مشکلات معیشتی، مانع رشد بیمه‌های عمر

حوری قاسمی|

کارشناسان بیمه با بیان اینکه ارتباط ضعیف صنعت بیمه با سایر دستگاه‌ها سبب شده تا صنعت بیمه در ایران یک صنعت منزوی باشد، معتقدند زمانی که صنعت بیمه ریسکی را می‌پذیرد، باید پشتوانه‌ای برای پذیرش ریسک داشته باشد. در غیر این صورت، خطر بروز ریسک سیستماتیک در این صنعت تقویت خواهد شد.

بیمه به شکل مدرن و امروزی، نخستین بار در سال 1270 شمسی به ایران آمد و تا حدود 45 سال بعد از آن، انحصار این صنعت در دست خارجی‌هایی بود که به امید کسب سود بیشتر، حاضر بودند امتیاز صنایع مختلف از جمله صنعت بیمه را در قبال پرداخت پول به پادشاهان ایرانی در اختیار گیرند.

با این حال در سال 1313 دو ایرانی به نام‌های الکساندر آقایان و علی‌اکبر داور، شرکت سهامی بیمه‌ ایران را با سرمایه‌ دولتی 20 میلیون ریال تشکیل دادند.

 البته برای تصویب قانون بیمه در اردیبهشت 1316 خورشیدی در مجلس شورای ملی، دو سال زمان لازم بود و 10 سال بعد از آن، به فکر بیمه کارگران افتادند. بر اساس آن، همه‌ کارخانه‌ها و بنیادهای اقتصادی، بازرگانی، صنعتی، معدنی و هر بنیادی که کارگری را در استخدام داشت، چه دولتی و چه غیردولتی، باید کارگران خود را نزد شرکت سهامی بیمه‌ ایران یا شرکت بیمه‌ داخلی دیگری که دولت مقتضی می‌دانست، در برابر رویدادهای ناخواسته‌ای که هنگام پرداختن به کار رخ دهد، بیمه می‌کردند.

با این حال رشد صنعت بیمه تا اوایل دهه 50 شمسی در ایران ادامه داشت، اما در ابتدای این دهه بود که رشد قیمت نفت در بازارهای جهانی، معادلات اقتصادی ایران را تغییر داد و به دنبال آن، شرکت‌های بیمه‌ای یکی پس از دیگری سر برآوردند، تا حدی که هنگام پیروزی انقلاب اسلامی، علاوه بر بیمه ایران، 13 شرکت بیمه دیگر در کشور فعال بودند.

با پیروزی انقلاب، تمام بیمه‌ها ملی اعلام شد و تنها سه شرکت اجازه صدور بیمه‌نامه گرفتند. شرایط تا پایان جنگ هشت‌ساله ایران و عراق بر همین روال پیش رفت و پس از آن نیز دو شرکت بیمه دولتی دیگر تأسیس شد. اوایل دهه 80 شمسی بود که پای بخش خصوصی به صنعت بیمه ایران باز شد و روند افزایش تعداد شرکت‌های بیمه‌گر همچنان ادامه دارد.

اما نکته مهم این است که علاوه‌بر تعداد شرکت‌های بیمه‌گر، محصولات ارایه شده از سوی این شرکت‌ها نیز هر روز متنوع‌تر می‌شود، با این حال کارشناسان این صنعت عقیده دارند عدم محاسبه ریسک در این صنعت و همچنین نبود ارتباط کامل بیمه‌گران با سایر نهادها مهم‌ترین مشکلاتی است که این صنعت را تهدید می‌کند و ممکن است ریسک سیستماتیک را در این صنعت نهادینه کند. در همین مورد حسین میرزایی، کارشناس بیمه در گفت‌وگو با ایرناپلاس گفت: بطور کلی صنعت بیمه ایران وضعیت مناسبی ندارد و یکی از دلایلش این است که اگرچه به ظاهر تنوع پیدا کرده، اما در شیوه ارایه، ساز و کار درست خدمات بیمه‌ای دیده نشده است.

وی با اشاره به اینکه مورد دوم عدم وجود نظام جامع مدیریت ریسک در صنعت بیمه است، ادامه داد: نظام جامع مدیریت ریسک در خصوص اموال، اشخاص و موضوعات بیمه‌ای وجود ندارد و صنعت بیمه باید نگرش وسیع و شفافی نسبت به ریسک‌هایی که قرار است پوشش دهد داشته باشد.

میرزایی تأکید کرد: در صنعت بیمه ایران ریسک ارزیابی نمی‌شود، در حالی که وظیفه اصلی صنعت بیمه ارزیابی و مدیریت ریسک است.

به گفته میرزایی مساله بعدی بحث ارتباط ضعیف صنعت بیمه با سایر دستگاه‌هاست. این ارتباط ضعیف سبب شده تا بیمه در ایران یک صنعت منزوی باشد و این بزرگ‌ترین چالش صنعت بیمه است.

وی به وضعیت بیمه عمر در کشور اشاره کرد و گفت: متأسفانه موضوعی که در صنعت بیمه به‌صورت شفاف گزارش نمی‌شود وضعیت بیمه‌های عمر است. این در حالی است که یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه صنعت بیمه در هر کشوری ضریب نفوذ بیمه‌های عمر است. میرزایی با بیان اینکه افراد معمولاً در مدت کوتاهی بیمه عمر پرداخت می‌کنند و از آن خارج می‌شوند، ادامه داد: این موضوع دلایل متفاوتی دارد. از آنجا که افراد برای دریافت این خدمت، پرداختی‌هایی دارند، زمانی که وضعیت اقتصادی تغییر می‌کند و معیشت مردم دچار مشکل می‌شود، قاعدتاً هزینه‌های ضروری غیر مهم را کنار می‌گذارند تا بتوانند به هزینه‌های ضروری مهم رسیدگی کنند. وی افزود: بیمه عمر برای فرداست، اما مسائل و مشکلات اقتصادی برای امروز است.

وی استقبال اندک مردم از بیمه عمر را ضعف صنعت بیمه در تضمین آینده و عدم فرهنگ‌سازی دانست و گفت: در خصوص بیمه‌های عمر، آگاه‌سازی و فرهنگ‌سازی خوبی صورت نگرفته و تنوع در شیوه ارایه محصولات بیمه‌ای نیز مطلوب نیست . در حالی که در برخی کشورها فقط در بیمه باربری وارداتی 120 بسته متنوع وجود دارد، اما در کل کشور بیش از 40 نوع بیمه نداریم.

این کارشناس صنعت بیمه ادامه داد: چند مدل بیمه اتکایی وجود دارد. در یک مدل ریسک را به طرف خارجی‌ها منتقل می‌کنیم که در حال حاضر به دلیل تحریم‌ها ممکن نیست.

در واقع اصل بیمه اتکایی این است که بخشی از ریسک، بر دوش شرکت یا اقتصاد دیگری باشد، اما مساله اینجاست که در داخل کشور به دلیل مسائل تحریم و انزوای صنعت بیمه نتوانستیم با دنیا گفت‌وگو کرده و زمینه را فراهم کنیم، تا آنجا که حتی بدون تحریم‌ها نیز صنعت بیمه توانایی آن را ندارد که ریسک را به کشورهای دیگر منتقل کند. وی افزود: بیمه‌های اتکایی شامل دو مورد بیمه‌های اتکایی اجباری و اختیاری است که در بحث بیمه اتکایی اجباری ریسک‌ها بر عهده بیمه مرکزی است.

میرزایی با اشاره به اینکه در بحث بیمه‌های اتکایی اختیاری اتفاق بدتری در حال وقوع است، گفت: در بیمه اتکایی اختیاری، شرکت‌ها در کشور مسوولیت را بر گردن یکدیگر می‌اندازند که آسیب جدی دارد و اگر اتفاقی مانند سیل یا زلزله بیفتد کل شرکت‌های بیمه‌ای مانند دومینو می‌ریزند و همه به‌صورت زنجیر‌وار از یکدیگر تأثیر منفی می‌گیرند، در صورتی که ظرفیت مجاز بیمه اتکایی لازم را ندارند.

وی تأکید کرد: زمانی که صنعت بیمه ریسکی را می‌پذیرد، باید پشتوانه‌ای برای پذیرش ریسک داشته باشد و این پشتوانه در صنعت بیمه وجود ندارد. این بی‌پشتوانگی در صنعت بیمه، خطر ریسک سیستماتیک را ایجاد می‌کند.

    بیمه عمر متأثر از نرخ تورم است

همچنین نصرت‌الله نوربخش، کارشناس صنعت بیمه در گفت‌وگو با ایرناپلاس با اشاره به اینکه بطور کلی بیمه‌های زندگی که شامل انواع بیمه‌های عمر و حوادث می‌شود در دنیا جایگاهی قوی دارد، گفت: از کل بازار بیمه در دنیا بیش از 50 درصد سهم بیمه‌های زندگی است و کمتر از 50 درصد بیمه‌های اموال را شامل می‌شود.

وی ادامه داد: چیزی که در ایران اتفاق افتاده این است که یک سیستم بیمه‌ای در بخش بیمه‌های زندگی داریم که متأثر از نرخ تورم، سود بانکی و نوسانات است و از همین رو نمی‌تواند قدرت سرمایه امروز را برای 10 یا 20 سال آینده حفظ کند. در حالی که در نقاط دیگر دنیا به دلیل اینکه نرخ تورم تقریباً ثابت بوده و حدود سه درصد است، می‌توان برای آینده برنامه‌ریزی دقیقی داشت.