تشکیک سعودی‌ها در توافق 7 دسامبر

گروه انرژی|  نادی صبوری- فرداد احمدی |

بهای نفت خام که در روزهای اخیر از مثبت شدن فضای مذاکرات تجاری میان امریکا و چین تاثیر گرفته بود، روز سه‌شنبه در نخستین واکنش نسبت به اعلام کاهش بیش از انتظار صادرات نفت خام عربستان، افزایش یافت. بهای معاملات آتی در بازار نفت خام نیویورک به دنبال 6 روز رشد پی در پی، دیروز 1.6 درصد افزایش یافت که بیشترین دوره افزایشی از جولای 2017 تاکنون به حساب می‌آید. اعلام کاهش بیش از حد توافق شده صادرات نفت خام از سوی عربستان، از نظر برخی تحلیلگران به این معنا است که سعودی‌ها به این نتیجه قطعی رسیده‌اند که کاهش عرضه 1 میلیون و 200 هزار بشکه‌ای که در 7 دسامبر روی آن توافق شد، تاثیر کافی   روی قیمت‌ها نخواهد گذاشت.

بهای معاملات آتی نفت برنت بعد از اعلام کاهش 800هزار بشکه‌ای نفت خام سعودی‌ها، 2.8 درصد افزایش یافته و به 58.66 دلار در هر بشکه رسید. بهای نفت خام دبلیو تی‌ای رشدی بزرگ‌تر از برنت را تجربه کرده و با افزایش 3.4 درصدی با 49 دلار و 61 سنت در هر بشکه معامله شد.  اعلام این در روز دوشنبه توسط ویلبر راس وزیر بازرگانی امریکا که احتمال بالایی برای یک توافق «منطقی» تجاری میان چین و امریکا وجود دارد، بازار نفت را در روز دوشنبه امیدوار کرد. ده‌ها مقام از چین و امریکا به منظور پایان دادن به اختلاف تجاری که بازارهای جهانی را از سال گذشته به هم ریخته است سرگرم مذاکره هستند.

در ادامه وال‌استریت ژورنال به نقل از یک منبع آگاه در اوپک نوشت که عربستان صادرات نفت خام خود را بیش از آن چه که در توافق 6 دسامبر به آن متعهد شده است کاهش خواهد داد. این روزنامه امریکایی نوشت که پادشاهی سعودی قصد دارد صادرات نفت خام خود را روزانه 800 هزار بشکه کاهش داده و تا پایان ژانویه آن را به 7.1 میلیون بشکه در روز برساند.

در این گزارش ادعا شده است که قصد عربستان سعودی از چنین اقدامی فرستادن قیمت نفت به سطوح بالای 80 دلار در هر بشکه است.  از آخرین باری که قیمت نفت خام بالای 80 دلار در هر بشکه بود، 3 ماه می‌گذرد. بهای طلای سیاه در ماه اکتبر 2018 و در آستانه نزدیک شدن ضرب‌الاجل دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا برای خروج از برجام به 85 دلار در هر بشکه نزدیک شد. در آن زمان این ادعای دولت ترامپ که آنها قصد دارند صادرات نفت خام ایران را به صفر برسانند، بازار را با ترس از بین رفتن حدود 2 میلیون و 500 هزار بشکه نفت خام از میزان عرضه روبرو کرده بود. در ادامه اما معافیت‌های اعطا شده به 8 مشتری نفتی ایران ترمز قیمت‌ها را کشید.

دیروز بازارهای سهام آسیایی با امیدواری سرمایه‌گذاران به اینکه واشنگتن و پکن به نوعی توافق برای پایان دادن به اختلافات تجاری خود دست پیدا کنند، روز سه‌شنبه سیر صعودی پیدا کردند. با وجود خوش‌بینی‌هایی که پیرامون مذاکرات در پکن وجود دارد، برخی از تحلیلگران هشدار دادند که روابط میان واشنگتن و پکن روی پایه‌های سستی قرار دارد و تنش‌ها ممکن است به زودی شعله‌ور شود.

امریکا و چین از اوایل سال ۲۰۱۸ وارد جنگ تجاری با یکدیگر شده و روی واردات یکدیگر تعرفه‌های سنگینی وضع کردند. این اختلاف چشم‌انداز رشد اقتصاد جهانی را تیره کرده است. این نگرانی وجود دارد که کندی رشد اقتصاد جهانی، باعث کاهش مصرف سوخت شده و به کاهش قراردادهای خرید از سوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری منجر شود، اما در بخش عرضه نفت قیمت نفت در سال ۲۰۱۹ از کاهش تولید کشورهای اوپک و غیراوپک شامل روسیه تقویت شده است.

میتون فرناندو، تحلیلگر سرمایه‌گذاری در شرکت «ریوکین سکیوریتیز» در این باره گفت: قیمت‌های نفت از کاهش تولید اوپک و ثبات بازارهای سهام پشتیبانی شده است. با این حال افزایش عرضه امریکا که ناشی از رونق صنعت شیل این کشور است بخشی از تلاش‌های اوپک را بی‌نتیجه کرده است. طبق آمار اعلام اداره اطلاعات انرژی امریکا، تولید نفت امریکا سال گذشته دو میلیون بشکه در روز افزایش یافته و به رکورد ۱۱.۷ میلیون بشکه در روز رسید.

براساس گزارش رویترز، با بالاماندن فعالیت حفاری صنعت شیل، اکثر تحلیلگران انتظار دارند تولید نفت امریکا امسال افزایش بیشتری پیدا کند.

بعد از اینکه عربستان از طریق روزنامه وال استریت ژورنال تصمیم خود را برای کاهش بیش از انتظار صادرات نفت خام اعلام کرد، بلومبرگ به نقل از یک تحلیلگر نفتی نوشت که سعودی‌ها امسال نیز مانند سال گذشته عامل تعیین‌کننده اصلی در بازار نفت خام خواهند بود.

 طبق آخرین به روز رسانی گزارش سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام، عربستان سعودی در ماه نوامبر سال 2018 روزانه 11 میلیون و 16 هزار بشکه نفت خام تولید کرده بود. این میزان از تولید که 377 هزار بشکه افزایش نسبت به ماه اکتبر را نشان می‌داد، این میزان معادل 33.41 درصد از تولید نفت خام اوپک است. سهم عراق که بعد از عربستان سعودی دومین کشور تولیدکننده نفت خام اوپک محسوب می‌شود در این ماه از تولید کل سازمان 14 درصد بوده است که فاصله‌ای قابل توجه با تولیدکننده نخست را نشان می‌دهد.

همین حالا نیز داده‌های منتشر شده از سوی رویترز نشان می‌دهد تولید نفت خام اوپک در ماه دسامبر با کاهشی 460 هزار بشکه در روز روبرو بوده و به 32 میلیون و 680 هزار بشکه در روز رسیده است.

تصمیم عربستان برای کاستن 800 هزار بشکه از سطح صادرات خود و رساندن آن به 7.1 میلیون بشکه در روز از سوی یک تحلیلگر در بلومبرگ نشانی از منطقی بودن در مقابل بازار برداشت شده و در نتیجه تعبیر شده است که اگر چنین روند نگاه منطقی ادامه داشته باشد پتانسیل دیدن قیمت‌های بالای 70 دلار در سال جاری وجود دارد. در این میان اما مشخص نیست واکنش دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا به چنین تصمیم و اقدامی چه خواهد بود. ترامپ به تازگی در یک اظهارنظر جنجالی گفته بود که او باعث شده است قیمت نفت پایین بیاید. او عنوان کرد: «من به اوپکی‌ها گفتم اجازه بدهید این نفت لعنتی جریان داشته باشد».

پس از قتل مرمزو جمال خاشقجی خبرنگار واشنگتن‌پست در سفارت عربستان در استانبول، ترامپ موضعی چندان شدید در مقابل این قتل که سی‌ای ای دولتی بودن آن را تایید کرده بود نگرفت. بسیاری اعتقاد داشتند این اقدام ترامپ برای این صورت گرفته است که عربستان سعودی مجبور باشد بر میزان تولید نفت خام خود افزوده و به بازار اطمینان دهد که می‌تواند جای کمبود عرضه ناشی از تحریم را بگیرد.

قیمت بالای 80 دلار قطعا به مذاق مصرف‌کنندگان بنزین در امریکا، که ترامپ برای ادامه دوران خود به حمایتشان نیاز دارد خوشایند نخواهد بود.

   اهداف چیست؟

در حالی وال استریت ژورنال در گزارش عصر دوشنبه خود از کاهش «صادرات» نفت خام عربستان سعودی و رساندن آن به سطح 7.1 میلیون بشکه در روز خبر داد که اوپکی‌ها تاکنون همواره برای اینکه در دام قوانین ضد کارتلی نیافتند، از کاهش «تولید» و نه «صادرات» صحبت می‌کردند.  مشخص نیست انتخاب این کلمات برای انتشار این خبر با چه هدفی صورت گرفته است، از سوی دیگر مسائل و پرسش‌های اساسی نیز در مواجهه با تصمیم عربستان وجود دارد. سعودی‌ها اعلام کرده‌اند برای اینکه بتوانند مخارج دولتی خود را که افزایش یافته پوشش دهند این کاهش در صادرات را در دستور کار قرار داده‌اند.

رقم 800 هزار بشکه‌ای که در گزارش وال استریت ژورنال به عنوان برنامه عربستان برای «کاهش در صادرات» اعلام شده است معادل با تمام تعهد اوپک برای کاهش تولید است که 6 دسامبر 2018 در نشست این سازمان مقرر شد. در آن نشست و متعاقب آن نشست با کشورهای غیر اوپک که 7 دسامبر برگزار شد، قرار بر کاهش روزانه 1 میلیون و 200 هزار بشکه‌ای عرضه نفت خام شد که سهم اوپک از آن 800 هزار بشکه و سهم غیر اوپک 400 هزار بشکه اعلام شده است.

مرتضی بهروزی فرد کارشناس اقتصاد انرژی در موسسه مطالعات انرژی در خصوص اهداف عربستان از چنین اقدامی به «تعادل» می‌گوید: «عربستان یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان و بزرگ‌ترین صادرکننده نفت است و مسلمأ ضرر و زیان این کشور از کاهش قیمت نفت بیش از هر کشور دیگر عضو اوپک است. اکنون عریستان 4 الی 5 برابر کشور با متوسط صادرات 2 میلیون بشکه در روز نفت دارد و طبیعتأ این کشور به ازای هر دلار افزایش قیمت نفت، 4 الی 5 برابر کشورهای دیگر سود می‌برد.»

او ادامه می‌دهد: « در نتیجه طبیعی است که این کشور درصدد افزایش بهای نفت و رسیدن قیمت‌ها به یک سطح متعادل باشد. لازم به یادآوری است که عربستان سعودی در نیمه نخست دهه 80 میلادی نقش یک تولید‌کننده شناور را ایفا می‌کرد و تولید نفت خود را متناسب با تولید دیگران کم و زیاد می‌کرد که بتواند قیمت‌ها را در سطح خاصی نگه دارد و از سال 1986 به بعد این نقش را کنار گذاشت. اما اکنون با توجه به حجم صادراتی که این کشور دارد و اینکه به پول نیز نیاز دارد، تبعأ به دنبال افزایش قیمت نفت است.»

این کارشناس انرژی اعتقاد دارد عربستان به این نتیجه رسیده است که رقم کاهش یک میلیون و 200 هزار بشکه‌ای که کشورهای عضو اوپک و غیر اوپک بر سر آن توافق کرده بودند عملأ تأثیر زیادی بر بازار نخواهد داشت.

او در پاسخ به این پرسش که روی کاغذ عربستان می‌تواند با پایین آوردن صادرات تا چه سطحی قیمت‌ها را بالا ببرد می‌گوید: «اگر عربستان تمایل داشته باشد که قیمت نفت را بالا ببرد، می‌تواند تأثیر بسیار زیادی بر آن بگذارد. این کشور 7 الی 8 میلیون بشکه صادرات نفت دارد و به راحتی می‌تواند بر بازار تأثیر بگذارد. عربستان اگر بخواهد می‌تواند به تنهایی و با کاهش تولید خود قیمت نفت را به بالای 80 دلار نیز برساند. ضمنأ باید این مساله را نیز در نظر گرفت که این کشور نفوذ زیادی در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس دارد و می‌تواند آنها را هم به کاهش تولید نفت وادار کند.»