کابوس بازگشت روزهای تاریک

گروه جهان|

 دونالد ترامپ همان‌گونه که می‌خواهد نیروهای امریکا را از سوریه خارج کند، در نظر دارد به ماموریت نظامی امریکا در افغانستان پایان دهد. رییس‌جمهوری ایالات متحده در مبارزه‌های انتخاباتی خود وعده داده بود که نیروهای این کشور را از افغانستان خارج می‌کند. حالا که باز هم امریکا در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری قرار گرفته، ترامپ سعی می‌کند با جامه عمل پوشاندن به این وعده، بار دیگر در انتخابات آینده پیروزی را از آن خود کند. ناظران افغانستانی اما نگران تکرار کابوس سال 1992 و سقوط دولت هستند.

روزنامه ماندگار افغانستان نوشته، با آنکه برخی از جمهوری‌خواهان، با خروج نیروهای امریکایی از افغانستان چندان موافق نیستند کاخ‌سفید تصمیم گرفته در نخستین گام حدود نیمی از سربازانِ خود را در هفته‌های آینده به امریکا فرا بخواند. اعلام این خبر بدون شک با مذاکرات امریکا و طالبان ارتباط دارد. به‌نظر می‌رسد که دونالد ترامپ با اعلام خروج نیروهای امریکایی از افغانستان نخستین گام را در گفت‌وگوهای صلح برداشته است. حالا باید دید که پیامد این اعلام چه خواهد بود و طالبان در برابر چه خواهند کرد. اما پرسشِ اصلی برای مردم افغانستان این است که امریکا با چه ضمانتی می‌خواهد سربازان خود را از این کشور خارج کند؟

دست‌کم مردم افغانستان پیامد خارج شدن نظامیان شوروی سابق از کشورشان را به یاد دارند. هرچند میان این دو حضور نظامی تفاوت‌های بسیاری وجود دارد ولی در یک بستر تاریخی، می‌توان شباهت‌هایی هم دید. در هر دو مورد، دو کشوری که به کابل تعهداتی داده بودند در برآورده کردن تعهداتشان موفق عمل نکردند. نه شوروی سابق موفق شد که ضمانتی برای امنیت دولت نجیب بگیرد و نه امریکا چنین ضمانتی را برای دولت فعلی داده است. در این میان هرچند کابل گفته با خروج نیروهای امریکایی هیچ تغییری در وضعیت افغانستان ایجاد نخواهد شد اما افغانستانی‌ها نمی‌توانند به چنین اظهارنظرهایی دل‌خوش کنند. ماندگار می‌نویسد: «اکثر مقام‌های فعلی افغانستان که چنین اظهارنظرهایی می‌کنند، یک پا در افغانستان و پای دیگر در خارج از این کشور دارند. هیچ ضمانتی وجود ندارد که با بحرانی شدن شرایط، این مقام‌ها از جمله اشرف‌غنی رییس دولت وحدت ملی در افغانستان باقی بمانند. آنها در گذشته نیز افغانستان و مردمِ آن را تنها گذاشته بودند و حالا نیز تکرار آن تجربه به مراتب عملی‌تر به نظر می‌رسد. آنها زمانی افغانستان و مردمِ آن را ترک کرده بودند که در غرب نه خانه داشتند و نه پول و امکانات، اما حالا همه‌چیز دارند و بعید به نظر می‌رسد که مسائلی مثل وطن‌دوستی و مردم‌دوستی، پای آنها را به این خاک بند کند. تنها نیروهایی که همواره در کنار مردم بوده‌اند نیروهای مقاومت و جهادی بوده‌اند... اما در حال حاضر این نیرو نیز در صحنه حضور ندارد... حداقل کاری که باید تا خروج امریکایی‌ها از افغانستان انجام داد برگزاری انتخابات و ایجاد یک وحدت ملی و مشروعیت سیاسی است چرا که با وجود رهبران فعلی نمی‌توان آینده خوبی برای افغانستان متصور بود.»

   ترامپ راه یلتسین را می‌رود؟

نشریه هشت صبح افغانستان هم نوشته، جنگ افغانستان در امریکا نامحبوب است. به همین دلیل خروج بخشی از نیروهای امریکایی از افغانستان ‌موضع انتخاباتی ترامپ را تقویت خواهد کرد؛ انگیزه‌ ترامپ هم از خروج زودهنگام بیشتر انتخاباتی است. بحث خروج نیروهای امریکایی در مذاکرات زلمی خلیل‌زاد نماینده امریکا در امور افغانستان، با رهبران طالبان در ابوظبی و دوحه مطرح شده است. ظاهرا در این مذاکرات امارات و عربستان پیشنهاد کرده‌اند طالبان در برابر خروج بخشی از نیروهای امریکایی و تعهد برای خروج کامل، آتش‌بس را بپذیرد و در جریان آتش‌بس با دولت افغانستان مذاکره کرده و روی یک نقشه راه برای پایان جنگ و گذار به وضعیت مسالمت‌آمیز به نتیجه برسند. ولی باز هم این تصمیم ترامپ هوشمندانه نیست چرا که اساس آن، واقعیت‌های موجود نیست. طالبان و حامیان خارجی این گروه بر مبنای یک تحلیل تاریخی و مقایسه‌ای باور دارند که نفس تحمیل یک جدول زمانی برای خروج نیروهای امریکایی به معنی پیروزی نظامی آنان است. طالبان تجربه سال ۱۹۹۲را در نظر دارد. از سر اتفاق در ژانویه ۱۹۹۲ هم بوریس یلتسین رییس‌جمهور وقت روسیه، از حمایت حکومت نجیب دست کشید. پیش از آن هم سپتامبر۱۹۹۱ میخاییل گورباچف اعلام کرده بود که دیگر به حکومت نجیب کمک نظامی نمی‌کند. یلتسین در ژانویه ۱۹۹۲ تمام کمک‌های مسکو به کابل را قطع کرد و حتی دیپلمات‌های روسی از کابل و شهرهای دیگر خارج شدند. به دستور یلتسین تمام مشاوران روسی خاک افغانستان را ترک کردند و روس‌ها حاضر نشدند که حتی به حکومت نجیب مواد سوختی بدهند.

اعلام قطع کمک‌های نظامی و توقف تمام کمک‌ها در زمان یلتسین، سراسیمگی کابل را در پی داشت و این امر سبب شد که نظامیان و فراکسیون‌های مختلف حزب حاکم وقت، با شاخه‌ها و جبهه‌های مختلف تماس بگیرند و ائتلاف کنند. نتیجه این شرایط ‌فروپاشی حکومت نجیب و حزب وطن در خطوط قومی بود. با قطع کمک‌های روسیه نجیب حتی به این نتیجه رسید که باید در برابر حفظ جانش با سازمان ملل‌ به توافق برسد. از قضا که تصمیم اخیر ترامپ هم قرار است از ژانویه ۲۰۱۹ اجرایی شود. این امر طالبان و حامیان خارجی درگیر مذاکرات را در موضع قوت قرار خواهد داد. گرچه خلیل‌زاد به کابل اطمینان داده که در صورت ادامه جنگ، واشنگتن در کنار کابل و نیروهای امنیتی افغانستان خواهد ماند، ‌اما دستور ترامپ برای خروج بخشی از نیروهای امریکایی، احتمالا طالبان و حامیانش را به این نتیجه رسانده که واشنگتن جدی نیست. در این میان سراسیمگی و اضطرابی که در کابل ایجاد شده از چشم طالبان پنهان نمی‌ماند. به همین دلیل است که تصمیم اخیر ترامپ، شبیه تصمیم یلتسین در ۱۹۹۲ است. تصمیم هوشمندانه این است که خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، ‌بخشی از توافق‌نامه‌ پایان جنگ باشد. توافق‌نامه‌ پایان جنگ هم باید بین دولت افغانستان و طالبان به امضا برسد و قدرت‌های بزرگ اجرای آن را تضمین کنند.