3 سناریوی قیمت نفت خام برای بودجه

 گروه انرژی| نادی صبوری |

بودجه سال 98 در خصوص فروش نفت سال بعد و قیمتی از نفت خام که برای ایران مناسب‌تر است چه می‌گوید؟ «تعادل» در گزارش پیش رو با استناد به اعداد بودجه و چند برآورد بانک‌های بین‌المللی از بهای نفت خام در سال آینده، سناریوهای مختلفی که طی آن ایران در سال آینده درآمد کافی از فروش نفت خواهد داشت را بررسی کرده است.

به گزارش «تعادل» در لایحه بودجه سال آینده که دیروز توسط حسن روحانی رییس‌جمهوری به مجلس برده شد عنوان شده است که چنانچه منابع دولت از محل صادرات نفت خام، میعانات گازی و خالص صادرات گاز و فرآورده های نفتی در سال آینده کمتر از 142 هزار میلیارد تومان به دولت اجازه داده می‌شود از محل پنجاه درصد منابع حساب ذخیره ارزی با لحاظ کردن سهم 50 درصدی صندوق توسعه، مابه‌التفاوت را جبران کند. اگر رقم دلار در بودجه را 5700 تومان در نظر بگیریم، این عدد معادل چیزی بیش از 25 میلیارد دلار است.

سال آینده برای صادرات نفت خام ایران سالی چالشی محسوب می‌شود. این چالش از 2 جهت با ابهام همراه است. مساله نخست حجم کل صادراتی است که ایران خواهد توانست در سال آینده محقق کند و مساله دوم قیمت جهانی نفت خام به شمار می‌رود.

بهای نفت خام در هفته اخیر روزهای سختی را سپری کرده و کمترین قیمت در 3 سال اخیر را تجربه کرد. این اتفاق پس از آن رخ می‌داد که اوپک و متحدانش در پی 2 روز مذاکره فشرده، 7 دسامبر توافق کردند تا در کنار هم روزانه 1 میلیون و 200 هزار بشکه از عرضه نفت خام جهانی بکاهند. بازار در ابتدا رویی خوش به این توافق نشان داد اما در ادامه تحلیل‌های مختلفی عنوان کردند که چنین سطحی از کاهش تولید برای اینکه یک کف قیمتی ثابت در بازار نفت ایجاد شود کافی نبوده است. طبق گزارش آماری سالانه اوپک که نوامبر سال جاری میلادی منتشر شد ایران در سال 2017 از محل صادرات نفت خام و میعانات و گاز معادل 52 میلیارد و 728 میلیون دلار در آمد کسب کرده بود. این رقم نیمی از ارزش پولی کل صادرات ایران بود.درآمد 52 میلیارد و 728 میلیون دلاری ایران در سال 2017 طبق گزارش اوپک از متوسط صادرات روزانه 2 میلیون و 125 هزار بشکه در این سال حاصل شده بود. رقمی که افزایشی بیش از 100 هزار بشکه‌ای نسبت به متوسط سال 2016 نشان می‌داد.

 صادرات نفت خام ایران در ماه‌های اخیر و به دنبال از سرگیری تحریم‌های امریکا دستخوش تغییر شد، هر چند امریکا نتوانست این صادرات را به صفر برساند و مجبور بود به 8 خریدار نفت خام ایران برای ادامه واردات معافیت بدهد. هنوز هیچ آمار قطعی و دقیقی از اینکه این معافیت‌ها دقیقا چه مقدار از فروش خارجی نفت ایران را تضمین می‌کند و اینکه سرنوشت آنها در ادامه چه خواهد بود منتشر نشده است. بهروز نعمتی یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی پیشتر اعلام کرده بود که ایران صادراتی حدود 1 میلیون و 500 هزار بشکه‌ای را برای سال 2019 میلادی که بخش زیادی از آن در سال 1398 شمسی سپری خواهد شد در نظر گرفته است. در متن لایحه بودجه سال آینده که البته هنوز قانون نیست، عنوان شده است که اگر منابع حاصل از صادرات نفت خام، میعانات و گاز طبیعی کمتر از 142 هزار میلیارد تومان که طبق محاسبات تعادل با در نظر گرفتن دلار 5700 تومانی معادل حدود 25 میلیارد دلار است شود، اجازه دارد از حساب ذخیره ارزی برای جبران مابه‌التفاوت استفاده کند.

اینکه ایران تحت چه شرایطی مجبور خواهد شد دست به چنین اقدامی بزند به بهای نفت خام در سال آینده وابستگی زیادی دارد. همواره برآوردهای مختلفی از سوی نهادهای نظارتی در بازار نفت خام برای سال پیش رو صورت می‌گیرد. بررسی «تعادل» از 8 برآورد مختلف نشان می‌دهد که ارقامی بین 59 دلار در هر بشکه تا 90 دلار در هر بشکه برای بهای نفت خام از سوی این گروه‌ها پیش‌بینی شده است. اگر دست پایین این برآوردها که رقم 59 دلار در هر بشکه و مربوط به سیتی بانک امریکا است را در نظر بگیریم ایران برای آنکه مجبور نشود از حساب ذخیره ارزی برداشت کند احتیاج دارد که صادرات معادل نفت خامش به کمتر از روزانه 1 میلیون و 161 هزار بشکه نرسد.

اگر برآورد 70 دلار در هربشکه بانک آو امریکا-مریل لینچ که تنها برآوردی به حساب می‌آید که بعد از نشست اوپک منتشر شده است را مبنا قرار دهیم ایران احتیاج دارد برای اینکه به حساب ذخیره ارزی دست نزند صادرات معادل نفت خامش کمتر از 978 هزار و 735 بشکه در روز نشود.

هر چقدر برآورد قیمتی برای سال آینده بالاتر باشد، وضع برای ایران بهتر خواهد بود. هر چند رابطه‌ای مستقیم میان شدت تحریم نفت ایران و سختگیری بیشتر برای فروش نفتش و قیمت‌های بالا وجود دارد.

بالاترین برآورد میان بررسی‌های تعادل از قیمت نفت خام در سال آینده مربوط به 2 بانک ریموند جیمز و ABN است که البته 6 روز پیش از نشست اوپک منتشر شده و هنوز بازنگری نشده است. این دو بانک قیمت نفت خام برای سال آینده را 90 دلار در هر بشکه برآورد کرده‌اند. چنانچه بهای نفت خام در این سطح باشد ایران برای تحقق درآمد 25 میلیارد دلاری احتیاج دارد روزانه 761 هزار و 231 بشکه معادل نفت خام به فروش برساند. در لایحه بودجه سال 1397 منابع حاصل از صادرات نفت خام، میعانات گازی و گاز طبیعی معادل بیش از 101 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده بود، این رقم با در نظر گرفتن دلار 3800 تومانی معادل حدود 26 میلیارد و 500 میلیون دلار می‌شد. به این ترتیب بودجه فعلی برآورد از رقمی که در صورت عدم تحقق رجوع به حساب ذخیره ارزی را ناگزیر می‌کند را 1 میلیارد و 500 میلیون دلار کاهش داده است.

البته باید به این نکته توجه کرد که از آن‌جایی که رقم 142 هزار میلیارد تومانی در بودجه در واقع ماحصل صادرات نفت خام، میعانات گازی و گاز طبیعی است، محاسبات بالا نشانگر این هستند که احتمالا آن چیزی که ایران در صادرات صرفا نفت خام به آن احتیاج خواهد داشت رقمی کمتر از این محاسبات است.ایران در حال حاضر 2 قرارداد موثر گازی دارد که یکی صادرات به ترکیه و دیگری صادرات به عراق است. 2 پروژه صادرات گاز به عمان و صادرات گاز به پاکستان نیز از پروژه‌هایی محسوب می‌شوند که اولی در کوتاه‌مدت و دومی در میان‌مدت شانس عملیاتی شدن دارند. ایران بخش عمده گاز طبیعی تولیدی خود را در داخل به فروش می‌رساند. این رقم با وجود اینکه بیشترین رقم تولیدی در خاورمیانه محسوب می‌شود طبق لایحه بودجه سال آینده تنها 24 هزار میلیارد تومان برای دولت عایدی خواهد داشت.

   بودجه نیرو

امسال نخستین سالی است که لایحه بودجه با وزیر جدید نیرو بسته می‌شود، بنابراین عجیب نیست که شاهد تغییراتی در لایحه بودجه 98 به نسبت سال‌های گذشته در حوزه آب و برق باشیم. مهم‌ترین تغییر در لایحه بودجه سال ۱۳۹۸، افزایش 26 درصدی میزان بودجه کل وزارت نیرو و شرکت‌های تابعه آن نسبت به سال گذشته بوده است که به نظر می‌رسد وضعیت هشدارآمیز آب و برق در تابستان سال 97 توجیه‌کننده این میزان افزایش بودجه خواهد بود. همچنین تحولات حوزه آب و برق در لایحه بودجه نشان می‌دهد که برنامه‌ها دستخوش تغییراتی با گرایش بیشتر به سمت موضوع آب بوده است.

طبق لایحه بودجه سال ۱۳۹۸، میزان بودجه کل وزارت نیرو و شرکت‌های تابعه آن، ۸۷۴۳ میلیارد تومان و بودجه وزارت نیرو به تنهایی، ۴۲۶ میلیارد و ۸۹۸ میلیون تومان تبیین شده است. این در شرایطی است که در سال گذشته میزان بودجه کل وزارت نیرو و شرکت‌های تابعه آن، ۶۴۷۸ میلیارد تومان و بودجه وزارت نیرو به تنهایی ۳۹۹ میلیارد و ۳۷۷ میلیون تومان تبیین شده بود.به گزارش ایسنا، بر اساس لایحه بودجه سال ۱۳۹۸، بودجه پژوهشگاه نیرو، ۹۲ میلیارد و ۷۱۳ میلیون تومان، بودجه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، ۹۶۷ میلیارد و ۵۰۲ میلیون تومان، بودجه شرکت مادر تخصصی مدیریت منابع آب ایران، ۱۷۶ میلیارد ۵۳۰ میلیون تومان، بودجه شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، ۲۶۴ میلیارد و ۳۹۱ میلیون تومان و بودجه شرکت توانیر، ۲۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است.

همچنین در لایحه بودجه سال 98 پیشبینی شده است که به شرکت‌های آب منطقه‌ای و سازمان آب و برق خوزستان اختیار داده شود تا از محل منابع داخلی خود نسبت به تأمین هزینه‌های خرید و نصب کنتورهای حجمی هوشمند چاه‌های آب کشاورزی اقدام کرده و سپس اصل و سود هزینه‌ها را به صورت اقساطی از صاحبان چاه‌ها دریافت کنند.همچنین لایحه بودجه 98 وزارت نیرو را مکلف کرده است که از طریق شرکت‌های آبفای شهری سراسر کشور، علاوه بر دریافت نرخ آب‌بهای شهری، به ازای هر مترمکعب فروش آب شرب، مبلغ دویست (٢٠٠) ریال از مشترکان آب دریافت و به خزانه‌داری کل کشور واریز کند تا 20 درصد این اعتبار برای آب‌رسانی شرب عشایری و 80 درصد برای آبرسانی شرب روستایی توزیع شود.اختیار دیگری که لایحه بودجه سال 1398 به دولت در حوزه صنعت آب و برق داده است، تأمین سهم 15 درصدی تسهیلات مالی خارجی (فاینانس) از محل صندوق توسعه ملی پس از عقد قرارداد با تأمین‌کننده مالی خارجی بوده است.در لایحه بودجه 98 پیشبینی شده است که مبلغ 30 میلیارد تومان برای کمک به هزینه برق مدارس و 10 میلیارد تومان برای کمک به هزینه آب مدارس اختصاص یابد.