فهرست 40 بازار تجاری ایران

تعادل|

جزییات تجارت خارجی ایران در 7 ماه منتهی به مهر سال 97 نشان از رشد صادرات غیر نفتی و کاهش واردات دارد. مطابق آمارها، مجموع صادرات غیرنفتی ایران در مدت یاد شده، به 20 مقصد نخست صادراتی حدود 24 میلیارد دلار گزارش می‌شود. در مقابل واردات ایران از 20 صادرکننده بزرگ کالا، حدود 23.7 میلیارد دلار بوده است. از نگاه آمارها، صادرات کشور در مقایسه با مدت مشابه سال 96 از نظر ارزشی رشد 13 درصدی و از نظر وزنی افت 2 درصدی را شاهد بوده و واردات نیز حدود 10 درصد از نظر ارزش و حدود 7 درصد از نظر وزنی، کاهش داشته است. اما عمده‌ترین مقاصد صادراتی و مبادی وارداتی ایران در این بازه زمانی کدام کشورها بودند؟ نگاه به فهرست 20 واردکننده کالا از ایران، نشان می‌دهد، بازارهای آسیایی و اروپایی در صدر بازارهای صادراتی ایران قرار دارند. به‌طوری‌که براساس آمارها، 20 کشور «عراق، چین، امارات متحده عربی، افغانستان، هند، کره جنوبی، ترکیه، پاکستان، عمان، تایلند، اندونزی، تایوان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، ایتالیا، ژاپن، مالزی، مصر، کویت و آلمان»، در این بازه زمانی حدود 61 میلیون تن کالا از ایران وارد کرده‌اند. اما اینکه کدام کشورها در این مدت توانسته‌اند، کالاهای خود را روانه بازارهای ایران کنند، ارزیابی‌ها حاکی از تنوع جغرافیایی 20 مبدا وارداتی ایران دارد؛ چراکه مطابق لیست وارداتی ایران، نام 10 کشور آسیایی (چین، امارات متحده عربی، کره جنوبی، هند، ترکیه، روسیه، سنگاپور، عمان، ژاپن و مالزی)، 9 کشور اروپایی (آلمان، سوییس، فرانسه، هلند، ایتالیا، انگلستان، اتریش، اسپانیا و بلژیک) و یک کشور واقع در امریکای لاتین (برزیل) به چشم می‌خورد. از سوی دیگر، جزییات تجارت ایران با بازارهای پیرامونی حاکی از این است که  مجموع تجارت خارجی ایران و عربستان سعودی در این بازه زمانی، صفر بوده است. این در حالی است که «امارات متحده عربی» در فهرست کشورهای پیرامونی ایران در جایگاه نخست تجارت با ایران قرار می‌گیرد که مجموع تجارت خارجی (صادرات به علاوه واردات) ایران و امارات در مدت یاد شده، حدود 8.5 میلیارد دلار بوده است.

   20 بازار هدف صادراتی

بر اساس گزارش عملکرد تجارت خارجی سازمان توسعه تجارت در 7 ماه منتهی به مهر سال 1397، صادرات کالاهای غیر نفتی به 20 مقصد نخست صادراتی ایران، در مجموع حدود 24 میلیارد دلار ارزآوری برای کشور به همراه داشته است. این در حالی است که مجموع سهم این 20 کشور از سبد صادرات غیر نفتی ایران، حدود 91 درصد است. به این ترتیب، کشورهای «عراق، چین، امارات متحده عربی، افغانستان، هند، کره جنوبی، ترکیه، پاکستان، عمان، تایلند، اندونزی، تایوان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، ایتالیا، ژاپن، مالزی، مصر، کویت و آلمان»، در این بازه زمانی در مجموع حدود 61 میلیون تن کالا از ایران وارد کرده‌اند که در قیاس با بازه زمانی مشابه در سال گذشته، از نظر ارزشی رشدی 13 درصدی و از نظر وزنی افت 2 درصدی را شاهد بوده است. این تغییر را البته عمدتا می‌توان ناشی از افزایش قیمت ارزهای خارجی و نه تغییر در ارزش کالاهای صادراتی ایران قلمداد کرد.  در این میان، اما مهم‌ترین اتفاق، جابه‌جایی اولین و دومین مقاصد صادراتی کالاهای غیرنفتی ایران است. بر این اساس، «عراق» با تصاحب جایگاه «چین»، به نخستین مقصد صادراتی ایران بدل شده و در طول هفت ماه نخست سال جاری، حدود 5.7 میلیارد دلار کالا از ایران وارد کرده که به تنهایی، حدود 21.1 درصد از سهم ارزشی صادرات غیر نفتی ایران در بازه زمانی مورد اشاره را به خود اختصاص می‌دهد. این در حالی است که صادرات ایران به این همسایه غربی، در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، 55 درصد افزایش داشته است. «چین» اما در جایگاه دومین مقصد صادراتی ایران، حدود 5.3 میلیارد دلار کالا از ایران وارد کرده که در قیاس با هفت ماهه نخست سال 1396، حدود 11 درصد افزایش داشته است. صادرات ایران به «چین» نیز در حالی به تنهایی 19.8 درصد از صادرات غیر نفتی ایران در هفت ماه نخست سال جاری را تشکیل می‌دهد که وزن صادرات ایران به این کشور در این مدت با کاهش 14 درصدی رو به رو بوده است. این به معنی آن است که اقلام موجود در سبد صادراتی ایران به این کشور، عمدتا به دلیل افزایش قیمت ارز، ارزش صادراتی بیشتری در قیاس با بازه زمانی مشابه در سال 1396 داشته‌اند.

«امارات متحده عربی» اما در جایگاه سومین مقصد صادراتی ایران در بازه زمانی مورد اشاره، حدود 4.6 میلیارد دلار کالا از ایران دریافت کرده که در قیاس با هفت ماه نخست سال گذشته، حدود 33 درصد افزایش ارزش را شاهد بوده است. « افغانستان» اما چهارمین مقصد صادرات غیر نفتی ایران بوده که در قیاس با بازه زمانی مشابه در سال گذشته، شاهد افزایش 24 درصدی در ارزش اقلام صادراتی بوده است. «هند» به عنوان پنجمین مقصد صادرات غیر نفتی ایران، در هفت ماه نخست سال جاری حدود 1.4 میلیارد دلار کالا از ایران وارد کرده که البته در قیاس با مدت مشابه در سال گذشته، حدود 7 درصد کاهش داشته است. «کره جنوبی»، ششمین مقصد صادرات غیر نفتی ایران در همین مدت است که 848 میلیون دلار کالا از ایران وارد کرده است. این البته در حالی است که اقلام صادراتی ایران به این کشور در قیاس با مدت مشابه سال گذشته، از نظر ارزش افت 66 درصدی و از نظر وزنی نیز افت 73 درصدی را شاهد بوده است. در فهرست 20 مقصد نخست صادراتی ایران در هفت ماهه نخست سال جاری اما «آلمان» در آخرین جایگاه قرار گرفته است. این کشور در این مدت حدود 161 میلیون دلار کالا از ایران وارد کرده و این در حالی است که تنها یک درصد افزایش ارزش صادرات ایران به آلمان در قیاس با مدت زمان مشابه سال گذشته، معادل حدود 295 درصد افزایش وزن محموله‌ها بوده است. این به معنی آن است که اقلام صادراتی ایران به آلمان در این بازه زمانی، با کاهش شدید ارزش صادراتی مواجه شده‌اند.

 20 صادرکننده بزرگ کالا به ایران

اما براساس جدیدترین آمار سازمان توسعه تجارت، تا پایان مهرماه سال 97 ، 20 صادرکننده بزرگ کالا به ایران، در مجموع حدود 23.7 میلیارد دلار کالا به ایران صادر کرده‌اند که در قیاس با بازه زمان مشابه در سال 1396، حدود 10 درصد از نظر ارزش و حدود 7 درصد از نظر وزنی، کاهش داشته است. این در حالی است که سهم این 20 کشور از سبد صادرات به ایران در بازه زمانی مورد اشاره، حدود 90 درصد بوده است. به این ترتیب، «چین، امارات متحده عربی، کره جنوبی، هند، آلمان، ترکیه، سوییس، فرانسه، روسیه، هلند، ایتالیا، سنگاپور، انگلستان، عمان، ژاپن، برزیل، اتریش، مالزی، اسپانیا و بلژیک» در این مدت توانسته‌اند، حدود 17 میلیون تن کالا به ایران صادر کنند. جزییات واردات ایران تا پایان مهرماه 97 حاکی از این است که «چین» همچنان جایگاه خود به بزرگ‌ترین صادرکننده کالا به ایران را حفظ کرده است. در این مدت، چینی‌ها حدود 6.6 میلیارد دلار کالا به ایران صادر کرده‌اند که در قیاس با مدت مشابه سال گذشته، از نظر ارزش 4 درصد و از نظر وزنی نیز حدود 20 درصد افت را شاهد بوده است. این در حالی است که چین به تنهایی حدود 25.2 درصد از سبد صادرات به ایران را در اختیار داشته است. از آن‌سو، «امارات متحده عربی» نیز جایگاه سنتی خود در مقام دومین صادرکننده عمده به ایران را همچنان حفظ کرده و در این مدت، حدود 4 میلیارد دلار کالا به ایران صادر کرده است. صادرات این کشور به ایران اما در این بازه زمانی، در قیاس با بازه زمانی مشابه در سال 1396، افت 25 درصدی از نظر ارزش و افت 8 درصدی از نظر وزنی را نیز تجربه کرده است. این در حالی است که اماراتی‌ها، به تنهایی حدود 15 درصد از سبد صادرات به ایران را در اختیار داشته‌اند.  «کره جنوبی» اما در هفت ماه نخست سال جاری، سومین صادرکننده بزرگ کالا به ایران بوده که در مجموع، حدود 1.6 میلیارد دلار کالا روانه بازاهای ایران کرده است. اما موضوع مورد اشاره این است که صادرات این کشور به ایران نیز مشابه دو مورد بالا، هم از نظر ارزش و هم از نظر وزنی با افت مواجه بوده است. به نحوی‌که ارزش کالاهای صادراتی این کشور به ایران در بازه زمانی مورد اشاره، از نظر ارزش حدود 21 درصد و از نظر وزنی حدود 31 درصد کاهش را تجربه کرده است. «هند» نیز که چهارمین صادرکننده بزرگ کالا به ایران به شمار می‌رود، در بازه زمانی مورد اشاره، حدود 1.5 میلیارد دلار کالا به ایران صادر کرده و البته در سبد صادراتی خود، شاهد افت 13 درصدی از نظر وزنی در قیاس با مدت مشابه در سال 1396 بوده است. ارزش صادرات این کشور به ایران در این مقایسه، تغییری نکرده است. اما «آلمان» پنجمین صادرکننده بزرگ کالا به ایران و البته نخستین شریک اروپایی ایران در این فهرست است. مطابق آمارها، تجار آلمانی در این بازه زمانی حدود 1.4 میلیارد دلار کالا به ایران صادر کرده‌اند که از نظر ارزش، در مقایسه با مدت مشابه سال 96، افت 11 درصدی را شاهد بوده و از نظر وزنی نیز رشد 12 درصدی را تجربه کرده است.  «بلژیک» اما با تنها 248 میلیون دلار صادرات به ایران، آخرین جایگاه را در فهرست 20 صادرکننده بزرگ کالا به ایران از آن خود کرده است. این در حالی است که صادرات این کشور به ایران در 7 ماه نخست سال جاری، در مقایسه با زمان مشابه سال 96، افت 44 درصدی از نظر ارزش و افت 78 درصدی از نظر وزنی را شاهد بوده است. بیشترین افزایش در میزان صادرات در قیاس میان دو بازه زمانی مورد اشاره، متعلق به «عمان» است که در جایگاه چهاردهمین صادرکننده بزرگ کالا به ایران ایستاده است. عمانی‌ها در این مدت، حدود 337 میلیون دلار کالا به ایران صادر کرده‌اند که در قیاس با بازه زمانی مشابه در سال گذشته، از نظر ارزش حدود 274 درصد و از نظر وزنی حدود 303 درصد رشد را شاهد بوده است. از دیگر سو اما نگاه به فهرست 20 صادرکننده بزرگ کالا به ایران در هفت ماهه نخست سال جاری نشان‌دهنده تنوع جغرافیایی نسبتا مناسب این کشورها است. در این فهرست، نام 10 کشور آسیایی (چین، امارات متحده عربی، کره جنوبی، هند، ترکیه، روسیه، سنگاپور، عمان، ژاپن و مالزی)، 9 کشور اروپایی (آلمان، سوییس، فرانسه، هلند، ایتالیا، انگلستان، اتریش، اسپانیا و بلژیک) و یک کشور واقع در امریکای لاتین (برزیل) به چشم می‌خورد.

 تجارت با همسایه ها

گزارش عملکرد هفت ماهه تجارت خارجی ایران در سال جاری اما نشان‌دهنده آن است که مجموع تجارت خارجی ایران (مجموع صادرات و واردات) با 25 کشور پیرامونی، حدود 22.5 میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که از این میان، صادرات ایران به بازارهای پیرامونی حدود 15.7 میلیارد دلار و واردات ایران از این کشورها نیز حدود 6.8 میلیارد دلار بوده و به این ترتیب، تراز تجاری کشور در بازه زمانی مورد اشاره، حدود 8.9 میلیارد دلار بوده است. مطابق آمارها، 25 بازار پیرامونی ایران کشورهایی چون «امارات متحده عربی، عراق، ترکیه، افغانستان، پاکستان، عمان، روسیه، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، کویت، قطر، گرجستان، قزاقستان، ازبکستان، ارمنستان، سوریه، اوکراین، تاجیکستان، لبنان، قرقیزستان، بلاروس، اردن، یمن وعربستان سعودی» را در بر می‌گیرد. البته ارزیابی آماری نشان از این دارد که مجموع تجارت خارجی ایران و عربستان سعودی در این بازه زمانی، صفر بوده است. به این ترتیب، «امارات متحده عربی» در فهرست کشورهای پیرامونی ایران در حالی در جایگاه نخست تجارت با ایران قرار می‌گیرد که مجموع تجارت خارجی (صادرات به علاوه واردات) ایران و امارات در 7 ماهه نخست سال جاری، حدود 8.5 میلیارد دلار بوده است. مجموع تجارت خارجی «ایران و عراق» در همین مدت، حدود 5.7 میلیارد دلار و مجموع تجارت خارجی «ایران و ترکیه» نیز حدود 2.1 میلیارد دلار بوده است. اما از آن‌سو، در همین بازه زمانی، مجموع تجارت خارجی «ایران و یمن» تنها یک میلیون دلار و در قالب صادرات ایران به یمن بوده و در واقع، این کشور هیچ کالایی به ایران صادر نکرده است.