حاضر مشاهده می‌شود که پس از نرخ‌های 4200 تومانی، نیمایی، سنایی و بازار آزاد شاهد کشف نرخ پنجمی در سیستم اقتصادی کشور هستیم که به احتمال زیاد در بازار سرمایه کشور کشف خواهد شد. در همین حال، اینکه نرخ جدید از طریق سازوکار بورس ارز که مبتنی بر کشف قیمت واقعی در فضای شفاف بورسی است اعلام می‌شود یا اینکه سازوکار دیگری برای کشف آن تعیین خواهد شد نیز در حال حاضر برای فعالان اقتصادی در یک ابهام تمام عیار قرار گرفته است. به هر روی، به اعتقاد کارشناسان در صورتی که فقط یک نرخ جدید به نرخ‌های قبلی اضافه شود بطور قطع چیزی جز دامن زدن به سردرگمی یا به عبارتی بی‌ثباتی ارزی در پی نخواهد داشت اما در صورتی که عزم بانک مرکزی در راستای حذف سایر نرخ‌ها و رسیدن به نرخی واقعی مبتنی بر سیاست‌های بورسی جزم شده باشد یقینا این نهاد می‌تواند در کنار کشف نرخ مناسب، در راستای پیاده‌سازی سیاست‌های مالی خود با اهرم بازار سرمایه نیز گام بردارد.

   بورس ارز واقعی نخواهیم داشت

در همین رابطه، فردین آقا‌بزرگی مدیرعامل کارگزاری بانک دی در واکنش به اظهارات رییس کل بانک مرکزی در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد: بورس ارز محلی برای انجام معاملات مبتنی بر عرضه و تقاضای واقعی در نظر گرفته می‌شود. بنابراین، بورس ارزی که به صورت کلاسیک مورد تعریف قرار می‌گیرد می‌بایست واجد شرایطی خاص از جمله دارای ابزار‌هایی به منظور و با هدف پوشش ریسک نوسان قیمت ارز باشد. وی خاطرنشان کرد: بورس ارز به صورت کلاسیک و آکادمیک شکل نخواهد گرفت مگر در صورت اینکه موضوعات فوق در راه‌اندازی این بازار مورد توجه قرار گیرد. این کارشناس بازار سرمایه معتقد است، زمانی که بازار به یک درجه از اطمینان و ثبات نسبی رسید که فی مابین ارز مبادله‌ای، سنا، نیما و ارزی که در بازار آزاد مورد معامله قرار می‌گیرد اختلاف قیمتی زیادی نداشته باشند بطور قطع این موضوع هدف نهایی بانک مرکزی یا سیاست‌های گذشته دولت‌های پیشین هم بوده است.

مدیرعامل کارگزاری بانک دی با اشاره به صحبت‌های رییس کل بانک مرکزی تصریح کرد: بورسی که مد نظر بانک مرکزی خواهد بود همان بازار آزاد است. به گفته فردین آقا‌بزرگی با چنین اتفاقی به جای اول خود بازخواهیم گشت بطوری که صرافی‌ها در گذشته به فعالیت خاص خود می‌پرداختند، نظام عرضه و تقاضا بدون محدودیت برای خریداران و فروشندگان وجود داشت اما به هر دلیلی وقفه‌ای در آن فرآیند ایجاد شد. بر این اساس‌ اکنون برای رسیدن به جایگاه نخست خود و بیان ایجاد نظام بازار آزاد می‌توان گفت که نظام بازار آزاد در گذشته وجود داشته است که با اعمال محدودیت همراه شد و در حال حاضر فقط اقداماتی برای رسیدن به جایگاه ابتدایی صورت خواهد پذیرفت.

این تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به مطالب فوق در ادامه تصریح کرد: در شرایط فعلی شاهد اتفاق جدیدی در فضای مالی کشور نخواهیم بود و فقط محدودیت‌های اعمالی حذف و به جایگاه نخست باز می‌گردیم.

وی در پاسخ به این موضوع که با راه‌اندازی بورس ارز در کنار سایر ارز‌های موجود در سیستم اقتصادی فقط یک نرخ به نرخ‌های قبلی اضافه خواهد شد یا اینکه بازار جدید می‌تواند منجر به کاهش اختلافات فاحش قیمتی بین بازار‌ها شود، نیز اظهار داشت: پیش‌بینی می‌شود اصلاح نرخ ارز به صورت آهسته و گام به گام با هدف کاهش اختلاف قیمتی بین ارز سنا، دولتی یا بازار آزاد در حال اجرایی شدن است.

مدیرعامل کارگزاری بانک دی با اشاره به اصلاح مجدد نرخ‌ها عنوان کرد: نرخ دولتی بعضا ممکن است نابسامانی‌هایی را در اقتصاد کشور ایجاد کند بنابراین ابزار یا نرخ جدیدی که مد نظر قرار دارد احتمالا مکملی در راستای اصلاح مجدد نرخ‌ها خواهد بود. به این معنی که هر از گاهی با ایجاد اسم جدید به سمت نرخ دیگری حرکت می‌کنیم بطوری که از نرخ 4200 تومانی به سمت نرخ 9000 تومان حرکت کردیم و پس از آن نوبت به نرخ بانکی رسید. فردین آقا‌بزرگی تاکید کرد: این موضوع که بازار معاملات جدید به صورت بورس ارز واقعی است، بطور قطع چنین نخواهد شد.

این کارشناس بازار سرمایه معتقد است رسیدن به نرخ واحد ارزی به واسطه بازار سرمایه مشروط به پذیرش مقدمات و اصول ارکان اصلی بازار از جمله عرضه و تقاضا، حداقل رساندن محدودیت‌های انجام فرآیند معاملات، شفاف‌تر شدن افرادی که در این حوزه به فعالیت می‌پردازند، است. بنابراین در صورت وجود ابهامات متفاوت بطور قطع امنیت سرمایه‌گذاری‌‌ها نیز به خطر کشیده خواهد شد.

   بازار جدید ارزی جایگزین بازار سنا و نیما

از سویی دیگر، حمید فاروقی مدیر سرمایه‌گذاری کارگزاری پارسیان نیز بازار سرمایه را تنها راه‌حل راه‌اندازی بازار معاملات آزاد نقدی و حواله ارزی دانست و در گفت‌وگو با «تعادل» بیان کرد: در حقیقت معنا و مفهوم راه‌اندازی بازار معاملات آزاد نقدی و حواله ارزی راه‌اندازی بورس ارز است. این در حالی است که ساختار بورس ارزی که در واقع فعالان بازار سرمایه و کارشناسان بازار‌های مالی هم عنوان می‌کردند به‌طوری بود که در آن حواله‌های ارزی یا دلار مورد مبادله در بورس قرار می‌گرفت. وی خاطرنشان کرد: چنین تصمیمی ‌باید خیلی زود‌تر گرفته می‌شد. طی چند وقت اخیر همراه با نوسانات شدید ارزی شاهد دامن زدن دلالان به رشد قیمتی در بازار ارز بودیم که این مهم می‌تواند ناشی از نبود یک بستر یا بازاری شفاف که خریدار‌ان و فروشندگان واقعی در آن فعالیت می‌کنند نشات گرفته باشد. به هر روی با راه‌اندازی چنین بازاری افراد می‌توانند از این طریق به معاملات خود بپردازند.

این کارشناس بازار سرمایه تصریح کرد: زمانی که بازار به نوعی دست دلالان بود به هیچ عنوان عمق، حجم خرید و فروش‌ها، بازیگران بازار و... مشخص نبود و بعضا معاملات در کوچه‌ و خیابان صورت می‌گرفت. این در حالی است که قیمت کشف شده از این طریق سایر بازار‌ها را نیز تحت تاثیر قرار می‌داد و آنها به تبع نرخ جدید خود را به نوعی تطبیق می‌دادند و در نهایت این روند چیزی جز افزایش نرخ‌ها و تورم را به همراه نداشت. مدیر سرمایه‌گذاری کارگزاری پارسیان معتقد است، بورس ارز می‌تواند از بازار دلالی که در آن تمام داد و ستد‌ها به صورت غیر شفاف صورت می‌گرفت و تمام عوامل آن نامشخص بودند به نوعی جلوگیری کند. حمید فاروقی تاکید کرد: بازار جدید ارزی مطمئنا در آینده جایگزینی برای بازار سنا و نیما خواهد بود که احتمالا در مراحل ابتدایی با محدودیت‌هایی همراه می‌شود. اما در ادامه به سمت بازاری حرکت خواهد کرد که هر فردی بتواند آزادانه وارد آن شود تا کشف قیمت‌های صورت گرفته به صورت منصفانه و واقعی صورت گرفته باشد.