محیط‌زیست بازنده تقسیم منابع
گروه اقتصاد کلان|هادی سلگی|
مطابق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از نحوه توزیع منابع عمومی کشور در بودجه 97 سهم سرفصل محیط زیست از کل اعتبارات هزینه‌ای کشور حدود 0.03 درصد است. امور محیط زیست مشتمل بر چهار فصل حفاظت از گونه‌های زیستی، مدیریت پسماند، کاهش آلودگی و تحقیق و توسعه می‌شود و تنها دستگاه فعال در آن سازمان حفاظت محیط زیست است.
این بی‌توجهی بودجه 97 به امور محیط زیستی در حالی رخ داده است که یکی از اصلی‌ترین وعده های دولت مقابله با بحران‌هایی محیط‌زیستی علی الخصوص در نقاط شدت‌یافته آن یعنی دریاچه ارومیه، گردوغبارهای جنوب کشور و آلودگی هوای شهرهای پرجمعیت بود.
به گزارش «تعادل» مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی نحوه توزیع اعتبارات منابع عمومی میان حوزه‌های مختلف در بودجه جاری را مورد بررسی قرار داده است. در این گزارش تصویری از نحوه توزیع اعتبارات میان امور و فصول مختلف در لایحه بودجه سال 1397 ارایه شده است. برای این منظور از داده‌نمایی بودجه که عمدتاً ناظر بر نمایش دستگاه‌ها در هر فصل و نیز سهم آنها از کل اعتبارات فصل است، استفاده شده است به این شکل که سهم هریک از حوزه‌های فعالیت دولت از کل اعتبارات مشخص شده است. اهمیت داده‌نمایی بودجه در این است که می‌تواند راهنمایی برای شناسایی کانون‌های اصلی هزینه‌های دولت باشد تا بر مبنای آن شناسایی حوزه‌های موازی‌کاری و انجام بودجه‌ریزی بر مبنای صفر در دستور کار قرار گیرد. لازم به ذکر است که در این گزارش از ارقام لایحه بودجه سال 1397 کل کشور استفاده شده است که البته با توجه به تغییر ناچیز لایحه نسبت به قانون (در خصوص پیوست چهار)، این موضوع تأثیر قابل توجهی بر نتایج نخواهد داشت.
همچنین باید اشاره کرد که در این گزارش صرفاً اعتبارات هزینه‌ای مبنای عمل بوده و ارقام اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در محاسبات لحاظ نشده است. این گزارش کل اعتبارات هزینه‌ای دولت را طبق فرمولی بین‌المللی در 10 سرفصل طبقه‌بندی کرده است و اصلی‌ترین نکته آن سهم پایین امور محیط زیست و امور مسکن، عمران شهری و روستایی است بطوری که در نمودار دایره‌ای رسم شده گزارش به چشم نمی‌آیند. در ادامه گزارش به هر یک از این ده فصل به صورت جداگانه پرداخته شده است.
امور خدمات عمومی
امور خدمات عمومی حدود 3.4 درصد از مجموع اعتبارات هزینه‌ای امور 10گانه را به خود اختصاص می‌دهد. این امور شامل چهار فصل است که از میان آنها فصول خدمات مالی و مالیاتی و تحقیق و توسعه به ترتیب با 53 و 1 درصد دارای بیشترین و کمترین سهم از اعتبارات هزینه‌ای هستند. سازمان امور مالیاتی با حدود 38 درصد، وزارت امور خارجه با حدود 16 درصد و وزارت امور اقتصادی و دارایی با حدود 12 درصد، بیشترین سهم را از کل اعتبارات این امر در اختیار دارند.
امور دفاعی و امنیتی
امور دفاعی و امنیتی حدود 18.3 درصد از مجموع اعتبارات هزینه‌ای امور 10 گانه را به خود اختصاص می‌دهد. امور دفاعی و امنیتی مشتمل بر سه فصل است که البته فصل تحقیق و توسعه به دلیل دارا بودن سهم اندک، در نمودار بطور واضح قابل مشاهده نیست. ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با 33.6 درصد، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران با 23.7 درصد و ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران با 19.4 درصد دارای بیشترین سهم از اعتبارات هزینه‌ای در این امر هستند.
امور قضایی
امور قضایی حدود 3 درصد از مجموع اعتبارات هزینه‌ای امور 10 گانه را به خود اختصاص داده است. امور قضایی شامل دو فصل اداره امور قضایی و تحقیق و توسعه است که بطور تقریبی تمامی اعتبارات متعلق به فصل اداره امور قضایی بوده و فصل تحقیق و توسعه سهمی به میزان 0.08 درصد را داراست. در امور قضایی، دادگستری جهموری اسلامی ایران با 63 درصد، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور با حدود 12 درصد و سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور با حدود 10 درصد دارای بالاترین سهم هستند. در فصل تحقیق و توسعه نیز تنها دو دستگاه فعالند به این صورت که دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری 92.6 درصد و دیوان عدالت اداری 7.4 درصد اعتبارات این فصل را به خود اختصاص داده‌اند.
سهم امور اقتصادی از هزینه‌ها
امور اقتصادی حدود 2.2 درصد از مجموع اعتبارات هزینه‌ای امور 10 گانه را به خود اختصاص داده است. این امور مشتمل بر 10 فصل است که از این میان فصل بازرگانی با 27 درصد و فصل تعاون با یک درصد به ترتیب دارای بیشترین و کمترین سهم اعتبارات هستند. از سرجمع اعتبارات هزینه‌ای امور اقتصادی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، وزارت امور اقتصادی و دارایی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، دارای بالاترین سهم در میان دستگاه‌های اجرایی فعال هستند.
امور محیط‌زیست
امور محیط زیست حدود 0.03 درصد از مجموع اعتبارات هزینه‌ای امور 10 گانه را به خود اختصاص داده است. امور محیط زیست مشتمل بر چهار فصل است که فصل حفاظت از گونه‌های زیستی به تنهایی نیمی از اعتبارات هزینه‌ای فصل را به خود اختصاص داده است. در فصول مدیریت پسماند، کاهش آلودگی و تحقیق و توسعه، تنها دستگاه فعال، سازمان حفاظت محیط‌زیست است. در فصل حفاظت از گونه‌های زیستی علاوه بر سازمان حفاظت محیط زیست، سه دستگاه اجرایی دیگر شامل معاونت علمی و فناوری رییس‌جمهور، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و نیز جهاد دانشگاهی فعال بوده، اما دارای سهم بسیار اندکی از اعتبارات این فصل هستند، به گونه‌ای که 99.3 درصد اعتبارات این فصل نیز متعلق به سازمان حفاظت محیط زیست است.
امور مسکن، عمران شهری و روستایی
امور مسکن، عمران شهری و روستایی حدود 0.09 درصد از مجموع اعتبارات هزینه‌ای امور 10 گانه را به خود اختصاص داده است. این امور دارای چهار فصل است که فصل توسعه و خدمات شهری، روستایی و عشایری با 51 درصد و فصل آب و فاضلاب با 9 درصد به ترتیب دارای بیشترین و کمترین سهم هستند. در فصل مسکن، تنها دستگاه فعال، وزارت راه و شهرسازی و در فصل آب و فاضلاب، تنها دستگاه فعال، وزارت نیرو است. سازمان امور شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، وزارت راه و شهرسازی و وزارت نیرو سه دستگاهی هستند که بیشترین سهم را از اعتبارات هزینه‌ای این امر دارند.
امور سلامت
امور سلامت حدود 20 درصد از مجموع اعتبارات هزینه‌ای امور 10 گانه را به خود اختصاص داده است. این امر مشتمل بر سه فصل است که فصل درمان با 75 درصد و فصل تحقیق و توسعه با یک درصد به ترتیب دارای بیشترین و کمترین سهم از اعتبارات هستند. دانشگاه‌های علوم پزشکی حدود 76 درصد اعتبارات امور سلامت را به خود اختصاص می‌دهند و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با حدود 22 درصد در رتبه بعدی قرار دارد.
امور فرهنگ، تربیت‌بدنی و گردشگری
امور فرهنگ، تربیت‌بدنی و گردشگری حدود 2.3 درصد از مجموع اعتبارات هزینه‌ای امور 10 گانه را به خود اختصاص داده است. این امور مشتمل بر هشت فصل است که از میان آنها فصل رسانه با 29 درصد و فصل صنایع دستی با 1 درصد به ترتیب دارای بیشترین و کمترین سهم هستند. در فصول گردشگری و صنایع دستی، تنها دستگاه فعال، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است. سازمان صداوسیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت ورزش و جوانان، بیشترین اعتبارات را از مجموع اعتبارات امور به خود اختصاص می‌دهند.
امور آموزش و پژوهش
امور آموزش و پژوهش حدود 21.7 درصد از مجموع اعتبارات هزینه‌ای امور 10 گانه را به خود اختصاص می‌دهد. این امور دارای چهار فصل است که فصل آموزش و پژوهش عمومی با 57 درصد و فصل تحقیق و توسعه با 0.42 درصد به ترتیب دارای بیشترین و کمترین سهم هستند.
وزارت آموزش و پرورش حدود 61 درصد از اعتبارات این امر را به خود اختصاص داده است و دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی (به علاوه دانشگاه‌های علوم پزشکی) با حدود 28 درصد درد رتبه بعدی قرار دارند.
امور رفاه اجتماعی
امور رفاه اجتماعی حدود 29 درصد از مجموع اعتبارات هزینه‌ای امور 10 گانه را به خود اختصاص می‌دهد. این امر مشتمل بر پنج فصل است که فصل حمایتی با 62 درصد و تحقیق و توسعه با 0.2 درصد به ترتیب دارای بالاترین و پایین‌ترین سهم از اعتبارات هستند. در فصل امداد و نجات، تنها دستگاه فعال، جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران است. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح و سازمان بیمه سلامت دارای بیشترین میزان سهم از اعتبارات این امر هستند.
