فرصتی برای رقابت میان ایرلاین‌های داخلی
گروه راه و شهرسازی| زهره علامی|
طی روزهای اخیر بحث انتقال پروازهای شبانه مهرآباد به فرودگاه امامخمینی(ره) دوباره خبرساز شده است. در شرایطی که طرح آماده‌سازی ترمینال «سلام» روزهای پایانی خود را سپری می‌کند و براساس برنامه قرار است که با افتتاح این ترمینال، بخشی از ظرفیت آن به پروازهای داخلی اختصاص داده شود، همچنان اما و اگرهایی درباره انتقال این پروازها وجود دارد.
درحالی که میرسعید صفی‌نیا، مدیرکل فرودگاه بین‌المللی مهرآباد، در واکنش به خبر انتقال پروازها اعلام کرده است که پروازهای داخلی تحت هیچ شرایطی به فرودگاه امام منتقل نخواهد رفت و فرودگاه امام یک فرودگاه بین‌المللی و برای سفرهای خارجی است اما علی رستمی، یکی از اعضای هیات‌مدیره شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) از اجرای طرح انتقال بخشی از پروازهای مهرآباد به فرودگاه امام خمینی(ره) پس از تکمیل ترمینال سلام خبر داده است.
اما در میان جارو جنجال‌هایی که میان شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) (ره) و فرودگاه مهرآباد برای انتقال بخشی از پروازهای مهرآباد و بهره‌گیری از این فرصت درآمدزا صورت گرفته است، اغلب کارشناسان حوزه هوایی معتقدند که این طرح می‌تواند به عنوان مزیتی برای ایرلاین‌های داخلی محسوب شود و با اجرای این طرح بسیاری از مسافران شهرستانی پروازهای خارجی از این پس ایرلاین‌های داخلی را برای سفر انتخاب می‌کنند.
اگرچه این طرح از لحاظ مالی مشکلاتی را هم برای شرکت‌های هواپیمایی به همراه دارد و هزینه سربار انتقال کارکنان از مهرآباد به فرودگاه امام را به آنها تحمیل می‌کند، ضمن اینکه تنها برخی ایرلاین‌ها که از هواپیماهای پهن پیکر برای پروازهای داخلی استفاده می‌کنند می‌توانند برای انجام پروازهای اتصالی (فرودگاه شهرستان-فرودگاه امام خمینی-فرودگاه‌های کشورهای دیگر) مورد بهره‌برداری قرار گیرند و ایرلاین‌هایی که ناوگان آنها محدود به هواپیماهای کوچک می‌شود نمی‌توانند از این فرصت استفاده کنند.
علیرضا شیرمحمدی، کارشناس ارشد حوزه هوایی، انتقال بخشی از پروازهای داخلی شبانه فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام خمینی(ره) را اقدامی مثبت تلقی می‌کند و به تعادل می‌گوید: طبق برنامه وزارت راه و شهرسازی، انتقال پروازهای شبانه مهرآّباد به فرودگاه امام باید انجام شود چون این فرودگاه در دل شهر واقع شده است و انجام پروازهای شبانه این فرودگاه، مشکلاتی را برای ساکنان مناطق اطراف آن ایجاد می‌کند.
شیرمحمدی می‌افزاید: اهالی مناطق اطراف فرودگاه مهرآباد نه تنها در طول شب بلکه در طول روز هم با آلودگی صوتی ناشی از انجام پروازها در این فرودگاه مواجه هستند ضمن اینکه موسسات آموزشی بسیاری هم در این مناطق وجود دارد، بنابراین انتقال بخشی از پروازها حتی پروازهای شبانه هم به ایجاد آرامش نسبی برای ساکنان این مناطق می‌انجامد.
او ادامه می‌دهد: فرودگاه مهرآباد عمری نزدیک به 40 تا 50 سال دارد بنابراین هر توسعه‌ای که در این فرودگاه انجام شود، توسعه‌ای پایدار نخواهد بود چون ظرفیت این فرودگاه، ظرفیت قابل توجهی نیست و هزینه برای انجام طرح‌های توسعه‌ای در فرودگاه مهرآباد، هدررفت منابع مالی است.
به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوانوردی، از طرفی با توجه به برقراری ارتباط محورهای درون شهری با فرودگاه امام از طریق مترو، انتقال پروازهای داخلی فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام از نظر حمل و نقل و جابه‌جایی مسافر با مشکل مواجه نمی‌شود.
شیرمحمدی اضافه می‌کند: از طرف دیگر ایران به عنوان کشوری بزرگ در منطقه، نیازمند ایجاد مجموعه فرودگاهی است که در آن هم پروازهای داخلی و هم خارجی انجام شود، هم‌اکنون در اکثر کشورهای منطقه، فرودگاه‌ها در خارج از شهر قرار دارند و به فرودگاه به عنوان بنگاهی اقتصادی نگاه می‌شود که اگر در ایران هم نگاه خدماتی در فرودگاه‌ها به نگاه اقتصادی تغییر کند، می‌توانیم شاهد باشیم که درآمد حاصل از فعالیت فرودگاه‌ها به عنوان یکی از منابع مهم درآمدی کشور مورد استفاده قرار گیرد.
او اظهار می‌کند: هم‌اکنون امارات درآمدی نزدیک 22 میلیارد دلار از طریق فرودگاه‌های خود کسب می‌کند، ترکیه هم کشوری است که از فرودگاه‌های خود درآمد مناسبی کسب می‌کند، ترکمنستان هم درهمین راستا، یکی از بزرگ‌ترین فرودگاه‌های منطقه را در عشق آباد احداث کرده و نگاهی اقتصادی به بخش هوایی دارد.
این کارشناس ارشد حوزه هوایی، با اشاره به اینکه انتقال بخشی از پروازهای مهرآباد به فرودگاه امام خمینی(ره) می‌تواند به توسعه فرودگاه امام منجر شود، می‌گوید: این اقدام می‌تواند نگاه به فرودگاه‌های کشور از خدماتی به اقتصادی را تغییر دهد.
شیرمحمدی می‌افزاید: امیدواریم که دولت با مدلی جدید به فرودگاه امام خمینی(ره) نگاه کند، اگر نگاه دولت به فرودگاه نگاه خدماتی باشد فرودگاه‌های کشور، بار مالی برای دولت به همراه دارند اما اگر نگاه دولت به موضوع فرودگاه‌ها به عنوان بنگاهی اقتصادی باشد، دولت توسعه فرودگاه امام خمینی(ره) و بهره‌گیری از ظرفیت این فرودگاه را در اولویت قرار می‌دهد. او بیان می‌کند: پیشنهاد می‌شود که دولت از بخش خصوصی برای ساخت و بهره‌برداری فرودگاه‌ها استفاده کند، جدیدترین فرودگاه ترکیه با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی احداث شده است و اگر دولت الگوی صحیحی را برای فرودگاه‌ها اجرا کند شاهد حضور پررنگ بخش خصوصی در ساخت، بهره‌برداری و اداره فرودگاه‌ها خواهیم بود. این کارشناس ارشد حوزه هوایی با اشاره به تفاوت درآمدزایی فرودگاه‌های منطقه نسبت به فرودگاه‌های ایران می‌گوید: اگرچه فرودگاه‌های ترکیه، امارات و ... نسبت به فرودگاه مهرآباد، امام خمینی(ره) و... درآمدزا‌تر هستند اما اگر الگوی صحیحی برای مدیریت فرودگاه‌های کشور اجرا شود، حتما این الگو درآمد زا بوده و موجب کاهش هزینه‌ها خواهد شد، به عنوان نمونه درصورت تغییر دیدگاه دولت به فرودگاه‌های کشور شاهد این خواهیم بود که از تمام فرصت‌های درآمدزایی استفاده شود به عنوان نمونه پروازهایی که از هند به اروپا می‌روند به جای توقف در امارات می‌توانند در تهران توقف کرده و از اینجا ادامه مسیر بدهند.
درآمدزایی فرودگاه امام
با توقف کامل مهرآباد
شیرمحمدی درباره چگونگی انتقال پروازهای فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام خمینی(ره) می‌گوید: این انتقال باید به صورت کامل انجام شود تا شاهد درآمدزایی اجرای این طرح باشیم و گرنه انتقال بخشی از پروازها به فرودگاه امام فقط موجب سرگردانی مسافران و باقی ماندن نگاه کنونی دولت به فرودگاه‌ها خواهدشد.
او اظهار می‌کند: درحال حاضر ظرفیت کنونی فرودگاه امام خمینی(ره) حدود 6 میلیون نفر است که طبیعتا این ظرفیت، مناسب 80 میلیون نفر جمعیت نیست اما انتقال بخشی از پروازهای داخلی فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام، درآمدزا خواهد بود.
این کارشناس ارشد حوزه هوایی بیان می‌کند: بخش بزرگی از طرح‌های توسعه‌ای فرودگاه امام خمینی (ره) هنوز اجرایی نشده است اما با توجه به اینکه طرح نخست برای احداث فرودگاه امام (ره)، ایجاد شهری فرودگاهی بوده است که در آن پروازهای داخلی و خارجی انجام می‌شود و هم‌اکنون در این فرودگاه فقط پروازهای خارجی انجام می‌شود و خلأ پروازهای داخلی وجود دارد.
شیرمحمدی با اشاره به اینکه نیازمند اجرای کامل طرح شهر فرودگاهی هستیم، می‌گوید: در شهر فرودگاهی فقط جابه‌جایی مسافر مطرح نیست بلکه انتقال بار هم مهم است درحالی که دولت تاکنون نگاهی اقتصادی به این موضوع نداشته است و اگر نگاهی کلان به این موضوع داشته باشیم می‌توانیم از این فرصت استفاده کنیم. این کارشناس ارشد حوزه هوایی بیان می‌کند: بحث بار می‌تواند در حوزه اقتصادی تاثیرگذار باشد به همین دلیل توسعه حمل و نقل هوایی معادل صادرات غیرنفتی برای ایران درآمدزاست.
افزایش مزیت‌های شرکت‌های هواپیمایی داخلی
محمدرضا ابراهیم پور، کارشناس ارشد حوزه هوایی که از موافقان اجرای این طرح است درگفت‌وگو با تعادل درباره انتقال پروازهای داخلی شبانه فرودگاه مهرآّباد به فرودگاه امام می‌گوید: براساس مطالعاتی که درباره فرودگاه‌های اطراف شهر تهران انجام شده است و در آن فرودگاه مهرآباد، امام و پیام از سوی مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی، مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، ظرفیت فرودگاه مهر آّباد نباید بیش از 10 میلیون مسافر در سال باشد و در صورت افزایش مسافر، این رشد باید توسط فرودگاه امام و پیام پوشش داده شود.
ابراهیم پور می‌افزاید: البته در همان زمان با توجه به اینکه فرودگاه پیام زیرساخت‌های لازم برای جذب مسافر را نداشت، فرودگاه امام بهترین گزینه برای پوشش سرریز مسافران فرودگاه مهرآباد بود، البته ناگفته نماند که این مطالعه مربوط به زمانی است که شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) به شرکت فرودگاه‌ها تعلق داشت و از آن جدا نشده بود.
او ادامه می‌دهد: با جدا شدن فرودگاه امام از شرکت فرودگاه‌ها، این شرکت با توجه به درآمدزایی فرودگاه مهرآباد، از افزایش ظرفیت این فرودگاه جلوگیری نکرد و به دنبال آن نگاه شرکت فرودگاه‌ها به فرودگاه امام خمینی(ره) تغییر کرد و دیگر به عنوان بخشی از یک پازل برای توسعه حوزه فرودگاهی کشور به آن نگاه نشد و فرودگاه امام رقیب فرودگاه مهرآباد شد.
این کارشناس ارشد حوزه هوایی اظهار می‌کند: با توجه به درآمدزایی مناسب فرودگاه مهرآباد برای شرکت فرودگاه‌ها این شرکت تمایلی برای از دست دادن سهم خود و واگذاری آن به فرودگاه امام را ندارد و برای حفظ این سهم هم اقداماتی از جمله توسعه بخش‌هایی از فرودگاه مهرآباد را در دستور کار قرارداده است.
ابراهیم‌پور اضافه می‌کند: درحال حاضر و با وجود آنکه قرار بوده ظرفیت فرودگاه مهرآباد از 10 میلیون نفر پیشی نگیرد اما به 20 میلیون مسافر در سال رسیده درحالی که پوشش این حجم از مسافر توسط این فرودگاه با مشکلاتی همراه بوده و هست.
او با اشاره به مزیت انتقال بخشی از پروازهای شبانه فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام خمینی(ره) ادامه می‌دهد: به مسافران اتصالی (CONNENTION) که از شهرستان‌ها قصد پرواز به مقاصدی در سایر کشورها را دارند یا بالعکس با اجرای این طرح، سفرشان تسهیل می‌شود.
این کارشناس ارشد حوزه هوایی می‌افزاید: در حال حاضر ترکیش ایر به چند شهر وکشور پرواز مستقیم دارد یعنی مسافران را از این شهرها به کشورهای اروپایی و امریکا (با توقفی در استانبول) منتقل می‌کند، یا مسافر را از سراسر اروپا و امریکا به این شهرها جابه‌جا می‌کند و در همین راستا مسافر باید برای سفر به فرانکفورت از شهر خود به فرودگاه مهرآباد آمده و از آنجا به فرودگاه امام رفته تا پروازش به فرانکفورت انجام شود.
شیرمحمدی ادامه می‌دهد: به واسطه فاصله بین فرودگاه امام و مهرآباد، مزیت بهره‌گیری از ایرلاین‌های داخلی نسبت به ایرلاین‌های خارجی کاهش یافته است زیرا مسافری که قصد مسافرت با ایرلاین داخلی را داشته باشد باید به مهرآباد آمده و از آنجا به امام رفته تا بتواند از پرواز شرکت‌های هواپیمایی ایرانی استفاده کند درحالی که ایرلاین‌های خارجی به صورت مستقیم از شهرهای مختلف به کشورهای دیگر و بالعکس پرواز دارند. او بیان می‌کند: مشکلاتی که سرراه مسافران شهرستانی برای سفرهای خارجی وجود دارد، موجب شده است که بخشی از مسافران ایرلاین‌های داخلی را انتخاب نکنند، با توجه به اینکه اغلب پروازهای انجام شده به کشورهای غربی در ساعات آغازین روز است بنابراین این انتقال می‌تواند به نفع ایرلاین‌های ایرانی باشد.
به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، البته باید این موضوع مورد بررسی قرار گیرد که به عنوان نمونه روزانه چند مسافر از شیراز به تهران آمده و بعد پرواز خارجی دارند باید مورد مطالعه قرارگیرد و بعد نسبت به اجرای این طرح اقدام شود. ابراهیم پور پیشنهاد می‌دهد: این طرح باید در شهرهایی که پتانسیل بیشتری برای پروازهای بین‌المللی دارند و همچنین برای پروازهایی که از پایتخت دور هستند، در اولویت باشد.
او بیان می‌کند: باید این موضوع مورد بررسی قرارگیرد که چه ظرفیتی از سوی مسافران اتصالی برای بهره‌گیری از پروازهای داخلی فرودگاه امام وجود دارد هر چند که زیرساخت‌های ترمینال سلام هم امکان پوشش دهی به این پروازها را داشته باشد.
این کارشناس ارشد با اشاره به اما و اگرهایی که در اجرای طرح انتقال برخی پروازهای فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام وجود دارد، می‌گوید: اگرچه این طرح می‌تواند تبعاتی مثبت به همراه داشته باشد اما با توجه به اینکه بسیاری از ایرلاین‌ها در فرودگاه امام زیرساخت ندارد و با توجه به دوری مسیر فرودگاه مهرآباد تا امام، هزینه انتقال کارکنان این ایرلاین‌ها هم هزینه‌ای سربار محسوب می‌شود.
ابراهیم پور اضافه می‌کند: در اجرای این طرح باید تمام جوانب در نظر گرفته شود یکی از این هزینه مربوط به هزینه‌های اضافی وارد شده به ایرلاین‌ها در این انتقال است که در کنار اعمال تحریم‌ها می‌تواند مشکلاتی را برای شرکت‌های هواپیمایی به همراه داشته باشد. او ادامه می‌دهد: به نظر می‌رسد که انتقال بخشی ازپروازهای داخلی فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام، می‌تواند فشار اقتصادی به ایرلاین‌ها را افزایش دهد اما با مدیریت و مطالعه می‌توان از ضررهای مالی این طرح کاسته شود اگرچه از لحاظ ترافیک و بحث‌های زیست محیطی اجرای این طرح می‌تواند گام مثبتی در بهبود مشکلات پایتخت باشد.
استفاده برخی ایرلاین‌ها
از فرصت ایجاد شده
داوود ربیعی، کارشناس ارشد حوزه هوایی درباره انتقال بخشی از پروازهای فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امامخمینی(ره) به «تعادل» می‌گوید: این انتقال می‌تواند به تبعات مثبتی در بخش هوایی باشد چون شاهد هستیم که بسیاری از هواپیماها به صورت خالی از فرودگاه امام به مهرآباد و بالعکس جابه‌جا می‌شوند اما باید این موضوع بررسی شود که آیا ظرفیت اجرای این طرح توسط ایرلاین‌ها وجود دارد.
ربیعی ادامه می‌دهد: نوع هواپیمایی که پرواز داخلی انجام داده و پس از آن برای پرواز خارجی آماده می‌شود با هواپیماهایی که فقط پروازهای داخلی انجام می‌دهند متفاوت است و به نظر می‌رسد که این طرح برای تمامی ایرلاین‌ها قابل اجرا نباشد.
او می‌افزاید: به عنوان نمونه برخی شرکت‌های هواپیمایی که از هواپیماهای پهن پیکر و بزرگ برای پروازهای داخلی بهره می‌برند می‌توانند از این هواپیما برای پروازهای خارجی هم استفاده کنند اما درباره هواپیماهایی با ظرفیت پایین مسافر و کوچک که تنها قادر به انجام پروازهای داخلی هستند اجرای این طرح امکان پذیر نیست. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، اجرای این طرح می‌تواند موجب ایجاد رقابت بین ایرلاین‌های داخلی باشد و پرواز یکسره از فرودگاه‌های شهرستان به فرودگاه امام و از همان فرودگاه به کشورهای دیگر می‌تواند مزیتی مهم برای مسافران پروازهای خارجی محسوب شود.
ربیعی اضافه می‌کند: نگاهی به این طرح نشان می‌دهد که طرح، طرحی مثبت است و تبعات منفی و خلاهای آن پس از اجرای کامل مشخص می‌شود اما با توجه به اینکه می‌تواند خلأ پروازهای داخلی شبانه را پوشش می‌دهد می‌تواند امتیازی مثبت محسوب می‌شود زیرا بسیاری از مسافران حاضر هستند که راه دور از تهران تا فرودگاه امام را طی کنند اما در شب پرواز کرده و به مقصد خود برسند البته در کل اجرای این طرح بیشتر در راستای منافع مسافران ترانزیت شهرستانی است. او ادامه می‌دهد: اما موضوع این است که ایرلاین‌هایی که ناوگان آنها تنها به فوکر 100و‌ام دی محدود می‌شود که تنها برای پروازهای داخلی مناسب است امکان بهره‌گیری از این طرح را ندارند.
این کارشناس ارشد حوزه هوایی اظهار می‌کند: با توجه به اعمال تحریم‌ها تعداد پروازهای بین‌المللی و حضور ایرلاین‌های خارجی در فرودگاه امام کاهش یافته است و اجرای طرح انتقال بخشی از پروازهای داخلی شبانه به فرودگاه امام می‌تواند خلأ ایجاد شده پس از تحریم‌ها را کاهش دهد و موجب شود که این فرودگاه علاوه بر بهره‌گیری از ظرفیت خود درآمد هم کسب کند. ربیعی معتقد است: باید این موضوع را در نظر بگیریم که با اجرای این طرح گزینه‌های پیش روی مسافران شهرستانی پروازهای خارجی افزایش می‌یابد و آنها می‌توانند علاوه بر انجام سفر از شهر خود به فرودگاه مهرآباد و سپس فرودگاه امام به صورت مستقیم از شهر خود به فرودگاه امام بروند.
او اظهار می‌کند: البته این موضوع می‌تواند هزینه بیشتری را به مسافر وارد می‌کند اما مسافر می‌تواند انتخاب کند که مستقیم به فرودگاه امام برود یا مجبور باشد به فرودگاه مهرآباد و سپس به فرودگاه امام برود.
توقف فرودگاه مهرآباد
اقدام درستی نیست
این کارشناس ارشد حوزه هوایی بااشاره به اینکه تعطیلی کامل فرودگاه مهرآباد اقدام درستی نیست، ادامه می‌دهد: 53 فرودگاه فعال در کشور وجود دارد که تنها تعدادی از این فرودگاه همچون مهرآباد درآمدزا هستند بنابراین تعطیلی این فرودگاه توصیه نمی‌شود بلکه پیشنهاد می‌شود که نگاه به فرودگاه‌های کشور تغییر کند و این نگاه دولتی نباشد.
ربیعی اظهار می‌کند: همچنین بازاریابی و بازارسازی فرودگاه‌ها باید توسط خود فرودگاه‌ها انجام شود و این موضوع زمانی انجام می‌شود که نگاه کنونی به فرودگاه‌ها به نگاه اقتصادی تغییرکند و این موضوع با احداث سینما؛ فروشگاه‌های بزرگ و... در فرودگاه‌ها امکان پذیر می‌شود زیرا فرودگاه تنها وظیفه جابه‌جایی مسافر و کالا را ندارد بلکه می‌تواند با بهبود امکانات رفاهی، تفریحی و... فرودگاه‌ها در جذب توریست و درآمدزایی موفق باشد.
