مذاکره برای صلح

ایران و طالبان افغانستان به مذاکرات خود ادامه می‌دهند. این خبری است که روز گذشته علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در دیدار با همتای افغانستانی خود اعلام کرد. شمخانی تاکید کرده که این مذاکرات با اطلاع دولت افغانستان بوده است. این خبر در حالی منتشر می‌شود که پیش از این کسی از مقامات ارشد ایرانی آن را تایید یا تکذیب نمی‌کرد. اولین‌بار بهار سال 92 هیاتی از طالبان در همایش علما و بیداری اسلامی شرکت کرد، اما خبر آنچنانی از این حضور منتشر نشد. آن‌طور که خبرگزاری اصولگرای تسنیم نوشته بود، رفت و آمد هیات‌هایی از طالبان به ایران تا سال 94، دست‌کم برای 2 بار تکرار شده بود. اما دولت تا آن زمان این خبر را تایید نمی‌کرد. چنانکه محمد باقر نوبخت در نشستی خبری در اردیبهشت ماه سال 94، حضور هیاتی از طالبان در ایران و دیدار با مقامات دولتی را تکذیب کرد و گفت که «با عقل هم جور درنمی‌آید با طالبان جلسه‌ای داشته باشیم.» هرچند در همان روزها، مرضیه افخم سخنگوی وقت وزارت امور خارجه حضور هیاتی از طالبان را نه تایید و نه تکذیب کرده بود. در آخر هم علی اکبر ولایتی که دبیرکل مجمع جهانی بیداری اسلامی است، حضور هیات طالبانی در دو همایش علما و بیداری اسلامی در بهار 92 و 94 را تایید کرد؛ اما گفت که « بیداری اسلامی بخشی از سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی بوده که با سایر کارهای دولتی کشور ارتباطی ندارد.»

  نوطالبان در مقابل طالبان

رهبری هیات طالبان که از افغانستان به ایران سفر کرده بود را فردی به نام «طیب آغا» برعهده داشت. رسانه‌ها طیب آغا را شخصی معرفی کرده‌اند که اواخر حاکمیت طالبان در سال 2001در افغانستان یکی از نزدیک‌ترین دستیاران ملاعمر رهبر طالبان بود. او پس از سقوط طالبان به کویته پاکستان رفته و در ارتباطات دور از او به عنوان چهره اصلی تأسیس دفتر طالبان در قطر یاد می‌شود. در همین رابطه، مجله آلمانی اشپیگل نوشته بود «زمانی که آلمان تلاش داشت تا با یک نماینده قابل اعتماد طالبان تماس برقرار کند، فردی در اروپا طیب آغا را به مقام‌های آلمانی معرفی کرد. سپس با میانجیگری آلمان او با مقام‌های امریکایی دیدار کرد و طی 10سال غربی‌ها توانستند با یک نماینده واقعی نزدیک به ملاعمر صحبت کنند.»

اگرچه تا مدت‌ها مقامات ایرانی از پاسخ روشن به خبر مذاکره با طالبان خودداری می‌کردند؛ اما بعدها مقامات پیشین و فعلی ایران در اظهاراتی جداگانه خبر مذاکره با طالبان را تایید و از آن دفاع کردند. رسول موسوی، سفیر اسبق ایران در تاجیکستان و فنلاند یکی از دیپلمات‌هایی بود که مذاکره ایران با طالبان را تایید کرد. او در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایسنا، طالبانی که امروز در افغانستان بخش‌هایی را در دست دارد، «نوطالبانی» خواند که از جریان طالبان به رهبری ملاعمر اختر و رهبران قبل از آن متفاوت است. مبارزه با حضور نظامی امریکا و اشغالگری افغانستان، در عین حال مقابله با داعش دلایلی است که موسوی برای چرایی گرایش ایران به مذاکره با طالبان عنوان کرد. همچنین او رهبران فعلی طالبان افغانستان را معتدل‌تر از پیشینیان آنها خواند. این تحلیل از وضعیت طالبان جدید پس از آن شکل گرفت، که این گروه در دی ماه سال 90 از تاسیس دفتری در قطر خبر داد و هدف از این کار را هم کمک به برقراری صلح در افغانستان اعلام کرد. اقدامی که با حمایت حامد کرزای رییس‌جمهور وقت این کشور هم مواجه شد. تحلیلگران تاسیس این دفتر و در عین حال سفر رهبران طالبان به کشورهایی ازجمله چین، استرالیا، آلمان و ژاپن را به تغییر گرایش این گروه افغانستانی تعبیر کردند که بر اساس آن می‌توان بخشی از گذشته را به فراموشی سپرد.

  واکنش ایران به خبر مذاکره با طالبان

اما مقامات ایرانی پس از تایید مذاکره با طالبان، تاکید کردند که این اقدام برای تشویق این گروه برای پیوستن به مذاکرات صلح با دولت افغانستان است. این موضع را محمدرضا بهرامی سفیر ایران در افغانستان اعلام کرد. او این موضع را در اردیبهشت ماه، در واکنش به ادعای مقام‌های افغانستانی مبنی بر حمله طالبان به استان فراه با هماهنگی جمهوری اسلامی، به دلیل «جنگ آب» بین دو کشور، اعلام کرد. او ضمن رد این ادعا، تاکید کرد که «به صراحت گفته‌ایم که با طالبان تماس داریم و حتی این تماس را تبدیل به ارتباط نکردیم زیرا نخواستیم برای طالبان مشروعیت‌زایی شود.» او دلیل تماس‌ها را تشویق طالبان به حضور در مذاکرات صلح اعلام کرده بود که به گفته او دیگر کشورها هم با همین هدف، با رهبران این گروه دیدار داشته‌اند. حال دبیر شورای عالی امنیت ملی بار دیگر همان موضع را تکرار کرده است که مذاکره ایران با طالبان برای صلح و با اطلاع دولت افغانستان است.