لایحه حذف چهار صفر از پول ملی به دولت رفت

  جلوگیری از خرید و فروش چک‌پول در دوبی

گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری |

رییس کل بانک مرکزی در نشستی که به دعوت فراکسیون ولایی مجلس برای تشریح سیاست‌های پولی و ارزی دولت برگزار شده بود اعلام کردکه لایحه حذف چهار صفر از سوی بانک مرکزی تقدیم دولت شده است تا با بررسی‌های بعدی، در دستور کار قرار گیرد.  به گزارش تعادل، همتی به این نکته اساسی نیز اشاره کرده که یکی از مشکلات اصلی نظام بانکی و بازار پول کشور که از موضوع بازار ارز نیز مهم‌تر است، مشکلات ریال و نقدینگی و پول در گردش در داخل و خارج کشور است و به همین خاطر چک پول‌ها را در دوبی جمع‌آوری کرده‌اند.  این موضوع مورد نظر رییس کل بانک مرکزی نشان می‌دهد که بعد از محدود‌سازی و کنترل بازار ارز از طریق سقف تراکنش‌ها و چک‌های تضمینی و افزایش عرضه ارز صادر‌کنندگان و کنترل نرخ دلار در کانال 10 هزار تومانی، بخشی از مبادلات پولی و کالایی، به خصوص پولشویی و قاچاق در داخل و خارج کشور متوجه ریال شده و به همین خاطر مبادله چک پول‌ها و تراکنش‌های ریالی در داخل و خارج کشور، جایگزین مبادلات ارزی، سکه و طلا شده است و به همین خاطر، بانک مرکزی نیز به دنبال آن است که این‌بار، در کنار کنترل بازار ارز، بازار ریالی کشور را نیز ساماندهی کند و در چارچوب اصلاح نظام بانکی، به وضعیت ریال و نقدینگی در داخل و خارج کشور نیز سروسامان دهد و در نتیجه حذف 4 صفر می‌تواند تاحدودی به شناسایی مسیر اسکناس و تراکنش‌ها کمک کند.

 در این راستا، حذف چهار صفر و اعتبار دادن به پول ملی و همچنین جایگزین کردن پول جدید به جای اسکناس‌های قدیمی و تبدیل پول فعلی به پول جدید می‌تواند ضمن کنترل بخشی از ابزارهای معاملات و مبادلات مربوط به قاچاق، پولشویی، به پول ملی نیز اعتبار دهد و بخشی از اسکناس‌ها و تراکنش‌ها و نقدینگی را کنترل کند.

    زمان مناسب برای حذف صفرها

شرایط ثبات نسبی بازار ارز و کانال 10 هزار تومانی قیمت دلار، می‌تواند فرصت مناسبی برای اعتبار بخشیدن به پول ملی و حذف چهار صفر باشد. زیرا با ادامه شرایط کنونی که هر روز 1000 میلیارد تومان خلق پول و نقدینگی در بازار بین بانکی همراه با رشد پایه پولی و افزایش بدهی دولت، بدهی بانک‌ها و مطالبات معوق داریم، باید انتظار داشت که حجم نقدینگی به زودی از 2000 هزار میلیارد تومان عبور کرده و تورم فزاینده‌ای را به همراه داشته باشد و نمی‌توان انتظار داشت که درآمد نفت و دلار ارزان مانند سال‌های 95- 1383، رشد نقدینگی را پوشش دهد و مانع رشد تورم شود.

براین اساس، برای ساماندهی نقدینگی و ریال، بانک مرکزی باید هر چه سریعتر دست به کار شود و از فرصت موجود، حداکثر استفاده را داشته باشد تا به تدریج ابزارها و امکانات و اقدامات ساماندهی نقدینگی و ریال را محیا سازد.  اینکه چرا در سال‌های قبل سیاست حذف صفرها در دستور کار قرار نگرفت موضوعی است که البته در جای خود قابل بررسی است و حداقل در سال‌های 95- 1392 که دولت روحانی زمام امور اجرایی را به دست گرفت و در کنار برجام، با سیاست‌های انضباط مالی، تورم را کنترل کرد، می‌توانست بهترین دوره حذف صفر و رفورم پولی باشد و البته در آن دوران، بانک مرکزی با مشکلات به جای مانده از دولت احمدی‌نژاد، از جمله موسسات مالی غیرمجاز، ضرورت استاندارد‌سازی صورت‌های مالی بانک‌ها IFRS، کفایت سرمایه بانک‌ها، رشد مطالبات معوق، بدهی دولت و بانک‌ها مواجه بود و ساماندهی موسسات غیرمجاز، کاری وقت گیر و مشکل ساز بود و در نتیجه ولی‌الله سیف رییس کل بانک مرکزی و قائم مقام ایشان بارها در برابر این پرسش که حذف 4 صفر چه شد، اعلام می‌کردند که به عنوان یک طرح پژوهشی در دست بررسی است اما برنامه‌ای برای رفورم پولی وجود ندارد.  این نکته نشان می‌دهد که دولت نگران بازتاب حذف صفرها بوده یا موضوعات دیگری را با اولویت بالاتر محسوب کرده است و لذا اقدامات اصلاح ساختار مانند حذف صفر و رفورم پولی، یا افزایش قیمت بنزین به عنوان موضوعات اساسی پیگیری نشده است و اکنون که مشکلات بی‌ثباتی بازار ارز و رشد فزاینده آن مطرح شده، دولت و بانک مرکزی دریافته است که مشکلات ساختاری نظام پولی کشور باید ساماندهی شود که یکی از آنها حذف 4 صفر و اقدامات موثر بعد از آن است.  در هر حال، اقتصاددانان می‌گویند هر گاه که اعتبار نسبی به اقتصاد بر می‌گردد و مردم آماده پذیرش تحولات بزرگ و مثبت هستند، سیاستمداران نباید منتظر باشند و وقت تلف کنند بلکه باید با شجاعت از این فرصت بهره ببرند و کاری که 40 سال است با تاخیر مواجه است را به نتیجه برسانند و با حذف چهار صفر، به پول ایرانی اعتبار بدهند  به عقیده کارشناسان مالی، حذف چهار صفر حداقل از جهت اتلاف وقت برای وارد کردن صفرها توسط مشتریان، کارمندان بانک‌ها، حسابداری و... نیز موثر است و روی کل حجم پول موجود کشور و قیمت‌ها اثری ندارد زیرا همه شاخص‌ها به یک نسبت با حذف 4 صفر مواجه می‌شوند، اما بانک مرکزی می‌تواند با جایگزینی اسکناس‌های قدیمی و جدید، مسیر پول‌های داخلی و خارجی، پولشویی و قاچاق و... را تاحدودی کنترل کند.

اما در عین حال بانک مرکزی باید توجه داشته باشد که بامحدودسازی در بازار ارز و بازار ریال، نباید کل سیستم پولی و ارزی را از اعتبار بیندازد. زیرا اگر دسترسی به ارز و ریال کاهش یابد معامله گران یا معاملات را کاهش می‌دهند که اثر آن باعث ایجاد رکود و بیکاری می‌شود یا کالاها و ابزار دیگری را جایگزین ریال و ارز می‌کنند.

    ریال امروز یک چهار هزارم 40 سال قبل

براساس آمار و شواهد و خاطرات موجود، در 40 سال اخیر کاهش ارزش پول ملی از طریق نرخ برابری دلار از 7 تومان تا 10700 تومان فعلی بازار سنا یا 12 هزار تومان و 14 هزار تومان ماه‌های اخیر، نشان‌دهنده این واقعیت که نرخ برابری دلار در برابر ریال معادل 1530 برابر شده است. البته نرخ دلار نیز در طول 40 سال اخیر در برابر سایر ارزها و طلا کاهش ارزش داشته و برخی کارشناسان براساس قدرت خرید دلار در سال 57 معتقدند که نرخ برابری دلار سال 57 در برابر ریال امروز حداقل 6 هزار برابر شده است.  قیمت سکه نیز از 420 تومان در سال 57 به 3 میلیون و 700 هزار تومان در شرایط دی 97 رسیده و در این مدت نرخ سکه 8600 برابر شده است.  قیمت گوشت به عنوان یک کالای اساسی نیز از 20 تومان در سال 57 به 80 هزار تومان رسیده که 4 هزار برابر شده است.

براین اساس برپایه نرخ طلا و سکه و دلار یا گوشت به عنوان یک کالای اساسی می‌توان دریافت که ارزش ریال به یک چهارهزارم تا یک هشت هزارم 40 سال پیش رسیده است.

    افزایش عرضه ارز صادرکنندگان

همتی در این جلسه، با اشاره به مجموعه اقدامات بانک مرکزی گفت: در حوزه ریالی و ارز، بانک مرکزی بر بازار ارز مسلط است و این نهاد روند تعادلی نرخ ارز را با تدبیر و رعایت عوامل دخیل در بازار پیش می‌برد و همانطور که قبلا نیز گفته‌ام این روند تعادلی بازار ارز نباید براساس هیجانات کوتاه‌مدت پیش برده شود.  همتی باتوجه به مجموعه اقدامات در حال انجام، پیش‌بینی کرد که عرضه ارز توسط صادرکنندگان غیرنفتی شتاب بیشتری بگیرد.

    صیانت از سپرده‌ها

بنا به اظهارات رییس شورای پول واعتبار، مهم‌ترین اقدام پیش‌روی بانک مرکزی اصلاح نظام بانکی و سامان دادن به این مهم است؛ و این موضوع از حساسیت و اهمیت بسیاری برخوردار است و نباید شتابزده عمل شود.

رییس کل بانک مرکزی صیانت از سپرده‌های مردم و ثبات بازار پول را مهم‌ترین دغدغه بانک مرکزی خواند و تأکید کرد که این امر، اصل مهم بانک مرکزی در پیشبرد طرح اصلاح نظام بانکی است.  رییس کل بانک مرکزی با اشاره به منفی شدن شاخص بهای تولیدکننده در آذر ماه که نسبت به آبان ماه 4.5 واحد درصد کاهش داشته است و نیز کاهش رشد بهای کالاها و خدمات مصرفی در ماه‌های آبان و آذر ابراز امیدواری کرد با ثبات ایجاد شده در بازار و روند نرخ ارز شاهد کنترل بیشتر تورم باشیم. در این جلسه، دکتر همتی در ادامه به سوالات متعدد نمایندگان در امور ارزی و اعتباری و بانکی به تفصیل پاسخ داد.

    ۲.۷ میلیارد دلار ارز صادراتی بلاتکلیف است

رییس فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس با تشریح نشست این فراکسیون عنوان کرد: رییس بانک مرکزی گزارشی از نحوه مدیریت بازار ارز و راه‌حل‌ها برای عبور از تحریم‌های اقتصادی امریکا علیه ایران ارایه کرد.

حمیدرضا حاجی بابایی با اشاره به نشست این فراکسیون با رییس بانک مرکزی گفت: در این نشست نمایندگان سوالات و مباحث خود را مطرح کردند و سپس رییس بانک مرکزی ضمن پاسخ به سوالات گزارشی ارایه کرد.

عضو کمیسیون برنامه، بودجه ومحاسبات مجلس ادامه داد: در نشست فراکسیون سوالاتی چون حساب ذخیره ارزی چه وضعی دارد؟ چرا در رابطه با تورم در جامعه گزارش درستی داده نمی‌شود؟ در مورد نارضایتی از بانک‌ها که مردم را به‌شدت ناراحت کرده و موسسات بانکی که ضربه مهلکی به اقتصاد زده مطرح شده است.

نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس با بیان اینکه نحوه محاسبه قیمت ارز نیز مورد سوال قرار گرفت، گفت: نمایندگان تاکید داشتند که بانک مرکزی نباید تحت تاثیر دولت قرار بگیرد، از سوی دیگر نمایندگان درباره نحوه انتقال ارز و محدودیت‌هایی که وجود دارد توضیح خواستند. وی با اشاره به اینکه مکانیزم توزیع ارز در کشور مورد سوال قرار گرفت، افزود: همچنین ارتباط نادرست با کشورهایی مانند چین، روسیه و هند مورد انتقاد قرار گرفت چرا که به نظر می‌رسد تنها رابطه با اروپا هدف قرار گرفته است، این نکته نیز یادآوری شد که به ازای حدود ۲.۷ میلیارد دلار از ارز واگذار شده برای واردات، کالایی وارد کشور نشده است.

    ثبات ارزی به وجود آمده است

حاجی بابایی درادامه با اشاره به توضیحات رییس بانک مرکزی، توضیح داد: همتی مطرح کرد که دو موضوع مهم ارز و پول در بانک مرکزی مطرح است و در حالی که مردم مشکل تورم و معیشت دارند، اما ثبات ارزی به وجود آمده است. این نماینده مجلس با بیان اینکه ترامپ مجبور به عقب‌نشینی است، ادامه داد: ترامپ بعد از ادعای سقوط اقتصاد ایران گفته است که پول ملی ما مورد محاصره قرار گرفته است.

    دولت هیچ نقشی در بالا رفتن قیمت ارز ندارد

وی گفت: همتی تاکید دارد دولت هیچ نقشی در بالا رفتن قیمت ارز ندارد، از سوی دیگر بر این باوریم که باید با کمترین هزینه بهترین نتیجه را بگیریم، اما اینکه چرا قیمت‌ها پایین نمی‌آید به دلیل چسبندگی است، با این حال همه فکر می‌کنند قیمت دلار دوباره افزایش پیدا می‌کند. عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس با اشاره به صحبت‌های رییس بانک مرکزی ادامه داد: از ۳۳ میلیارد دلار صادرات صورت گرفته ۷ میلیارد دلار آورده شده که ۵.۵ میلیارد دلار آن برای پتروشیمی‌ها است. رییس بانک مرکزی تاکید دارد که باید حل مشکلات با بانک مرکزی هماهنگ شود که البته آنها به تنهایی نمی‌توانند مشکلات را حل کنند.

    جلوگیری از خرید و فروش چک پول

در  دوبی

حاجی بابایی اظهار داشت: به اعتقاد رییس کل بانک مرکزی مشکل اساسی ما ارز نیست بلکه ریال است، بحث پولشویی و قاچاق وجود دارد، همچنین عنوان شد که جلوی چک پول‌هایی که در دوبی خرید و فروش می‌شد را گرفته‌اند. این نماینده مجلس تاکید کرد: یکی از مشکلاتی که بانک مرکزی دارد دولتی‌ها و نمایندگان هستند که با مصاحبه‌ها تصمیمات بانک مرکزی را خراب می‌کنند.

    مسیر مالی با هند در حال باز شدن است

وی ادامه داد: رییس کل بانک مرکزی درباره روابط بین ایران و کشورها گفت که مسیر برای چین و کره باز شده و مسیر برای برقراری رابطه با هند در حال باز شدن است، با ترکیه نیز مذاکرات خوبی صورت گرفته است. از سوی دیگر امیدی به کانال ندارند اما باید از آنها مطالبه کرد و طلبکار بود. نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس با اشاره به توضیحات همتی گفت: وی عنوان کرده که بحث بازار پول بسیار مهم است و حساس‌ترین قسمت اقتصاد کشور بانک‌ها هستند، سه نوع بانک داریم بعضی‌ها وضع خوبی دارند، برخی وضع خوبی ندارند و اوضاع تعدادی از بانک‌ها خیلی خراب است.

    نقدینگی سرگردان نداریم

عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس بیان داشت: به گفته همتی نقدینگی سرگردان نداریم، هدایت نقدینگی معنا ندارد، نقدینگی ۱۷۰۰ هزار میلیارد تومانی ۳۰ درصد قدرت خود را به دلیل تورم از دست داده است، به همین دلیل در نظر دارند ۴ صفر را از پول حذف کنند که باید هر چه زودتر این تصمیم گرفته و انجام شود، حذف ۴ صفر به این معنا است که به جای ۱۰ هزار تومان گفته شود ۱۰ تومان. رییس بانک مرکزی در این نشست تاکید داشت که اصلاح نظام بانکی را با سرعت انجام می‌دهند.

    تامین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی در اولویت بانک‌ها

از سوی دیگر، در جلسه رییس کل بانک مرکزی و جمعی از مدیران عامل بانک‌های دولتی و خصوصی به مشکلات تامین نقدینگی واحدهای تولیدی، با محوریت حمایت از تولید جهت حفظ اشتغال، افزایش تولید و حمایت از کالای ایرانی توجه شده است.  همچنین ضمن مرور سهم تسهیلات پرداختی سیستم بانکی به بخش‌های مختلف اقتصادی تاکید شده که بانک‌ها همواره نقش پیشرو عمده را در تامین مالی بخش‌های تولیدی داشته‌اند و مدیران عامل بانک‌ها با توجه به سهم بالای سیستم بانکی در تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی نسبت به اولویت قایل شدن در تامین سرمایه در گردش واحد‌های تولیدی در شرایط کنونی اعلام حمایت کردند.  همچنین در این جلسه مقرر شد در ماه‌های پایانی سال موضوعاتی از قبیل اولویت قرار گرفتن تسهیلات برای سرمایه در گردش واحدهای تولیدی، گشایش اعتبار اسنادی داخلی، به منظور حمایت از تولید، اولویت قرار گرفتن تامین مالی بنگاه‌های پیشتاز و موثر در زنجیره تولید، اعطای تسهیلات و تامین مالی بنگاه‌ها با محوریت افزایش سهم تولید، مورد توجه بانک‌ها قرار گیرد.