۵ دلیل عدم بروز ابرتورم در اقتصاد ایران
سعید مسگری|
دلایل مختلفی وجود دارد که ابرتورم در اقتصاد ایران بروز نخواهد کرد. هراس بی‌دلیل از این پدیده می‌تواند هم بر مردم و هم بر سیاست‌گذاران تاثیر سوئی بگذارد و چالش‌هایی برای آنها ایجاد کند.
در ماه‌های اخیر و با شعله‌ور شدن دوباره تورم برخی رسانه‌ها و کارشناسان از احتمال ایجاد ابرتورم در ماه‌های آتی سخن گفتند. موضوعی که باعث ایجاد نگرانی برخی از مردم شد و نگرانی‌هایی را در جامعه ایجاد کرد. افزایش شدید تورم نقطه به نقطه از ابتدای سال و افزایش شدید قیمت برخی کالاها سبب تقویت احتمال تحقق این پیش‌بینی شده بود. اما از نظر اقتصادی آیا شواهدی برای بروز ابرتورم در اقتصاد ایران وجود دارد؟ در ابتدا توجه داشته باشید که تورم دو رقمی و حتی بیش از چهل یا پنجاه درصدی اگرچه تورم بسیار بالایی است و آثار سوء بسیاری دارد اما با ابرتورم تفاوت بسیاری دارد. ابرتورم اصولا به تورم‌های بسیار بالا و سه رقمی گفته می‌شود که آثارشان بسیار مخرب است. در ابرتورم معمولا تورم ماهانه نیز بسیار بالاست و قیمت کالاها به صورت مستمر در هر ماه چند برابر می‌شود. شواهد بسیاری وجود دارد که چنین تورمی در اقتصاد ایران بروز پیدا نکرده و نخواهد کرد. در ادامه مهم‌ترین این دلایل را به اجمال بیان خواهیم کرد.
اولا ریشه ابرتورم‌هایی که در کشورهای مختلف رخ داده و منطق اقتصادی نیز آن را تایید می‌کند رشد شدید نقدینگی به خصوص از ناحیه پایه پولی بوده است. دولت‌هایی که به دلایل مختلف اقدام به خلق پول کرده‌اند باعث شکل‌گیری ابرتورم در اقتصاد شده‌اند. نگاهی به وضعیت شاخص‌های پولی ایران نشان می‌دهد که نه تنها این اتفاق در ماه‌های اخیر رخ نداده است بلکه رشد نقدینگی در سال ۹۷ حتی از سال ۹۶ هم کمتر شده است. بنابراین تا زمانی که دولت اقدام به خلق پول و افزایش شدید نقدینگی نکند بستر شکل‌گیری ابرتورم ایجاد نخواهد شد.
دلیل دوم آن‌که روند کلی تورم در هشت ماه نخست سال نشان‌دهنده ادامه روند صعودی آن با شیب تند اولیه نیست. اگرچه تورم سالانه و نقطه به نقطه در حال افزایش است اما روند افزایشی تورم ماهانه که نشان‌دهنده روند مقطعی قیمت‌ها است متوقف شده است. تورم ماهانه چند سالی بود که زیر دو درصد بود اما از خرداد ماه با شیب تندی صعودی شده بود و هر ماه رکورد جدیدی را ثبت می‌کرد. افزایش شدید تورم ماهانه که حتی در دو دهه اخیر بی‌سابقه بود هشدار بروز تورم بسیار بالا را می‌داد اما بر اساس گزارش مرکز آمار این روند افزایش از آبان ماه متوقف شده و دوباره تورم ماهیانه کاهش یافته است. بنابراین افزایش ماهیانه قیمت‌ها کمتر شده و از این پس تورم با شدت کمتری افزایش خواهد یافت.
شاخص تورم دیگری نیز وجود دارد که به عنوان شاخص پیش‌نگر تورم شناخته می‌شود. یعنی نشان‌دهنده روند آتی قیمت‌ها در اقتصاد است. دلیل سوم این است که روند شاخص تورم تولیدکننده که شاخص پیش‌نگر تورم است نیز تغییر کرده است. تورم ماهیانه تولیدکننده چند ماهی بود به‌شدت افزایشی شده بود به‌طوری‌که از ۰.۳ درصد در فروردین به ۱۱.۵ درصد در آبان ماه رسیده بود. تورم دو رقمی ماهیانه بسیار تورم بالایی است و هشدار تورم شدید در جامعه را می‌داد اما خوشبختانه نه تنها این روند افزایشی متوقف شده بلکه بر اساس گزارش بانک مرکزی در آبان ماه شاهد کاهش این نرخ به حدود ۳.۵ درصد هستیم. لذا تورم تولیدکننده نیز خبر از کاهش شیب تند افزایش قیمت‌ها می‌دهد.
چهارمین استدلال آن است که همواره در اقتصاد ایران، دولت‌ها و بطور کلی حاکمیت از بروز تورم‌های بسیار بالا نگران بوده‌اند. با اینکه میانگین نرخ تورم در نیم قرن اخیر حدود بیست درصد بوده است اما به جز موارد خاص هیچگاه تورم به بالای سی درصد نرفته است. درواقع هرگاه تورم در حال اوج‌گیری شدید بوده دولت‌ها وارد عمل شده‌اند و با اقدامات مختلف مانع از افزایش بیش از پیش آن شده‌اند. بنابراین در اقتصاد ایران احتمال بروز تورم بسیار بالا از این حیث نیز وجود ندارد و سیاست‌گذار اقدامات لازم برای کاهش آن را اتخاذ کرده و خواهد کرد.
اما دلیل آخر، بودجه است. بودجه یکی از اسناد مهمی است که می‌تواند وضعیت تورم در سال آتی را تا اندازه‌ای نشان دهد. با بررسی بخش‌های مختلف لایحه پیشنهادی بودجه سال ۱۳۹۸ علامتی برای افزایش تورم مشاهده نمی‌شود. چه در بخش منابع و چه در بخش مصارف بودجه سال آینده پتانسیل افزایش تورم وجود ندارد. بطور کلی بودجه سال آینده بودجه‌ای انقباضی است که می‌تواند به کاهش تقاضا کمک کند و امکان افزایش تورم از ناحیه فشار تقاضا را به‌شدت کاهش داده است.
بنابر این پنج دلیل و برخی دلایل دیگر بروز ابرتورم در ماه‌ها و سال آتی ممکن نیست. البته تورم فعلی هم بسیار بالا و زیان‌بار است اما با ابرتورم تفاوت بسیاری دارد. لذا سه توصیه سیاستی می‌توان در این مورد بیان کرد؛ اول نمایندگان محترم مجلس در اصلاحاتی که در بودجه انجام می‌دهند باید مراقب باشند که تصمیمات آنها به گسترش تورم دامن نزند. بهبود معیشت مردم که در اولویت قرار گرفته است اگر بدون توجه به منابع درآمدی در بودجه گسترش یابد می‌تواند موجب افزایش کسری بودجه دولت و افزایش تورم شود. دوم مردم و رسانه‌ها نباید به هر تحلیل و گمانه‌زنی‌ای توجه کنند و نگرانی بی‌دلیل از آینده اقتصاد را گسترش دهند. باید واقعیت‌های اقتصادی را بر پایه تحلیل‌های دقیق و علمی منتشر کرد و سطح آگاهی را در جامعه بالا برد. سوم سیاست‌گذار نباید به تحلیل‌های بی‌پایه توجه کند و باید سیاست‌گذاری خود را بر اساس واقعیت‌های اقتصادی انجام دهد. بیم بروز ابرتورم می‌تواند سیاست‌گذاری را ناخواسته تحت تأثیر قرار دهد و آن را از مسیر منطقی دور کند.
