خطر تکثیر «ترامپ برزیل» در امریکای جنوبی
گروه جهان|
زمانی که دولت راست‌گرای میانه‌روی آرژانتین در همین ماه قوانینی را اصلاح کرد تا به نیروهای امنیتی اجازه دهد که به مجرمان فراری شلیک کنند، زنگ خطر در این کشور به صدا درآمد. آرژانتین کشوری است که هنوز خاطرات پررنگی از دیکتاتوری نظامی سال‌های 1979 تا 1983 میلادی دارد.
فایننشال‌تایمز نوشته، به‌نظر می‌رسد که مائوریسیو ماکری رییس‌جمهوری آرژانتین، از برخی دستور‌العمل‌های ژاییر بولسونارو همتای برزیلی خود، الهام گرفته است، کسی که در جریان رقابت‌های انتخاباتی اظهارات تحریک‌آمیزش مانند حمایت از شکنجه و دفاع از دو دهه حکومت نظامیان بسیاری را غافلگیر کرد.
ماریا اسپرانزا کاسولو تحلیل‌گر علوم سیاسی دانشگاه ریونگرو، می‌گوید: «کاملا روشن است که دولت ماکری در چند هفته اخیر تصمیم گرفته تا برخی از ویژگی‌های گفتمان سیاسی بولسونارو را تقلید کند. به همین دلیل است که می‌بینیم دولت آرژانتین دست امنیتی‌ها را باز می‌کند.»
قدرت گرفتن بولسونارو در برزیل ـ که کار خود را از اول ژانویه (فردا) آغاز می‌کند ـ برای سیاستمداران راست میانه‌ای چون ماکری به چالشی پیچیده تبدیل شده است. از یک طرف، طرح بولسونارو برای کاهش تصدی دولت و اجرای سیاست‌های لیبرالیستی در دومین اقتصاد بزرگ امریکای لاتین نغمه‌ای خوشایند برای مائوریسیو ماکری است، کسی که تقریبا برنامه اصلاحی مشابهی را در آرژانتین یکی دیگر از اقتصادهای بزرگ منطقه، پیگیری می‌کند.
برزیل بزرگ‌ترین شریک تجاری آرژانتین است و موفقیت اصلاحات اقتصادی در این کشور می‌تواند تاثیری مستقیم بر انتخابات ریاست‌جمهوری آرژانتین در اکتبر سال آینده داشته باشد. اما همزمان، نقطه‌نظرات افراطی بولسونارو بطور عمومی می‌تواند با ایده‌های سیاستمدارانی میانه‌رویی چون ماکری در برزیل و ایوان دوکه مارکز رییس‌جمهوری کلمبیا یا سباستین پینرا رییس‌جمهوری شیلی در تضاد باشد. البته این احتمال هم وجود دارد که آنها را به در پیش گرفتن سیاست‌های افراطی‌تر سوق دهد؛ همانطور که ماکری به تازگی در تلاش برای زمینه‌سازی حضور در انتخابات سال آینده، بیش از پیش بر لزوم برقراری نظم و قانون تاکید می‌کند. درست همانطور که بولسونارو در جریان رقابت‌های انتخاباتی در برزیل عمل کرد و در نهایت هم پیروز شد.
حتی پیش از اینکه ژاییر بولسونارو دفتر ریاست‌جمهوری را تحویل بگیرد، تنش ایدئولوژیک میان برزیل و دولت‌های راست‌گرای میانه‌رو، آشکار شده و در روابط شخصی میان رهبران منطقه هم دیده می‌شود؛ مثلا اینکه مائوریسیو ماکری قرار نیست در مراسم تحلیف ژاییر بولسونارو شرکت کند. سباستین پینرا رییس‌جمهوری شیلی، هم گرچه اخیرا از طرح‌های اقتصادی همتای برزیلی خود ستایش کرده اما همزمان تاکید کرده است که اختلاف‌نظرهای جدی با او دارد، از جمله در زمینه احترام و تعهد به دموکراسی.
این رفتار دوگانه در بخش‌هایی از امور اقتصادی هم وجود دارد. برزیل مقصد بیش از 16درصد از صادرات آرژانتین است و بهبود شرایط اقتصادی برزیل عامل بسیار تعیین‌کننده‌ای در آرژانتین به شمار می‌رود. اما دولت بولسونارو خواستار تضعیف مرکورسور (بازار مشترک جنوب در امریکای لاتین) است که توسط برزیل و آرژانتین هدایت می‌شود. مقام‌های برزیلی آشکارا گفته‌اند که این مرکورسور اولویت آنان نیست و همین مساله باعث شده که نگرانی‌ها نسبت به سرنوشت توافق‌های تجاری این بازار مشترک و اتحادیه اروپا تشدید شود.
مونیکا دی‌بولی کارشناس ارشد اقتصادی انستیتوی پیترسون، در این باره می‌گوید: «بولسونارو یک دستورکار ایدئولوژیک دارد که می‌تواند برای آرژانتین مشکل‌ساز باشد. رویکرد پراگماتیستی آرژانتین با شروع به کار دولت برزیل محکی جدی خواهد خورد، همسایه‌ای که برخلاف گذشته حالا کاملا غیرقابل پیش‌بینی است.»
بولسونارو همچنین بارها از چین به عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری برزیل انتقاد کرده است. او در اظهاراتی که بسیار مشابه انتقادات دونالد ترامپ از چین است، گفته: «چین از برزبل خرید نمی‌کند، بلکه برزیل را می‌خرد.»
این سخنان در تضاد با اظهارات ماکری است که تلاش کرده تا روابط آرژانتین را با چین با هدف جذب سرمایه‌گذاری خارجی تقویت کند. ماکری در این راه تا جایی پیش رفته که دولت ترامپ را نگران کرده است. دولت امریکا این روزها به‌شدت نگران نفوذ پکن در حیاط خلوت خود در امریکای جنوبی است. ماریا ویکتوریا موریلو کارشناس روابط بین‌الملل دانشگاه کلمبیا می‌گوید: «در منطقه بر سر اینکه چه کسی بهترین دوست ترامپ باشد، رقابتی نزدیک وجود دارد. هر کسی می‌خواهد بهترین دوست کسی باشد که به او نیاز دارد و از آنجایی که ایالات متحده نیروی قدرتمند است، به اعتقاد من برزیل سعی دارد بهترین دوست ترامپ باشد، حتی به قیمت از دست دادن دوستان دیگر.»
تحلیل‌گران بر این باورند که رقابت برای اینکه نزدیکی به دولت ترامپ و به‌ویژه جلب سرمایه‌های امریکایی می‌تواند منطقه را به دهه 1990 بازگرداند، یعنی دوره‌ای که پس از آن دولت‌های چپ‌گرای سربرآورده و نفوذ ایالات متحده در منطقه را پس زدند. دیانا توسسی متخصص روابط بین‌الملل انستیتوی علوم اجتماعی امریکای لاتین، در این باره می‌گوید: «ما شاهد چالش جدیدی در منطقه خواهیم بود، چالش جدی رقابت‌های منطقه‌ای برای تمرکزشان بر جلب سرمایه‌گذاری‌های خارجی متمرکز است.»
پیروزی بولسونارو که به‌خاطر شباهت سخنانش با ریس‌جمهوری امریکا او را «ترامپ برزیل» می‌خوانند رویکردهای سیاسی در بزرگ‌ترین کشور امریکای جنوبی را۱۸۰درجه تغییر داد. او در جریان رقابت‌های انتخاباتی وعده برخورد شدید با جرم و جنایت، آسان‌سازی قوانین حمل اسلحه و حمایت از بازار آزاد را مطرح کرد. بولسونارو از پشتیبانی گروه‌های قدرتمند تجاری برزیل و لابی‌های ثروتمند بخش کشاورزی که اقتصاد این کشور را در کنترل دارند برخوردار است. بولسونارو در یکی از نطق‌های انتخاباتی‌اش گفته بود: «خلافکار خوب، خلافکار مرده است.»
