اوراق سریع و کم هزینه برای تامین مالی شرکتها
گروه بورس|
اوراق تبعی، نوعی از اوراق است که برآیند استفاده از آن، کاهش ریسک سیستماتیک در بازار است. در واقع از این اوراق در ایران تحت عنوان بیمه کردن سهام نیز یاد می‌شود. اوراق اختیار فروش تبعی در واقع ابزاری است که به‌وسیله آن نوسانات و زیان سهام بیمه می‌شود. براساس این روش، سهامدار عمده با توجه به شناختی که نسبت به سهم و پتانسیل‌های آن دارد، اوراقی را منتشر می‌کند و کسی که این اوراق را خریداری می‌کند در تاریخ اعمال در صورتی که قیمت سهم پایین‌تر از نرخ توافقی باشد زیان او جبران می‌شود. نکته با اهمیت تا اینجا این است که سهامدار عمده تنها شخصیتی است که می‌تواند از این ابزار استفاده کند. یعنی سهامدار عمده اوراق را می‌فروشد و کسی که این اوراق را خریداری می‌کند، در صورت پایین‌تر آمدن قیمت سهم، زیان وی جبران می‌شود.
علی صحرایی، مدیرعامل شرکت بورس تهران در خصوص وضعیت فعلی این اوراق در بازار گفت: بازار اختیار فروش تبعی از کم هزینه‌ترین و سریع‌ترین فرآیند انتشار در مقایسه با سایر روش‌های تأمین مالی برخوردار است. این بازار ضمن تضمین حداقل بازدهی برای سرمایه‌گذاران و نیز حمایت از سهام پایه و جلوگیری از فشار فروش منجر به عدم خروج پول از بازار سهام و افزایش نقدشوندگی سهام پذیرفته شده در بورس می‌شود.وی افزود: شرکت‌های فعال در بازار سرمایه می‌توانند با بهرهگیری از ابزار اختیار فروش تبعی روند تأمین مالی خود را در مدت زمان کوتاهی به سرانجام برسانند. با بهرهگیری از این ابزار، تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی با هزینه کمتر و در اسرع وقت
امکان‌پذیر شده است و نوید‌دهنده ارتقاء تامین مالی در سطح بازار سرمایه هم از نظر نرخ و هم از نظر سرعت دسترسی به منابع مالی است. اوراق اختیار فروش تبعی با تسهیل فرآیند تامین مالی در بورس، میزان گرایش شرکتها به بورس برای تامین مالی با بهرهگیری از این روش را افزایش داده است.
صحرایی از تامین مالی بیش از 20 شرکت به واسطه این ابزار در بورس تهران خبر داد و یادآور شد: استقبال شرکتها برای تامین مالی از طریق بازار اختیار فروش تبعی به شکل فزاینده‌ای افزایش یافته است.
مدیرعامل شرکت بورس تهران به تامین مالی 295 هزار میلیارد ریالی انواع ابزار معاملاتی در بورس تهران طی سال 97 اشاره کرد و در ادامه گفت: امروزه به تناسب رشد بازارهای مالی و بین‌المللی شدن آن، طراحی و توسعه ابزارهای نوین متناسب با نیازهای سرمایه‌گذاران مختلف، نقش قابل‌توجهی در توسعه بورس‌ها داشته است، بازارهای مالی پیشرفته به ارایه ابزارهای مالی سنتی بسنده نکرده و در تلاش برای ارایه ابزارهای مالی جدیدی هستند. بورس اوراق بهادار تهران نیز همواره درصدد مطالعه و راه‌اندازی ابزارهای نوین معاملاتی متناسب با نیازهای بازار سرمایه ایران بوده و در طی سال‌های اخیر با معرفی ابزارهایی همچون قراردادهای آتی تک سهم و سبد سهام، قراردادهای اختیارمعامله و اوراق اختیار فروش تبعی گام‌های اساسی در این زمینه برداشته است.
صحرایی به بیان تعریفی از اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت و گفت: این اوراق، اختیار فروش تعداد مشخصی از دارایی پایه به «قیمت اعمال» تعیین شده در «اطلاعیه عرضه» در تاریخ سررسید را به خریدار آن می‌دهد و مهم‌ترین ویژگی آن، این است که خریدار اوراق اختیار فروش تبعی باید سهام پایه اوراق را بطور همزمان در اختیار داشته‌باشد، این بدان معنی است که در صورت تأمین مالی یک شرکت یا بنگاه اقتصادی به عنوان عرضهکننده اوراق اختیار فروش تبعی، سرمایه‌گذار سهام پایه را نیز از عرضهکننده خریداری می‌کند.وی یادآور شد: هر روز به صورت سیستمی، تعداد اوراق تبعی تحت مالکیت سرمایه‌گذار با مانده سهام شخص مقایسه می‌شود. مجموع تعداد اوراق اختیار فروش تبعی تحت مالکیت هر خریدار در پایان هر روز معاملاتی، حداکثر باید به تعداد کل دارایی پایه متعلق به وی با رعایت محدودیت‌های معاملاتی باشد. در غیر این صورت، اوراق اختیار فروش تبعی مازاد، فاقد اعتبار بوده و مبلغ پرداختی توسط خریدار پس از کسر هزینه‌های مربوطه، به عنوان خسارت به عرضهکننده تعلق می‌گیرد.
مدیرعامل بورس تهران هدف اولیه از انتشار اوراق تبعی را حمایت از سهام توسط ناشران و سهامداران عمده شرکتها دانست و تصریح کرد: این روش در مقایسه با بازارگردانی سهام در بازار نقد از یک سو جذاب‌تر و کم هزینه‌‌تر است و از سوی دیگر بازدهی تضمین شده برای سرمایه‌گذاران به همراه دارد. همچنین امروز کارکردهای دیگری از جمله تأمین مالی نیز برای آن تعریف شده است.
وی به بیان مزایای اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت و گفت: این اوراق از کم هزینه‌ترین و سریع‌ترین فرآیند انتشار در مقایسه با سایر روش‌های تأمین مالی برخوردار است. مزیت دیگر این اوراق عدم خروج پول از بازار سهام و کمک به افزایش نقدشوندگی سهام پایه است ضمن اینکه تضمین حداقل بازدهی برای سرمایه گذاران و نیز حمایت از سهام پایه و جلوگیری از فشار فروش از دیگر مزایای این اوراق به حساب می‌آید.صحرایی افزود: اوراق اختیار فروش تبعی برای اولین‌بار در 25 مرداد 1391 و بر روی سهام شرکت پتروشیمی کرمانشاه منتشر و به بازار معرفی شد. در سه ماهه پایانی سال 1392 و در شروع سال 1393 بازار شاهد افت بی‌سابقه قیمت‌ها و به موازات آن کاهش حجم معاملات در بخش سهام بوده است، لذا در تیرماه 1393 به صورت همزمان بر روی 29 سهم پایه فعال در بورس اوراق بهادار تهران، اوراق اختیار فروش تبعی تعریف و به بازار عرضه شد تا بتواند در جلوگیری از فشار فروش موثر واقع شود که در این میان، 26 نماد اوراق اختیار فروش تبعی در سررسید مطابق با دستورالعمل قبلی (دستورالعمل عرضه اوراق اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت‌های
پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران)، قابلیت اعمال داشته و توسط عرضه‌کنندگان اوراق تبعی تسویه شد.
وی ادامه داد: تا پیش از سال 1395، دلیل اصلی عرضه اوراق اختیار فروش تبعی از سوی عرض کنندگان، حمایت از سهام در بازار به منظور جلوگیری از فشار فروش بوده است، اما با تغییر روند بازار و سهولت استفاده از این ابزار در مقایسه با سایر روش‌های تأمین مالی، تأمین مالی کوتا، مدت دلیل اصلی انتشار اوراق فوق مطرح گردید. اولین انتشار با هدف تامین مالی بر روی سهام شرکت پتروشیمی جم صورت گرفت و به سرعت با استقبال روبرو شد، زیرا در مقایسه با سایر روش‌های تأمین مالی مانند انتشار اوراق بدهی، اخذ وام و ... با سرعت بیشتر و هزینه کمتری قابل اجرا بوده است. ناشر اوراق تبعی از طریق عرضه سهام در بازار نقد، اقدام به تأمین مالی کرده و تضمینی در قالب اوراق اختیار فروش تبعی به سهامدار می‌دهد.
مدیرعامل شرکت بورس تهران به تأیید کمیته فقهی اشاره کرد و افزود: از آنجایی که در بسیاری از موارد، حجم سهام پایه اوراق تبعی که به فروش میرود، درصد قابل توجهی از سرمایه شرکت بوده و ریسک از دست دادن جایگاه مدیریتی را برای ناشر تبعی به همراه دارد، طرح تأمین مالی پیشنهادی بورس با تأیید کمیته فقهی، با عنوان «تأمین مالی شرکتها با استفاده از خرید سهام توسط سرمایه‌گذاران همراه با حق اختیار فروش تبعی و خرید حق اختیار خرید توسط ناشر یا دارنده سهام» برای اولین‌بار بر روی سهام پایه شرکت مخابرات ایران در سال 1395صورت گرفت.وی خاطرنشان کرد: ارزش تأمین مالی صورت گرفته در بازار اوراق اختیار فروش تبعی در سال 1396 به بیش از 2300میلیارد تومان رسید که نسبت به سال 1395 با رشد قابل توجهی همراه بوده است. همچنین در 6 ماهه اول سال 1397 نیز، مبلغ 2643 میلیارد ریال از این محل تامین مالی شده است.اوراق اختیار فروش تبعی توانست در سال گذشته، بیش از 18 درصد از سهم کل تأمین مالی انجام شده در بورس که شامل تامین مالی از محل انتشار اوراق بدهی و افزایش سرمایه (از محل مطالبات و آورده نقدی سهامداران) نیز بوده است را به خود اختصاص دهد.
مدیرعامل بورس تهران در ادامه افزود: در اواخر سال 1396، انتشار اوراق تبعی با محدودیت‌‌هایی همراه شد که دلیل آن وجود ابهاماتی در دستورالعمل مربوطه بود. لذا با توجه به اهمیت این ابزار برای بورس تهران، بازنگری دستورالعمل در دستور کار قرار گرفت. همچنین به دلیل برخی ابهامات مطرح شده، طرح انتشار اوراق تبعی با هدف تأمین مالی، مجدداً در کمیته محترم فقهی سبا مطرح شد که مورد تأیید قرار گرفت و دستورالعمل نهایی پس از بررسی در کمیته تدوین مقررات با حضور ارکان بازار، در تاریخ 14 شهریور 97 به تصویب هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار رسید.
