نگاه ویژه به محیط‌بانان؛ محیط زیست همچنان در مضیقه

سازمان حفاظت محیط زیست کشور، در رده دستگاه‌های دولتی قرار دارد که همواره با مشکل بودجه و اعتبار دست و پنجه نرم کرده است اما بررسی لایحه بودجه سال 98 نشان می‌دهد که فهرست بلندبالای معضلات محیط زیستی سرانجام سبب شده تا بودجه قدری هم به نفع محیط زیست تغییر کند چرا که در مجموع بودجه سازمان حفاظت محیط زیست کشور با رشد ۸۰‌درصدی اعتبارات نسبت به بودجه 97 همراه بوده که بخش قابل توجهی از آن برای حمایت ویژه از محیط‌بانان اختصاص داده شده است. همچنین بودجه طرح‌های عمرانی این سازمان با 40 درصد افزایش همراه بوده که سبب شده این سازمان جزو معدود دستگاه‌های اجرایی کشور باشد که این درصد رشد در حوزه اعتبارات تملک دارایی (طرح‌های عمرانی) برای آن در نظر گرفته شده است اما با وجود این آنطور که مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست می‌گویند، بودجه هزینه‌ای این سازمان کافی نیست و با توجه به وسیع بودن حوزه کاری این سازمان، انتظار می‌رفت بودجه آن با افزایش چندین برابری نسبت به سال‌های گذشته همراه باشد.

  رشد اعتبارات عمرانی

محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه و بودجه کشور در مراسم رونمایی از لایحه بودجه سال ۹۸ کل کشور درباره جزئیات بودجه سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده: سال 98، برای هزینه توجه ویژه به محیط‌بانان و پوشش‌های حفاظتی 78 درصد، محیط ‌زیست عمرانی 18 درصد و آموزش و فرهنگ‌سازی محیط‌ زیست نیز 84 درصد رشد پیش بینی شده و اعتبارات تحقیقاتی و پژوهشی محیط‌زیست از ۶۱ میلیارد تومان به ۱۰۶ میلیارد تومان رسیده است. همچنین اخذ عوارض از فروش کالاهای مصرفی مخرب محیط زیست به میزان ۱۰۰۰ میلیارد تومان و صرف آن در ایجاد تاسیسات منطقه‌ای برای تبدیل پسماند به انرژی هم حکایت از آن دارد که علاوه بر بودجه،‌ درآمدهای غیرمستقیم محیط زیست هم با تغییر همراه بود.

اظهارات نوبخت در حالی است که سرپرست مرکز برنامه‌ریزی، تحول اداری و بودجه سازمان حفاظت محیط زیست در تشریح ردیف‌های اصلی و متفرقه بودجه پیشنهادی محیط زیست کشور برای سال ۹۸، به «تعادل» گفت: در لایحه بودجه سال آینده برای فصل کاهش آلودگی هوا، 57.5  میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.  همچنین برای فصل حفاظت از گونه‌­های زیستی که شامل حفاظت و احیای تالاب‌های کشور از جمله تالاب انزلی، هامون، تالاب‌های استان فارس، حفاظت و احیای پارک ملی گلستان و مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان می‌شود ۱۶۷ میلیارد تومان پیش‌­بینی و  18.5 میلیارد تومان برای تحقیق و توسعه در امور محیط زیست لحاظ شده و همچنین در ذیل ردیف‌های متفرقه در لایحه بودجه سال ۹۸ اعتباری به میزان ۱۰۰۰ میلیارد تومان برای ایجاد تاسیسات منطقه‌­ای، تبدیل پسماند به مواد و انرژی با اولویت بخش خصوصی با هدف کاهش صدمات و خسارات ناشی از پسماند به‌خصوص در شهرهای شمالی کشور پیش‌بینی شده است.

امیر زند، افزود: میزان اعتبار پیش‌بینی‌شده برای طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (طرح‌های عمرانی)، ۲۴۳ میلیارد تومان است، اعتبارات طرح‌‌های تملک دارایی‌‌های سرمایه‌‌ای سازمان محیط زیست در سال ۹۸ با ۴۰ درصد افزایش نسبت به سال جاری همراه بوده، بنابراین سازمان حفاظت محیط زیست جزو معدود دستگاه‌های اجرایی کشور به شمار می‌آید که این درصد رشد در حوزه اعتبارات تملک دارایی برای آن در نظر گرفته شده است. از طرف دیگر اعتبار پیش‌‌بینی شده برای هزینه‌­های جاری این سازمان ۱۰۲ میلیارد تومان است که ۳۵ میلیارد تومان از این اعتبار برای اولین بار تحت عنوان برنامه ارتقای پوشش حفاظتی مناطق تحت مدیریت و حمایت از محیط‌­بانان پیشنهاد شده است.

  کمبود بودجه هزینه‌ای برای حقوق پرسنل

او درباره بودجه هزینه‌ای سازمان با اشاره به پایین بودن حقوق پرسنل سازمان حفاظت محیط زیست، گفت: با وجود وظایف و ماموریت‌های خطیر و متنوع محوله به این سازمان، سرانه اعتبارات هزینه‌‌ای پیش‌بینی شده، که بخشی از آن صرف پرداخت حقوق و مزایای پرسنل سازمان می‌شود از سرانه بسیاری از سازمان‌ها و دستگاه‌‌های هم‌تراز کمتر و بر اساس بررسی‌‌های به عمل آمده این کمبود اعتبار حتی در حدود ۳۰ الی ۴۰ درصد اعتبارات جاری است. این وضعیت در حالی است که در حال حاضر سازمان حفاظت محیط زیست در کل کشور حدود ۶۵۰۰ نفر پرسنل دارد و از این تعداد حدود ۳۰۰۰ نفر محیط‌بان و مابقی کادر و کارشناس اداری هستند. به همین دلیل میزان پرداختی به کارکنان این سازمان در سطح پایینی قراردارد که رفع این موضوع نیازمند حمایت جدی مسئولان و به خصوص سازمان برنامه و بودجه کشور است.

زند با اشاره به حجم کار محیط‌بانان گفت: در حال حاضر برای هر ۶۰۰۰ هکتار از مناطق تحت مدیریت، یک محیط‌بان وجود دارد. بر همین اساس تعداد پرسنل سازمان طبق چارت سازمان امور اداری و استخدامی کشور حدود ۱۳۰۰۰ نفر پیش‌­بینی شده است و برای جبران عملکرد گذشته با دستور عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست  و نظر مساعد رئیس جمهوری، اقدامات لازم برای استخدام و جذب سالانه تعداد ۳۵۰ نفر محیط‌بان و ۲۰۰ نفر کارشناس در دستور کار است.

سرپرست مرکز برنامه‌ریزی، تحول اداری و بودجه سازمان حفاظت محیط زیست همچنین با اشاره به کمبود بودجه‌ هزینه‌ای این سازمان تاکید کرد: در سازمان محیط زیست به صورت روزانه شاهد جراحت و مصدومیت و شهادت تعدادی از همکاران‌مان هستیم؛ این در حالیست که به لحاظ محدودیت اعتبارات امکان رسیدگی مناسب به مجروحان و خانواده جانبازان و شهدای سازمان وجود ندارد. از سال‌های گذشته و دولت‌های قبل، به ‌رغم تاکیدات در خصوص اهمیت محیط زیست کشور، اما بنا به دلایل مختلف اعتبارات مناسبی برای طرح‌­های حفاظت از محیط زیست تامین و تخصیص داده نشده است، البته ارائه نشدن برنامه مناسب و پیگیری آن توسط سازمان متبوع نیز یکی از دلایل این وضعیت بوده است. بنابراین انتظار افزایش چندین برابری اعتبارات سازمان محیط زیست نسبت به سال‌های گذشته انتظاری به حق است.

امیر زند بیان کرد: جهت‌‌گیری جدید برای بهبود وضعیت اعتبارات محیط زیست کشور به منظور برون رفت از بحران‌ها و مخاطرات روزافزون زیست محیطی امیدبخش است و امیدواریم که این افزایش پلکانی با شیب تندتری در سال‌های آتی ادامه یابد. علاوه بر این با توجه به محدودیت اعتبارات داخلی و با وجود برخی تحریم‌ها، با تدبیر و دستور ریاست سازمان محیط زیست، کارگروه تامین مالی و جذب سرمایه از محل منابع و تسهیلات صندوق‌‌ها و موسسات بین‌‌المللی که در زمینه محیط زیست فعالیت دارند، تشکیل و شروع به کار کرده است.