مروری بر فواید اخذ مالیات بر عایدی سرمایه

معاونت پژوهشی سازمان امور مالیاتی کل کشور با انتشار گزارشی با عنوان «راهنمای طراحی مالیات بر عایدی سرمایه (مروری بر مبانی نظری، تجارب جهانی و الگویی برای ایران) »، بر لزوم اجرای مالیات بر عایدی سرمایه در ایران تاکید و الگویی در این زمینه ارایه داد. در این گزارش آمده است: «مالیات بر عایدی سرمایه به عنوان یکی از اجزای مالیات بر درآمد، در بسیاری از کشورهای جهان، بر درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری در تملک دارایی‌های سرمایه‌ای وضع می‌شود. اگرچه از معرفی مالیات بر عایدی سرمایه در جهان بیش از یک قرن می‌گذرد، اما سرعت گسترش خیره‌کننده این مالیات در ۵۰ سال اخیر، آن را بعد از VAT، در جایگاه دوم قرار داده است. تا سال ۲۰۰۱ تعداد کشورهای مجری این مالیات ۱۱۴ کشور بود، اما این تعداد در پایان سال ۲۰۱۷ به ۱۸۷ کشور افزایش یافته است.

نوسان شدید درآمدی این مالیات، سبب شده تا کسب درآمد از عواید سرمایه‌ای، هدف اصلی دولت‌ها از معرفی این مالیات نباشد و سهم ناچیز این مالیات از کل مالیات بر درآمد (کمتر از 4 درصد) در بسیاری ازکشورها، گواه این مدعاست. در تبیین دلایل وضع این مالیات به افزایش یکپارچگی، انسجام و کارایی نظام مالیاتی، بازتوزیع درآمد و ثروت در جامعه و همچنین کاهش انگیزه‌های سوداگرانه در بازار برخی دارایی‌ها، اشاره می‌شود. اگرچه نباید از اثرات درآمدی این مالیات به ویژه در کشورهایی که تورم بالایی را تجربه می‌کنند، غافل شد.

سازمان امور مالیاتی سپس به بررسی تبعات عدم اخذ مالیات بر عایدی سرمایه در کشور پرداخته و اعلام کرده است: «یکی از مشکلات کنونی نظام مالیاتی ایران، گستردگی معافیت‌ها و به تبع آن محدود بودن پایه‌های مالیاتی است. این موضوع نه تنها موجب تحمیل بار مالیاتی بودجه دولت بر قشر محدودی از اشخاص و فعالان اقتصادی شده، بلکه تحریف تصمیمات سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را نیز به دنبال داشته است.

در حال حاضر، بخش قابل توجهی از درآمد اشخاص در قالب عایدات سرمایه‌ای، از پرداخت مالیات معاف است. فقدان نظام مالیات بر عایدی سرمایه، علاوه بر تحریف تصمیمات سرمایه‌گذاری به نفع دارایی‌های غیرمولد، بدتر شدن توزیع درآمد در جامعه به نفع افراد ثروتمند و در نتیجه مخدوش شدن عدالت اجتماعی، موجب انباشت سرمایه در دست عده‌ای محدود و آن هم به شکل دارایی‌های غیرمولد و معاف از مالیات، شده است. از این رو، عدم وضع مالیات بر عایدی سرمایه درکشور، از طریق آثار تنازلی موجب بدتر شدن وضعیت توزیع درآمد درکشور خواهد شد و لذا یکی از راه‌های بهبود موثر توزیع درآمد در جامعه، وضع مالیات بر عایدی سرمایه است. این مالیات قدرت تصاعدی بودن سیستم مالیاتی را افزایش می‌دهد، چراکه از این طریق می‌توان از افراد ثروتمند جامعه مالیات بیشتری دریافت و در نتیجه به بازتوزیع درآمد در جامعه کمک کرد.

در ادامه درباره تبعات عدم اخذ مالیات بر عایدی سرمایه در کشور آمده است: «همچنین نبود مالیات بر عایدی سرمایه به نفع سرمایه‌گذاری در برخی دارایی‌ها نظیر املاک و مستغلات و سهام است. عدم اخذ این مالیات به ویژه از بخش املاک و مستغلات، از طریق تحریک تقاضای سفته بازی در بازار مسکن، خانه‌دار شدن افراد نیازمند را با مانع جدی روبرو کرده است.

علاوه بر این، به دلیل معاف بودن عواید حاصل از خرید و فروش دارایی‌ها در این بخش، درآمد سرشاری نصیب برخی افراد می‌شود و این امر با اصل عدالت مالیاتی نیزدر تضاد است.«با عنایت به مطالب فوق، انجام اقدامات لازم برای طراحی و پیاده‌سازی یک سیستم کارآمد مالیات بر عایدی سرمایه در کشور بر اساس الگوهای برتر جهانی، شرایط اقتصادی کشور و اهداف مدنظر دولت ضروریست.