تعدیل‌های هدفمند «تحول سلامت»
طرح «تحول سلامت» با هدف کاهش سهم پرداخت از جیب مردم در حوزه درمان و افزایش دسترسی به دارو و درمان در مراکز دولتی کارش را آغاز کرد و با وجود برخی مشکلات، اما همچنان افق‌های جدیدی را پیش رو دارد.
طرح تحول نظام سلامت با اولویت جراحی حوزه درمان، در 15 اردیبهشت ماه 93 کلید خورد و هشت بسته اصلی خدمتی آن یکی پس از دیگری به اجرا درآمدند. حال با گذشت حدود پنج سال از اجرای این طرح ملی، تغییراتی در آن ایجاد شده و برخی از بسته‌های خدمتی‌اش تعدیل شدند؛ تعدیلی که به گفته علی‌اکبر حق‌دوست - معاون برنامه‌ریزی راهبردی و هماهنگی وزارت بهداشت هدفمند بوده‌اند و به دلیل محدودیت در منابع مالی، تغییراتی که در بسته‌های طرح تحول نظام سلامت رخ داده، در راستای افزایش کارایی بوده است.
به گفته حق‌دوست در حال حاضر طرح تحول سلامت فاز سوم خود را طی می‌کند و در این فاز باید بحث کیفیت خدمات مورد توجه قرار گیرد؛ چراکه مدیریت هزینه‌ها اگر بدون توجه به کیفیت باشد، ممکن است افت کیفی را به دنبال داشته باشد.
علی‌اکبر حق‌دوست، معاون برنامه‌ریزی راهبردی و هماهنگی وزارت بهداشت، با اشاره به اقدامات انجام شده در طرح تحول نظام سلامت و سرانجام بسته‌های آنکه با فوریت در دولت یازدهم اجرا شدند، می‌گوید: اجرای اقدامات و برنامه‌های طرح تحول سلامت، بسیار سریع بود که البته در آن زمان ضرورت‌های جامعه ایجاب می‌کرد که این سرعت عمل وجود داشته باشد؛ چراکه وضعیت مردم در بخش‌های مختلف حوزه سلامت اعم از دارو، بستری، هزینه‌های کمرشکن سرپایی و وضعیت تخلفات و زیرمیزی‌گرفتن‌ها به‌گونه‌ای بود که نیازمند حرکتی سریع و انقلابی در این حوزه داشتیم.
او می‌افزاید: از طرفی آقای روحانی هم در شعارهای انتخاباتی‌شان بحث سلامت را مطرح کرده بودند و بر همین اساس می‌طلبید که خیلی سریع اقدامی در این حوزه انجام شود. البته طبیعی است که وقتی سرعت اقدامات بالاست و از آنجایی که ممکن است زیرساخت‌های لازم وجود نداشته باشند، کار خالی از اشکال و آسیب نخواهد بود. بنابراین وزارت بهداشت می‌دانست برای طراحی و مدیریت درست برنامه تحول سلامت، باید زیرساخت‌های آی‌تی، پرونده الکترونیک، روال‌ها و نیروهای انسانی و... فراهم شود، اما ضرورت زمان ایجاب می‌کرد که بسته‌های تحولی فورا عملیاتی شوند که این اتفاق هم افتاد.
حق‌دوست به ایسنا می‌گوید: بر همین اساس برنامه تحولی سلامت اجرا شد و خوشبختانه تاثیرات خوبی را در حوزه سلامت ایجاد کرد؛ بطوریکه سرمایه اجتماعی جدیدی آفرید، دغدغه مردم را در حوزه سلامت کاهش داد و رضایت‌مندی مردم از خدمات سلامت را بالا برد. بعد از استقرار طرح تحول نظام سلامت و به نتیجه رسیدن فعالیت‌ها در فاز اول و دوم طرح، وزارت بهداشت فاز سوم برنامه تحولی خود را در حوزه سلامت، از ابتدای دولت دوازدهم شروع کرد. البته پیش از ایجاد فشارهای اقتصادی و خروج امریکا از برجام، اصل بر این بود که فاز سوم تحول سلامت را با شعار مدیریت هزینه‌ها، افزایش کارایی و کیفیت دنبال کنیم که اقدامات‌مان با این شعار آغاز شد.
چرا « مقیمی» و «ماندگاری» تعدیل شدند
معاون برنامه‌ریزی راهبردی و هماهنگی وزارت بهداشت با بیان اینکه فاز سوم طرح تحول نظام سلامت با تغییراتی در عرصه روابط بین‌الملل همراه شد و بحث لزوم مدیریت هزینه را تشدید کرد، به تعدیل برخی بسته‌های تحولی مانند بسته مقیمی و ماندگاری پزشکان اشاره و اظهار می‌کند: اگر ما به سمت تعدیل بسته‌هایی مانند مقیمی و ماندگاری پزشکان رفتیم و بخش‌هایی از آن را کاهش دادیم، به این دلیل بود که احساس کردیم اگر منابع مالی پِرت در این بسته‌ها را برای اقدامات دیگری در همان راستا هزینه کنیم، به‌صرفه‌تر است. به عنوان مثال در بسته ماندگاری پزشکان در مناطق محروم، هدف‌مان این بود که پزشکان در مناطق محروم بیشتر حضور پیدا کنند که این اقدام به معنای دسترسی بیشتر مردم به خدمات سلامت و یکی از اهداف اصلی‌مان برای تحقق پوشش همگانی سلامت بود. از طرفی با اجرای بسته ماندگاری فاصله بین مناطق محروم و برخوردار را در حوزه درمان کاهش دادیم که این اقدام هم در راستای افزایش عدالت اجتماعی بود.
حق‌دوست در همین زمینه ادامه می‌دهد: این درحالی است که اکنون به این نتیجه رسیده‌ایم که بهتر است به‌جای اینکه تمام منابع را به این صورت برای ماندگاری بپردازیم که گاهی باعث شود که به پزشکی از دو منبع پول پرداخت شود، بهتر است قسمتی از این پول را ذخیره کنیم، اما برای خود پزشکان در منطقه محروم خانه پزشک یا پرستار بسازیم. به هر حال به اندازه‌ای که پرداخت مستقیم برای پزشک انگیزه ایجاد می‌کند، وقتی قرار است شش ماه یا یکسال در منطقه محروم زندگی کند، باید خیالش راحت باشد که جایی را برای زندگی دارد. بنابراین تعدیل در بسته ماندگاری به این معنی نبود که ما پول را به ستاد برگردانیم، بلکه با هدف بهبود ارایه خدمات و بهره‌مندی مردم مناطق محروم از خدمات تخصصی، مدیریت هزینه کرده و در همان حوزه پول را خرج کردیم.
وی تاکید می‌کند: بنابراین در تک‌تک بسته‌هایی که در فاز سوم طرح تحول نظام سلامت تغییر کردند، سعی شد که منابع مالی‌شان را با تجربه چند سال اجرای بسته، به صورت بهینه‌تر در همان حوزه به‌گونه‌ای تعدیل کنیم که همان هدف را به صورت موثرتری به دنبال داشته باشد. بنابراین تعدیل‌ها هدفمند بوده است، اما شرایط هم آن را تشدید و تسریع کرد. در بسته مقیمی هم هدف‌مان این بود که وقتی بیماری در ساعات بعد از ظهر و شب وارد بیمارستان می‌شود، به پزشک متخصص دسترسی داشته باشد. در جمع‌بندی‌هایمان به این نتیجه رسیدیم که حضور برخی تخصص‌ها مانند قلب و زنان و زایمان حتی در برخی بیمارستان‌های فوق‌تخصصی هم ضروری است، اما در یک بیمارستان فوق‌تخصصی که انواع فوق‌تخصص‌ها و دستیاران تخصصی را دارد و متخصصین هم آن‌کال هستند، اگر پزشک فوق‌تخصص با دو ساعت تاخیر هم به بیمارستان برسد، بیمار به خطر نمی‌افتد. بنابراین به مقیمی آنها نیازی نیست.
حق‌دوست ادامه می‌دهد: بنابراین حضور برخی تخصص‌ها مانند زنان و زایمان ضروری است، اما حضور متخصص غدد وقتی که پزشک آن‌کال است، ضرورتی ندارد و پزشک می‌تواند در صورت نیاز خودش را به بیمارستان برساند. بنابراین ضرورتی ندارد در جاهای غیرضرور منابع مالی را بپردازیم، بلکه می‌توانیم پولش را ذخیره کرده و در جای بهتری هزینه کنیم. به عنوان مثال قرار شد که یکی از محل‌های هزینه‌کرد منابع ذخیره شده در بسته‌های مربوط به بیماران خاصی باشد که هزینه‌های درمان‌شان سنگین است و مشکل دارند. به هر حال منابع مالی مملکت محدود است و تغییراتی که در بسته‌های طرح تحول نظام سلامت داده، در راستای افزایش کارایی بوده است. البته در فاز سوم هنوز راه زیادی داریم و باید بحث کیفیت را هم مورد توجه قرار دهیم. زیرا مدیریت هزینه‌ها اگر بدون توجه به کیفیت باشد، ممکن است برایمان افت کیفی ایجاد کند. بنابراین باید شاخص‌هایی وضع کنیم تا کیفیت هم ارتقاء یابد.
