تجارت آزاد هراسی

فراز جبلی|

مشاور سردبیر|

شوک ارزی در پایتخت آثار مشخصی بر زندگی مردم عادی داشت؛ مهم‌ترین اثر آن افزایش قیمت‌ها و نگرانی بابت از دست رفتن ارزش پول ملی بود. اما در کنار این موضوع فوایدی را نیز شاهد بودیم. کافیست به شهرهای مرزی ایران سری بزنیم تا متوجه تفاوت وضعیت اقتصادی مردم عادی در اثر شوک ارزی شویم. در منطقه آزاد اروند به خاطر امکان ورود بدون دردسر عراقی‌ها شاهد حضور گسترده آنها در خرمشهر و آبادان بودیم که اقتصاد این منطقه را کاملا متحول کرده بود. مردم بصره و شهرهای اطراف برای تفریح و خرید به ایران می‌آمدند و با توجه به کاهش ارزش پول ایران و احساس ارزانی اقدام به خرید گسترده می‌کردند. از لحظه ورود این مردم کسب و کارهای مختلف به حرکت در می‌آمد؛ از حمل و نقل تا خدمات اقامتی و رستوران و خرید انواع کالایی که در حالت عادی مشتری برای آن در داخل کشور وجود نداشت و عملا اقتصاد منطقه آزاد اروند به سمت مسیری متفاوت پیش می‌رفت. واقعیت این است که همه کالاهای مورد تقاضای آنها کالاهای اساسی وارد شده با ارز 4200 تومانی نبود که جلوی آن گرفته شود بلکه قشر وسیعی از کالاهای معمولی تولید ایران برای خرید صرفه اقتصادی پیدا کرده است. با این وجود سیاست‌های مسوولان به شکلی است که موج عراقی‌ها در استان کاهش یافت. دلایلی مختلفی برای این سیاست ذکر می‌شود، بعضی مقامات نگران امنیت استان به دلیل حضور بسیار زیاد عراقی‌ها هستند و گروهی با این مساله مشکل فرهنگی دارند به گونه‌ای که برخوردهای بدی در پاره‌ای موارد با این گردشگران همسایه را شاهد هستیم. در نتیجه این مسائل و همچنین محدودیت در گمرک عملا از موج حضور عراقی‌ها در منطقه آزاد اروند کاسته شده است. این اولین‌بار نیست که چنین پدیده‌ای مشاهده می‌شود. در سال 91 دقیقا همین پدیده در منطقه آزاد ارس رخ داد. در آن دوره پس از شوک ارزی کالاهای ایرانی ارزان بود و از سوی دیگر اختلافات دیپلماتیک بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان به گونه‌ای بود که نخجوان برای تأمین مایحتاج خود نیاز شدیدی به منطقه آزاد ارس داشت. همین مشکلات باعث شد که در دستورالعملی جلوی فروش بسیاری از اقلام به نخجوانی‌ها گرفته شود. این در حالی است که اصولا دلیل ایجاد مناطق آزاد در قسمت‌های مرزی استفاده از همین پتانسیل‌ها و فرصت‌ها است. اما نکته جالب این است که همه‌چیز به سیاست مسوولان باز نمی‌گردد. مردم عادی نیز تا حدی بیگانه هراسی دارند. بسیاری از تصمیمات مسوولان واکنشی به نگاه منفی نسبت به حضور خارجی‌ها در کشور است. فراموش نکردیم زمانی که قدری توریست در برخی از استان‌ها زیاد شد چه موج منفی و شایعاتی درباره آنها ایجاد شد. همین چند ماه پیش بود که بسیاری از مردم نسبت به خبر خرید زمین‌های کلاردشت و سایر مناطق خوش آب و هوای مازندران توسط عراقی‌ها واکنش‌های بسیار تندی نشان دادند. این در حالی است که همه این موارد بخشی از رهنمودهای اقتصاد آزاد است و در پروسه‌ای نه چندان طولانی این مساله می‌تواند باعث بهبود قابل توجه وضعیت معیشت در ایران شود. اتفاقا ایران جزو کشورهایی است که مهاجران زیادی از آن به کشورهای دیگر رفته‌اند و اگر آنها هم مثل ما می‌اندیشیدند باید مانع از خرید ملک و ایجاد کسب و کار توسط ایرانی‌ها در کشورهای غربی می‌شدند. در حقیقت آنها ساختار را به گونه‌ای ترتیب دادند که از این فرصت استفاده می‌کنند اما در ایران حتی اگر فرصت به خاطر شوک ارزی رخ دهد قادر به استفاده مناسب از آن نیستیم.